30e VN-klimaatconferentie (COP30): focus op de belangrijkse them'a's -Stand van zaken van Federaal klimaatbeleid:

De 30e VN-klimaatconferentie (COP30) gaat op 10 november van start in Belém, in het noorden van Brazilië. Het is de eerste keer dat een COP in het Amazonegebied plaatsvindt, een krachtig symbool voor het Braziliaanse voorzitterschap dat de conferentie wil verankeren in een omgeving die synoniem staat voor natuur en klimaatrechtvaardigheid

In een gespannen multilaterale context, gekenmerkt door het terugtrekken van de Verenigde Staten uit de onderhandelingssfeer, zullen de besprekingen cruciaal zijn om een nieuw ambitieniveau tegen 2035 vast te leggen en de doelstellingen van het Akkoord van Parijs te realiseren.

Wat zijn de belangrijkste thema’s van COP30?

Een van de voornaamste uitdagingen is het verhogen van de collectieve ambitie van de landen via de herziene nationale bijdragen (NDC’s). Deze plannen moeten vooral helpen om de uitstoot van broeikasgassen tegen 2035 terug te dringen en de energietransitie te versnellen. De gezamenlijke analyse van deze plannen moet inzicht geven in de huidige opwarming en de ontwikkeling op middellange termijn. Het Akkoord van Parijs bepaalt dat de NDC’s elke vijf jaar worden herzien, met telkens de verplichting om het ambitieniveau te verhogen.

Een tweede kernpunt is de aanpassing aan klimaatverandering, een topprioriteit voor de ontwikkelingslanden en een van de speerpunten van het Braziliaanse voorzitterschap. Voor het eerst zal een set indicatoren worden aangenomen om de wereldwijde vooruitgang op het vlak van adaptatie te meten en om het klimaatbeleid en de financiële steun beter te sturen.

Ook de klimaatfinanciering blijft een gevoelig en belangrijk thema. In een wereld waar geopolitieke spanningen oplopen en financiële toezeggingen onder druk staan, moeten landen verder bouwen op de afspraken van de COP van Bakoe. Doel is om een nieuw gezamenlijk financieel doel vast te leggen en een routekaart uit te werken om tegen 2035 1.300 miljard dollar aan klimaatfinanciering te mobiliseren. Ontwikkelingslanden vragen daarbij meer engagement om zowel mitigatie- als adaptatie-inspanningen te ondersteunen.

Een ander belangrijk onderwerp, vooral voor Brazilië zelf, is de rechtvaardige transitie: de overstap naar een koolstofneutrale economie die werknemers beschermt, getroffen gemeenschappen ondersteunt en zorgt dat de noodzakelijke klimaatmaatregelen sociaal rechtvaardig en inclusief verlopen. Deze gesprekken raken ook aan de handelspolitiek en de milieubescherming bij internationale handelsstromen, wat gevoelige kwesties zijn voor vele landen.

Naast de formele onderhandelingen werkt Brazilië aan concrete actiepunten, gekoppeld aan de doelstellingen van de Global Stocktake van 2023. Via dialoog tussen overheden, bedrijven en het maatschappelijk middenveld wil het land vooruitgang boeken op thema’s als herstel van aangetaste gronden, het afbouwen van fossiele brandstoffen en de link tussen klimaat en gezondheid.

Tot slot wil het Braziliaanse voorzitterschap de bescherming van tropische bossen en ecosystemen centraal stellen, onder meer via het initiatief “Tropical Forest Forever Facility”, dat duurzame financiering moet voorzien voor bosbehoud.
Daarnaast wil Brazilië ook de synergie tussen klimaat, biodiversiteit en duurzame ontwikkeling versterken.

België in Belém: een evenwichtige en geëngageerde delegatie

De Belgische delegatie, goedgekeurd door het Coördinatiecomité Internationaal Milieubeleid (CCIM), bestaat uit zowel vertegenwoordigers van de overheden — ministers, diplomaten, administraties en publieke agentschappen — als uit leden van het maatschappelijk middenveld: onderzoekers, ngo’s, bedrijven en jongerenorganisaties.

België wordt in Belém vertegenwoordigd door de Waalse minister Cécile Neven en de federale minister Jean-Luc Crucke, elk bijgestaan door een team van klimaatmedewerkers. De Belgische standpunten voor de COP worden vooraf uitgewerkt in overleg tussen alle betrokken bestuursniveaus.

De technische delegatie telt 20 experten die de onderhandelingen op de voet zullen volgen. Ze bestaat uit federale ambtenaren en regionale vertegenwoordigers, waaronder 11 specialisten van de FOD Volksgezondheid. Verschillende van hen bekleden ook sleutelfuncties binnen het EU-onderhandelingsteam, wat hun kennis en internationale erkenning benadrukt.

Zoals gebruikelijk bij Belgische VN-delegaties is er ook een sterke niet-gouvernementele vertegenwoordiging. Volgens een akkoord tussen de federale en regionale kabinetten is de aanwijzing van deze leden toevertrouwd aan de Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling (FRDO). De groep is breed samengesteld en omvat ondernemers en bedrijfsfederaties, milieuorganisaties, Noord-Zuidbewegingen en jongerenvertegenwoordigers. Zowel de voorzitter van de FRDO als de voorzitter van de werkgroep “Energie en Klimaat” nemen deel aan de conferentie.

Alle niet-gouvernementele deelnemers nemen op eigen initiatief en kosten deel. De Dienst Klimaatverandering van de FOD Volksgezondheid, die optreedt als nationaal contactpunt voor het VN-Klimaatverdrag (UNFCCC), beheert enkel de registratieprocedure. Zo wordt een transparante deelname van het maatschappelijk middenveld aan de onderhandelingen en talrijke nevenactiviteiten verzekerd. Deze deelnemers zijn niet gemachtigd om namens België te spreken tijdens de officiële besprekingen.

Federaal klimaatbeleid: vooruitgang, maar nog veel werk aan de winkel

Het Voortgangsrapport 2025 over het federale klimaatbeleid van 1 juli 2024 tot 1 maart 2025, toont een dubbel beeld. Tastbare vooruitgang in de domeinen energie en fiscaliteit staat tegenover sterk stijgende emissies in de transportsector. In andere domeinen is het bilan neutraler. Het rapport stelt dat er vooruitgang is, maar dat het huidige beleid niet volstaat om de uitstoot voldoende te verminderen. Om de Europese klimaatdoelstellingen in 2030 te behalen, waartoe de federale overheid een bijdrage moet leveren, zijn meer tempo in de uitvoering en versterkte maatregelen noodzakelijk.

Tien jaar na de ondertekening van het Akkoord van Parijs zijn de gevolgen van de klimaatverandering duidelijker dan ooit, ook in België. Ons land heeft zich ertoe verbonden zijn uitstoot tegen 2030 met 47% te verminderen ten opzichte van 2005. De federale overheid vult het beleid van de Gewesten aan via haar eigen bevoegdheden. Het jaarlijks Voortgangsrapport maakt de balans op voor het Parlement en het brede publiek.

Belangrijke hefbomen rond fiscaliteit en het energiebeleid

Een groenere fiscaliteit blijft onmiskenbaar één van de belangrijkste federale hefbomen voor de klimaat- en energietransitie. Sinds begin dit jaar kunnen ondernemingen rekenen op een hogere fiscale aftrek voor energiebesparende en hernieuwbare investeringen en werden er stappen gezet in de hervorming van de bedrijfswagenfiscaliteit en het mobiliteitsbudget. Concrete fiscale maatregelen, waaronder de accijnsverschuiving op elektriciteit, zouden de energietransitie kunnen versnellen.

In de Prinses Elisabethzone werd een milieuvergunning verkregen voor de ontwikkeling van een eerste kavel windmolens in de Noordzee. Het energie-eiland, dat de elektriciteit aan land moet brengen, is daarentegen vertraagd. De waterstofwet, vorig jaar goedgekeurd en nu in uitvoering, houdt stand na juridische betwisting, waardoor de plannen voor de netinfrastructuur voor waterstof concreter worden.

Mobiliteit blijft achter

De transportsector blijft een probleemgeval. De huidige maatregelen in België zijn onvoldoende om de stijgende uitstoot in het binnenlands vervoer te doen dalen. Het goederenvervoer over de weg neemt enkel toe. Het uitstel van de uitbreiding van het treinaanbod naar 2027 door personeelstekorten bij de NMBS is een bedreiging voor de ambitie om meer reizigers de trein in te krijgen.

Meer aandacht voor adaptatie

Nieuwe opleidingen en sensibiliseringsacties en een betere integratie van klimaatrisico’s in federale beleidsprocessen zijn slechts enkele elementen van de gerealiseerde vooruitgang in het adaptatiebeleid. Nieuwe routekaarten, onder meer rond de bescherming van werknemers, de weerbaarheid van het mariene milieu en een meer klimaatbestendige productnormering, moeten de ruimte voor adaptatie in de beleidscyclus versterken.

Andere domeinen

Het actieplan Circulaire Economie 2021–2024 werd afgerond. Een nieuwe wet die inzet op herstelbaarheid en langere levensduur van producten moet consumenten en bedrijven richting duurzamere keuzes sturen. Europese herziening van de batterijenregulering en de regulering Ecodesign for sustainable products bepalen de beleidsruimte.

De energetische renovatie van het federale gebouwenpark verloopt te traag. Budgettaire en personeelstekorten blijven de voornaamste struikelblokken.

De versterking van CERAC moet leiden tot betere risicoanalyses om richting te geven aan het federale beleid. Dankzij de oprichting van de Wetenschappelijke Klimaatraad is er ook meer wetenschappelijke onderbouwing, hoewel de leden nog moeten worden benoemd.

De nieuwe domeinen Gezondheid en Sociaal beleid maken voortaan deel uit van de beleidscyclus, met routekaarten voor een klimaatneutrale gezondheidszorg tegen 2050 en voor de opvolging van het federale beleid rond energiearmoede en de sociale aspecten van milieu- en klimaatrisico's.

De emissiekloof blijft

Ondanks vooruitgang in bepaalde domeinen, stelt het rapport dat de federale maatregelen slechts een beperkte bijdrage leveren aan het dichten van de kloof voor het behalen van de energie- en klimaatdoelstellingen tegen 2030. Er is dus nood aan krachtig klimaatbeleid. Ook voor het behalen van onze reductiedoelstelling van -47% tegen 2030 ten opzichte van 2005 in de sectoren die geen deel uitmaken van het Europese systeem voor emissiehandel, is de uitdaging groot. Nauwe afstemming tussen het federale en regionale beleid blijft essentieel voor een doeltreffende evaluatie.

Lees het volledige rapport hier.