België wapent zich tegen toekomstige gezondheidscrises

De COVID-19 pandemie heeft de wereld wakker geschud en ons geleerd dat een sterke overheid
belangrijk is om een gezondheidscrisis goed aan te pakken. Met het oog op de toekomst, trekt ons
land daarom lessen uit de aanpak van de pandemie en maakt het zich klaar om toekomstige
gezondheidscrises te kunnen bestrijden.

De FOD Volksgezondheid maakte voor de Kamer van
Volksvertegenwoordigers een stand van zaken op, en stelt hervormingen voor in de aansturing en de
organisatie van onze crisiscapaciteit. Zo zullen de belangrijkste expertise in crisisbeheer en de
dringende medische hulpverlening samengebracht worden binnen één Directoraat-Generaal bij de
FOD Volksgezondheid. Daarnaast wordt ingezet op een intense samenwerking met de deelstaten.

De COVID-19 pandemie heeft veel gevraagd van de samenleving en ook van de overheden. De pandemie
is op dit ogenblik nog niet voorbij, zoals we recent met de gebeurtenissen in China zagen. Andere
onvoorspelbare gezondheidsdreigingen doken intussen op en vergen telkens een specifieke aanpak:
bijvoorbeeld de Apenpokkenuitbraak afgelopen zomer, maar ook bij het uitbreken van het conflict in
Oekraïne en de vluchtelingenstroom die volgde waren volksgezondheid en zorg belangrijke
aandachtspunten.

​In de beheerstrategie van COVID-19 zorgde een succesvolle vaccinatiecampagne ervoor dat de meeste
maatregelen konden afgebouwd worden zonder dat de zorgsector opnieuw volledig overbelast
geraakte. Maar er zijn in tussentijd zowel in België als in de rest van Europa veel lessen te leren. De
wetgeving was onvoldoende aangepast. De samenwerking tussen diverse overheidsinstellingen kon
beter. De wetenschappelijke adviesverlening moest goed gestructureerd worden.

​Op basis van de aanbevelingen van de parlementaire commissie en een intense oefening met de
verschillende gezondheidsadministraties van zowel de federale als de deelstaatoverheden, wil de FOD
Volksgezondheid nu een aantal hervormingen doorvoeren om toekomstige gezondheidscrises beter
gewapend aan te pakken. Deze voorstellen bouwen voort op het werk van het Coronacommissariaat,
waarvan de concrete taken overigens intussen allemaal zijn geïntegreerd in bestaande administraties.

Knelpunten

​De analyse van de FOD en de verbetervoorstellen zijn opgemaakt volgens het Strategic Framework for
Emergency Preparedness van de WHO. Dit strategische referentiekader van de WHO voor het beleid
inzake paraatheid op gezondheidscrises en veerkracht van het gezondheidssysteem voorziet drie assen:
sturing, capaciteiten en middelen.​

1) Sturing

We versterken het nationaal beleid en de reglementering inzake paraatheid voor gezondheidscrises. Zowerden bijvoorbeeld alle taken van het Coronacommissariaat ingekanteld in de FOD Volksgezondheid,het KCE en het RIZIV. Ook de Risk Management Group (RMG), waar de maatregelen die nodig zijn om devolksgezondheid te beschermen op punt gesteld worden en die bestaat uit vertegenwoordigers van defederale en regionale gezondheidsautoriteiten, krijgt een meer centrale rol in de aansturing op basis vananalyse van de Risk Assessment Group (RAG) en is versterkt.

De wetgeving is intussen op diverse fronten aangepast, deels op tijdelijke basis, deels op permanente
basis; het overzicht van de FOD stipt aan welke aanpassingen nog hun beslag moeten krijgen in het
parlement. Tijdens de pandemie bleek nog eens hoe de bevoegdheden inzake volksgezondheid sinds de
laatste staatshervorming over alle overheden versnipperd zijn. Intense samenwerking tussen die
overheden is dan ook een noodzaak; ze heeft ook gewerkt, bijvoorbeeld bij de uitrol van de
vaccinatiestrategie. Een Interadministratief Platform (IAP) met de leidend ambtenaren van de
verschillende gezondheidsadministraties werd al opgestart voor COVID-19. De FOD stelt nu voor om dit
bestaande orgaan te laten evolueren naar de Interfederale Crisiscel die tijdens een belangrijke
gezondheidscrisis een centraal orgaan wordt dat de operationalisering van het crisisbeleid coördineert
op aangeven van de RMG en de Interministeriële Conferentie Volksgezondheid (IMC). Ook de
samenwerking met het Nationaal Crisiscentrum (NCCN) wordt verder geïntensifieerd. Tijdens een
nationale crisis rapporteert dit crisiscentrum aan het Overlegcomité.

Daarnaast worden ook de bestaande plannen op vlak van paraatheid, respons en herstel in het domein
van gezondheidscrises zowel op niveau van de overheid als bijvoorbeeld ook de ziekenhuissector
aangepakt. We kunnen niet voorspellen met welke crisissen met impact op de volksgezondheid we in de
toekomst nog te maken zullen hebben, laat staan hoe die crisissen zich zullen ontwikkelen. Daarom is
een algemene paraatheid noodzakelijk. Het kader daarvoor is het Generic Preparedness Plan waar de
FOD aan werkt. Dit kader is nooit ‘af’, maar ervaringen van de voorbije maanden illustreren wel dat onze
aanpak reeds beter op punt staat: dit blijkt uit de manier waarop de reactie op de apenpokkencrisis
door de FOD gecoördineerd werd. Naar aanleiding van de oorlog in Oekraïne was er ook extra aandacht
nodig voor gezondheidsaspecten van de vluchtelingencrisis, en was het nodig om de voorbereidingen op
een mogelijk CBRNe-incident [1] op punt te stellen; ook wat dit betreft is vooruitgang geboekt. Het
verder op punt stellen van dit generieke kader, en van een Pandemic Preparedness Plan dat er in past
(en door de Europese Commissie aan alle lidstaten gevraagd wordt tegen 27 december) is een
topprioriteit voor de FOD.

Om paraat te zijn voor gezondheidscrises is ook de participatie in Europese en internationale initiatieven
belangrijk. De FOD hecht zeer veel belang aan onze participatie in de Europese Health Emergency
Preparedness and Response Authority (HERA). Daarnaast is het belangrijk dat we ons crisisbeleid laten
evalueren door de de OESO, en spelen we ook een actieve rol in het denken van de OESO en de WHO
over veerkracht van gezondheidssystemen.