Circulaire economie: Commissie stelt nieuwe consumentenrechten en een verbod op greenwashing voor

Temps de lecture: 7 min |30 maart 2022 à 15:02

Vandaag (30 maart 2022) stelt de Commissie voor de consumentenregels van de EU te actualiseren om consumenten sterker te doen staan bij de groene transitie. Dankzij de geactualiseerde regels zullen consumenten hun koopgedrag kunnen baseren op geïnformeerde en milieuvriendelijke keuzes.

Consumenten hebben het recht te weten hoe lang een product normaal gezien zou moeten meegaan en wat de eventuele herstelmogelijkheden zijn. Bovendien zullen de regels de consument beter beschermen tegen onbetrouwbare of valse milieuclaims door “greenwashing” en praktijken die consumenten misleiden over de duurzaamheid van een product, te verbieden.

Achtergrond

De voorgestelde wijzigingen van het EU-consumentenrecht zijn aangekondigd in de nieuwe consumentenagenda en het actieplan voor de circulaire economie. De wijzigingen zijn bedoeld om de veranderingen in het consumentengedrag te ondersteunen die nodig zijn om de klimaat- en milieudoelstellingen in het kader van de Europese Green Deal te verwezenlijken. Ze zorgen ervoor dat consumenten betere informatie hebben over de duurzaamheid en repareerbaarheid van producten en beter worden beschermd tegen handelspraktijken die hen beletten duurzamer te winkelen.

Voor het voorstel heeft de Commissie meer dan 12 000 consumenten, bedrijven, consumentendeskundigen en nationale instanties geraadpleegd. Twijfel over de betrouwbaarheid van milieuclaims op producten bleek de voornaamste factor te zijn die consumenten ervan weerhoudt mee te doen aan de groene transitie. Ongeveer de helft van de respondenten verklaarde bereid te zijn meer te betalen voor een product dat langer zou meegaan zonder dat er reparaties nodig waren.

Uit onderzoek blijkt ook dat consumenten worden geconfronteerd met oneerlijke handelspraktijken die hen ervan weerhouden duurzame keuzes te maken. Zo wordt er op grote schaal gebruikgemaakt van vroegtijdige veroudering van goederen, misleidende milieuclaims (greenwashing) en niet-transparante en onbetrouwbare duurzaamheidskeurmerken of -informatie.

Het voorstel maakt deel uit van de bredere doelstelling van de Europese Unie om tegen 2050 het eerste klimaatneutrale continent te worden. Dit lukt alleen als consumenten en bedrijven duurzamer consumeren en produceren. Het voorstel zal ook worden aangevuld met andere initiatieven, waaronder het initiatief voor duurzame producten (dat ook vandaag is goedgekeurd) en toekomstige initiatieven inzake de onderbouwing van groene claims en het recht op reparatie (waarvoor tot 5 april 2022 een openbare raadpleging loopt). Het toekomstige initiatief inzake het “recht op reparatie” zal gericht zijn op het bevorderen van reparatie van goederen na aankoop. Het initiatief van vandaag dat beoogt consumenten sterker te doen staan bij de groene transitie, voorziet in een verplichting om vóór de aankoop al informatie te verstrekken over de repareerbaarheid. Ook biedt het bescherming tegen oneerlijke praktijken in verband met vroegtijdige veroudering.

Op 23 februari 2022 heeft de Europese Commissie ook haar voorstel inzake passende zorgvuldigheid in het bedrijfsleven op het gebied van duurzaamheid aangenomen. Het bevat duidelijke en evenwichtige regels die ervoor moeten zorgen dat bedrijven de mensenrechten en milieuvoorschriften naleven en zich op duurzame en verantwoorde wijze gedragen. Tegelijkertijd spant de Commissie zich ook in om bedrijven te ondersteunen bij de groene transitie, onder meer met vrijwillige initiatieven zoals de toezegging inzake duurzame consumptie (Sustainable Consumption Pledge).

Commentaren

Věra Jourová, vicevoorzitter voor Waarden en Transparantie: “Consumenten willen steeds vaker producten kiezen die langer meegaan en kunnen worden gerepareerd. Dat streven heeft onze steun. Wij moeten ervoor zorgen dat welwillende consumenten niet worden gehinderd door misleidende informatie. Met dit voorstel reiken wij dan ook krachtige nieuwe instrumenten aan die de consument in staat stellen geïnformeerde keuzes te maken en de duurzaamheid van de producten en onze economie te vergroten.”

Didier Reynders, commissaris voor Justitie: “Als we niet duurzamer beginnen te consumeren, zullen we de doelstellingen van de Europese Green Deal niet halen — zo simpel is het. Hoewel de meeste consumenten bereid zijn hieraan bij te dragen, is er ook sprake van een toename van “greenwashing” en vroegtijdige veroudering. Om hun rol bij de groene transitie met verve te kunnen vervullen, moeten consumenten recht hebben op informatie, zodat zij duurzame keuzes kunnen maken. Ook moeten zij worden beschermd tegen oneerlijke handelspraktijken die misbruik maken van hun belangstelling voor groene producten.”

Een nieuw recht op informatie over de duurzaamheid en repareerbaarheid van producten

De Commissie stelt voor de richtlijn consumentenrechten zodanig te wijzigen dat verkopers verplicht worden consumenten informatie te verstrekken over de duurzaamheid en repareerbaarheid van hun producten:

Duurzaamheid: Consumenten moeten worden geïnformeerd over de gegarandeerde duurzaamheid van producten. Indien de fabrikant van een consumptieartikel een commerciële duurzaamheidsgarantie van meer dan twee jaar biedt, moet de verkoper deze informatie aan de consument verstrekken. Voor energieverbruikende goederen moet de verkoper de consument ook informeren als de fabrikant geen informatie over een commerciële duurzaamheidsgarantie heeft verstrekt.
Reparaties en updates: De verkoper moet ook relevante informatie over reparaties verstrekken, zoals een repareerbaarheidsindicator (indien van toepassing) of andere relevante door de fabrikant beschikbaar gestelde reparatie-informatie, zoals de beschikbaarheid van reserveonderdelen of een reparatiehandleiding. Voor slimme apparaten en digitale inhoud en diensten moet de consument ook worden geïnformeerd over software-updates die de fabrikant verstrekt.

Fabrikanten en verkopers zullen beslissen wat de beste manier is om deze informatie aan de consument te verstrekken, namelijk ofwel op de verpakking, ofwel in de productbeschrijving op de website. De informatie moet in ieder geval vóór de aankoop en op duidelijke en begrijpelijke wijze worden verstrekt.

Een verbod op greenwashing en geplande veroudering

De Commissie stelt ook een aantal wijzigingen van de richtlijn oneerlijke handelspraktijken voor. Ten eerste wordt de lijst van productkenmerken waarover een verkoper consumenten niet mag misleiden, uitgebreid tot milieu- of sociale gevolgen, duurzaamheid en repareerbaarheid. Vervolgens worden ook nieuwe praktijken toegevoegd die na een beoordeling per geval als misleidend worden beschouwd, zoals het vermelden van een milieuclaim met betrekking tot toekomstige milieuprestaties zonder duidelijke, objectieve en verifieerbare toezeggingen en streefdoelen, en zonder een onafhankelijk monitoringsysteem.

Tot slot wordt de richtlijn gewijzigd door aan de bestaande lijst van verboden oneerlijke handelspraktijken, de zogenaamde “zwarte lijst”, nieuwe praktijken toe te voegen. Daarbij gaat het onder meer om de volgende praktijken:

geen informatie verstrekken over kenmerken die zijn toegevoegd om de duurzaamheid te beperken, bijvoorbeeld software waardoor het product na een bepaalde periode minder goed of helemaal niet meer werkt;
generieke, vage milieuclaims vermelden wanneer de uitstekende milieuprestaties van het product of de verkoper niet kunnen worden aangetoond. Voorbeelden van zulke generieke milieuclaims zijn “milieuvriendelijk”, “eco” of “groen”, voor zover deze ten onrechte de indruk wekken dat er sprake is van uitstekende milieuprestaties;
beweren dat een milieuclaim geldt voor het volledige product, terwijl de claim in feite slechts op een bepaald aspect van het product betrekking heeft;
een vrijwillig duurzaamheidskeurmerk tonen dat noch op een systeem voor verificatie door derden berust, noch door de overheid is ingesteld;
er niet op wijzen dat de functionaliteit van een product beperkt is bij gebruik van consumptieartikelen, reserveonderdelen of accessoires die niet door de oorspronkelijke fabrikant zijn geleverd.

Deze wijzigingen zijn bedoeld om verkopers rechtszekerheid te bieden, maar ook om het gemakkelijker te maken de regels inzake greenwashing en vroegtijdige veroudering van producten te handhaven. Met betrouwbare milieuclaims stellen fabrikanten consumenten bovendien in staat producten te kiezen die werkelijk beter zijn voor het milieu dan die van hun concurrenten. Dit zal fabrikanten ertoe aanzetten om ecologisch duurzamere producten te ontwikkelen, waardoor de negatieve gevolgen voor het milieu zullen afnemen.

Volgende stappen

De voorstellen van de Commissie zullen nu door de Raad en het Europees Parlement worden besproken. Na goedkeuring en omzetting in de nationale wetgeving van de lidstaten hebben consumenten in geval van inbreuken recht op een remedie, onder meer via de procedure voor collectief herstel overeenkomstig de richtlijn representatieve vorderingen.