Intellectuele eigendom: naar geharmoniseerde EU-octrooiregels

Temps de lecture: 8 min |28 avril 2023 à 14:36

Intellectuele eigendom: geharmoniseerde EU-octrooiregels stimuleren innovatie, investeringen en concurrentievermogen op de eengemaakte markt

OP 26 april heeft de Commissie nieuwe regels voorgesteld om bedrijven – en vooral kleine en middelgrote ondernemingen (kmo's) – te helpen hun uitvindingen optimaal te benutten, nieuwe technologieën toe te passen en het concurrentievermogen en de technologische soevereiniteit van de EU te bevorderen.

De voorgestelde verordeningen betreffende standaardessentiële octrooien, dwanglicenties voor octrooien in crisissituaties en de herziening van de wetgeving inzake aanvullende beschermingscertificaten zullen een transparanter, doeltreffender en toekomstbestendiger kader voor intellectuele-eigendomsrechten tot stand brengen.

Immateriële activa (bijvoorbeeld merken, modellen, octrooien en gegevens) spelen een steeds belangrijkere rol in de huidige kenniseconomie. Intellectuele eigendom (IE) is een belangrijke katalysator van economische groei, aangezien IE bedrijven helpt hun immateriële activa te valoriseren. IE-intensieve bedrijfstakken zijn goed voor bijna de helft van het bbp en meer dan 90 % van de totale EU-uitvoer. In 2017-2019 waren octrooi-intensieve bedrijfstakken goed voor bijna 76 % van de handel binnen de EU.

De voorstellen vormen een aanvulling op het eenheidsoctrooistelsel, dat vanaf 1 juni operationeel wordt. Uitgangspunt zijn bestaande bepalingen en beginselen van de internationale en EU-wetgeving inzake intellectuele eigendom, maar de voorstellen beogen het octrooistelsel doeltreffender te maken door de versnippering van de eengemaakte markt verder tegen te gaan, de administratieve rompslomp te verminderen en de efficiëntie te vergroten. Dankzij dit solide octrooikader kunnen de marktdeelnemers en de bevoegde autoriteiten innovatie beter beschermen en tegelijkertijd voor een billijke toegang zorgen, ook in noodsituaties.

Achtergrondinformatie

De meerwaarde van intellectuele eigendom neemt in de meeste Europese industriële ecosystemen toe. Intellectuele-eigendomsrechten (IER) – en vooral kritieke immateriële activa als octrooien – moeten een cruciale rol spelen bij het opschalen van groene innovatie, het opstellen van een businesscase voor schone technologie en het bevorderen van een duurzame digitale transformatie. Octrooien hebben ook het potentieel om investeringen minder risicovol te maken, als solide onderpand voor financieringen te fungeren en een platform voor follow-on innovators te creëren en zo bij te dragen tot het vermogen van de EU om onderzoek, innovatie en investeringen aan te trekken en te behouden.

In de op 10 maart 2020 goedgekeurde nieuwe industriestrategie van de EU wordt erkend dat het EU-beleid inzake intellectuele eigendom de technologische soevereiniteit van Europa moet helpen handhaven en versterken en een wereldwijd gelijk speelveld moet bevorderen. Op 25 november 2020 heeft de Commissie een nieuw actieplan inzake intellectuele eigendom gepubliceerd om bedrijven (en vooral kmo's) te helpen hun uitvindingen en creaties optimaal te benutten en in dienst van onze economie en samenleving te stellen. De huidige voorstellen zijn gebaseerd op een robuuste raadpleging van de belanghebbenden, waarbij talrijke workshops, vergaderingen en openbare raadplegingen zijn georganiseerd.

Deze initiatieven hebben betrekking op de volgende belangrijke gebieden...

> Standaardessentiële octrooien

Standaardessentiële octrooien (SEP's) zijn octrooien ter bescherming van technologie die essentieel is verklaard voor de toepassing van een technische norm die door een organisatie voor de ontwikkeling van normen is vastgesteld. Dergelijke normen hebben bijvoorbeeld betrekking op connectiviteit (bijvoorbeeld 5G, wifi, Bluetooth en NFC) of audio- en videocompressie- en decompressie.

Om een product te maken dat aan een norm voldoet, moet de toepasser van de betreffende “essentiële” octrooien gebruikmaken. Het monopolie waarmee dergelijke specifieke octrooien gepaard gaan, wordt gecompenseerd door de toezegging van de SEP-houders om deze octrooien onder billijke, redelijke en niet-discriminerende voorwaarden (Frand) in licentie te geven, zodat de toepassers toegang tot de markt hebben.

Het huidige stelsel lijdt al vele jaren onder een gebrek aan transparantie en voorspelbaarheid en onder langdurige geschillen en rechtszaken, zoals voor het eerst werd erkend in de mededeling van de Commissie van 2017 over standaardessentiële octrooien. Eerdere maatregelen om deze problemen aan te pakken – bijvoorbeeld via zelfregulering – zijn niet doeltreffend gebleken. In haar actieplan inzake intellectuele eigendom uit 2020 heeft de Commissie benadrukt dat er behoefte is aan “een veel duidelijker en voorspelbaarder kader dat aanzet tot onderhandelingen te goeder trouw in plaats van dat er procedures worden aangespannen”.

De toepasbaarheid van SEP's (vooral voor connectiviteitsnormen) zal toenemen met de opkomst van het “internet der dingen”. Een goed functionerend stelsel dat de toegang tot technologie vergemakkelijkt en innovatie beloont, is dan ook van cruciaal belang voor de technologische soevereiniteit van de EU.

Het voorgestelde kader voor de verlening van SEP-licenties wil een evenwichtig stelsel tot stand brengen, waarbij een wereldwijde benchmark wordt vastgesteld voor de transparantie van SEP's, de vermindering van conflicten en efficiënte onderhandelingen. Het kader heeft de volgende twee hoofddoelstellingen:

ervoor zorgen dat zowel eigenaren van SEP's als toepassers in de EU innoveren, producten in de EU vervaardigen en verkopen en concurrerend op de wereldmarkten zijn.

ervoor zorgen dat eindgebruikers, met inbegrip van kmo's en consumenten, tegen billijke en redelijke prijzen profiteren van producten die gebaseerd zijn op de meest recente gestandaardiseerde technologieën.

Het voorgestelde kader voor de verlening van SEP-licenties zal voor meer transparantie met betrekking tot SEP-portefeuilles en geaggregeerde royalty (wanneer er octrooien van verscheidene houders in het spel zijn) zorgen en de partijen efficiëntere middelen bieden om tot overeenstemming te komen over Frand-voorwaarden van hun licenties. Het voorstel bevat maatregelen met betrekking tot de volgende aspecten: een SEP-register, een database en essentialiteitscontroles; adviezen van deskundigen over geaggregeerde royalty voor SEP's; vaststelling van Frand via bemiddeling in plaats van dure rechtszaken; steunmaatregelen voor kmo's; en de oprichting van een “kenniscentrum” bij het Bureau voor intellectuele eigendom van de Europese Unie (EUIPO).

De voorgestelde verordening zal van toepassing zijn op alle normen die na de inwerkingtreding van de verordening worden gepubliceerd. De Commissie zal echter bepalen welke normen, toepassingen of gebruiksgevallen van de vaststelling van geaggregeerde royalty en het Frand-verzoeningsproces worden uitgesloten wanneer de verlening van SEP-licenties geen significante moeilijkheden oplevert of tot inefficiëntie leidt voor het functioneren van de interne markt. Omgekeerd vallen normen die vóór de inwerkingtreding van de verordening zijn gepubliceerd, niet onder de verordening, tenzij specifieke marktverstoringen als gevolg van inefficiëntie bij de verlening van SEP-licenties de Commissie ertoe bewegen de betreffende normen in het toepassingsgebied van de verordening op te nemen.

> Dwanglicenties

Met behulp van dwanglicenties voor octrooien kan de overheid het gebruik van een geoctrooieerde uitvinding toestaan zonder toestemming van de octrooihouder. Vrijwillige licentieverleningsovereenkomsten met producenten zijn over het algemeen het beste instrument om de productie op te voeren, maar als vrijwillige overeenkomsten niet beschikbaar of adequaat zijn, kunnen dwanglicenties toegang helpen bieden tot belangrijke crisisrelevante producten en technologieën als laatste redmiddel in tijden van crisis. Momenteel bestaat er een lappendeken van 27 nationale regelingen voor dwanglicenties, hoewel veel waardeketens in de hele EU actief zijn. Dit kan een bron van rechtsonzekerheid zijn voor zowel houders als gebruikers van intellectuele-eigendomsrechten.

De nieuwe regels voorzien in een nieuw EU-breed instrument voor dwanglicenties dat een aanvulling vormt op andere crisisinstrumenten van de EU, zoals het noodinstrument voor de eengemaakte markt, de HERA-verordeningen en de chipverordening. In de nasleep van de COVID-19-crisis maken deze nieuwe regels de Unie nog weerbaarder bij crises door de toegang tot belangrijke geoctrooieerde producten en technologieën in crisissituaties te waarborgen, wanneer het aan vrijwillige overeenkomsten ontbreekt of de vrijwillige overeenkomsten niet adequaat zijn.

> Aanvullende beschermingscertificaten

Een aanvullend beschermingscertificaat (Supplementary Protection Certificate, SPC) is een IE-recht dat de duur van een octrooi (met maximaal vijf jaar) verlengt voor een geneesmiddel voor menselijk of diergeneeskundig gebruik of een gewasbeschermingsmiddel dat door de regelgevende instanties is toegelaten. Het is bedoeld om innovatie aan te moedigen en groei en werkgelegenheid in deze sectoren te bevorderen. SPC-bescherming is echter alleen op nationaal niveau beschikbaar. Als gevolg daarvan heeft het huidige systeem te lijden onder versnippering, wat leidt tot complexe en dure procedures en rechtsonzekerheid.

Dit initiatief voert een unitair SPC in ter aanvulling van het eenheidsoctrooi. De hervorming van het SPC voorziet ook in een gecentraliseerde onderzoeksprocedure door het EUIPO in nauwe samenwerking met de nationale IE-bureaus in de EU. Daarbij zal één enkele aanvraag worden onderworpen aan één enkele onderzoekprocedure die, indien positief, zal leiden tot de afgifte van nationale SPC's voor elk van de in de aanvraag vermelde lidstaten. Dezelfde procedure kan ook leiden tot de afgifte van een unitair SPC.

> MKB-fonds van de EU 2023

Om innovatie verder te ondersteunen, zal het MKB-fonds 2023 nu ook nieuwe vouchers services ter beschikking stellen die voor het eerst betrekking hebben op Europese octrooien en nieuwe plantenrassen. Dankzij deze nieuwe diensten kunnen kleine en middelgrote ondernemingen tot 1 500 euro besparen op hun octrooiregistratiekosten en 225 euro op de registratie van nieuwe plantenrassen per aanvraag.

Volgende stappen

De voorgestelde verordeningen moeten nog door het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie worden besproken en goedgekeurd. Pas daarna kunnen ze worden vastgesteld en in werking treden.

Wat het octrooibeleid betreft, heeft een van de in het actieplan genoemde maatregelen betrekking op de invoering van het eenheidsoctrooistelsel. Het eenheidsoctrooi treedt samen met het eengemaakt octrooigerecht (Unified Patent Court, UPC) op 1 juni 2023 in werking. Dit nieuwe krachtige instrument voor Europese bedrijven (en vooral voor kmo's) creëert een onestopshop voor de bescherming en de handhaving van octrooien in de EU. Het zal het concurrentievermogen van de EU, de inspanningen ter bevordering van het economisch herstel en de groene en de digitale transformatie verder ondersteunen.