Cop 27 : inzet en verwachtingen - deelname van de Commissie

​Ins en outs - vragen en antwoorden - nuttige links- alles wat u zou moeten weten ...

Wat is de COP27?

De 27e Conferentie van de Partijen bij het Raamverdrag van de Verenigde Naties inzake klimaatverandering (UNFCCC), beter bekend als de COP27, zal van 6 tot en met 18 november 2022 plaatsvinden in Sharm el-Sheikh (Egypte). De COP27 zal bedrijven, lokale overheden, het maatschappelijk middenveld en onderhandelaars van regeringen bijeenbrengen om wereldwijde klimaatactie te bespreken. Tot de belangrijkste doelstellingen van de conferentie behoren een grotere wereldwijde ambitie op het gebied van broeikasgasemissiereductie om de in het kader van de Overeenkomst van Parijs afgesproken temperatuurlimieten binnen bereik te houden, grotere wereldwijde inspanningen op het gebied van adaptatie en klimaatfinanciering en vooruitgang boeken bij het ondersteunen van de ontwikkelingslanden bij het aanpakken van verlies en schade. De partijen zullen ook werken aan andere belangrijke onderwerpen, zoals bossen en landbouw, technologieoverdracht, inheemse volkeren en gender.

De Overeenkomst van Parijs, die in december 2015 is gesloten, heeft tot doel gevaarlijke klimaatverandering te voorkomen door de opwarming van de aarde te beperken tot ruim onder 2 °C boven het pre-industriële niveau en door inspanningen te leveren om de temperatuurstijging te beperken tot 1,5 °C, en financiële stromen in overeenstemming te brengen met de klimaatdoelstellingen. Het verdrag is op 4 november 2016 in werking getreden. 198 partijen bij het UNFCCC hebben de overeenkomst goedgekeurd en 193 staten en de EU hebben ze ondertussen geratificeerd.

​Thematic days

Fifth session of the United Nations Environment Assembly

The Intergovernmental Panel on Climate Change

Wat zijn de verwachtingen van de EU voor de COP27?

De EU verwacht van de wereldleiders en de ministers in Sharm el-Sheikh dat zij bewijzen dat het hen menens is om ambitieuzere doelstellingen te behalen. De klimaatactie moet dringend worden versneld om de kloof tussen ambitie en realiteit te dichten en zo de wereld op koers te brengen naar de in de Overeenkomst van Parijs afgesproken temperatuurlimiet.

Sinds de COP in Parijs heeft de Intergouvernementele Werkgroep inzake klimaatverandering (IPCC) de ingrijpende, onomkeerbare en existentiële gevolgen van de klimaatcrisis beschreven, waarbij is benadrukt dat alleen drastische aanvullende reducties van broeikasgasemissies de opwarming van de aarde tot 1,5 °C kunnen beperken en de ergste gevolgen van de door de mens veroorzaakte klimaatverandering kunnen voorkomen.

Ondanks de toezeggingen die tijdens de COP26 zijn gedaan, blijkt uit het UNEP-verslag over de emissiekloof van dit jaar dat de internationale gemeenschap ver achterblijft bij de doelstellingen van Parijs, zonder geloofwaardig traject naar 1,5 °C. Met het huidige beleid stevenen we af op een temperatuurstijging van 2,8 °C tegen het einde van de eeuw. Als de momenteel beloofde maatregelen worden uitgevoerd, zal de stijging beperkt worden tot 2,4 à 2,6 °C tegen het einde van de eeuw. Het is daarom van essentieel belang de politieke druk en het momentum op de COP27 te handhaven en de grootste uitstoters ter wereld ervan te overtuigen snel actie te ondernemen om de uitstoot van broeikasgassen sneller terug te dringen.

In Parijs is ook een doelstelling vastgesteld voor de ontwikkelde landen om tussen 2020 en 2025 gezamenlijk 100 miljard dollar per jaar beschikbaar te stellen om ontwikkelingslanden te helpen hun emissies terug te dringen en zich voor te bereiden op de gevolgen van de klimaatverandering. Hoewel dat doel nog niet is bereikt, blijkt uit prognoses dat de donorlanden hun toezeggingen tegen 2023 zullen nakomen. Terwijl de EU en haar lidstaten met 23 miljard euro in 2020 en 2021 de grootste bijdrage leveren aan de internationale publieke klimaatfinanciering, moeten andere ontwikkelde landen dringend meer bijdragen. Tijdens de COP27 moet de donorgemeenschap de ontwikkelingslanden er collectief van verzekeren dat zij deze belofte zal waarmaken.

Welke maatregelen neemt de EU om haar eigen uitstoot van broeikasgassen te verminderen?

De EU neemt het voortouw bij de wereldwijde groene transitie en de uitvoering van de Overeenkomst van Parijs. Met de Europese klimaatwet die sinds 2021 van kracht is, beschikken we over een ambitieus, bindend wetgevingskader dat alle sectoren van de economie bestrijkt om onze klimaatdoelstellingen te verwezenlijken. Tussen 1990 en 2021 is de totale uitstoot van broeikasgassen in de EU met 30 % gedaald, terwijl de economie met meer dan 60 % is gegroeid.

Commissievoorzitter Ursula von der Leyen heeft klimaatactie tot topprioriteit voor de EU gemaakt en heeft samen met uitvoerend vicevoorzitter Frans Timmermans de Europese Green Deal gelanceerd om van Europa tegen 2050 het eerste klimaatneutrale continent ter wereld te maken.

In december 2020 heeft de EU haar ambitie inzake klimaatactie verder opgevoerd en haar nationaal bepaalde bijdrage (NDC) aan de Overeenkomst van Parijs verhoogd om haar broeikasgasemissies tegen 2030 met ten minste 55 % te verminderen ten opzichte van 1990 en tegen 2050 klimaatneutraal te zijn. Deze doelstellingen zijn bindend in het kader van de Europese klimaatwet.

In juli 2021 heeft de Europese Commissie een uitgebreid pakket wetgevingsvoorstellen gepresenteerd, waarmee de EU ervoor heeft gekozen om haar ambitieuze nieuwe broeikasgasreducties op een eerlijke, kosteneffectieve en concurrerende manier te verwezenlijken. Het pakket combineert marktgebaseerde mechanismen met ambitieuzere, juridisch bindende streefcijfers voor hernieuwbare energie, energie-efficiëntie, het behoud en de toename van natuurlijke koolstofputten, een snellere uitrol van emissiearm vervoer, met inbegrip van de infrastructuur en brandstoffen ter ondersteuning daarvan, afstemming van het belastingbeleid op de doelstellingen van de Europese Green Deal en maatregelen om koolstoflekkage te voorkomen. In oktober 2022 werd een eerste akkoord bereikt, over emissievrije auto's tegen 2035. De onderhandelingen over andere elementen van het pakket zullen naar verwachting eind dit jaar worden afgerond.

In december 2021 heeft de Commissie bovendien het allereerste wetgevingsvoorstel van de EU ingediend om de methaanemissies in de energiesector te verminderen. Methaan is namelijk een krachtig broeikasgas. In het voorstel worden de olie-, gas- en steenkoolsectoren verplicht om methaanemissies te meten, te rapporteren en te verifiëren, en worden strikte regels vastgesteld voor het opsporen en herstellen van methaanlekken en het beperken van afblazen en affakkelen. Ook worden mondiale monitoringinstrumenten voorgesteld om de transparantie van methaanemissies bij de invoer van olie, gas en steenkool in de EU te waarborgen. Op basis daarvan kan de Commissie dan in de toekomst verdere maatregelen overwegen.

In 2022 heeft de EU naar aanleiding van de Russische invasie van Oekraïne, de daardoor veroorzaakte verstoring van de mondiale toeleveringsketens, de domino-effecten daarvan op de energiezekerheid en de stijging van de gasprijzen, doortastende maatregelen genomen met het REPowerEU-plan. Het gaat onder meer om:

• het stimuleren van energie-efficiëntie en energiebesparende maatregelen met een voorstel om de bindende energie-efficiëntiedoelstelling van de EU te verhogen van 9 % naar 13 %;
• het versnellen van de uitrol van hernieuwbare energie en het verhogen van het EU-kerndoel voor 2030 van 40 % naar 45 %;
• de diversifiëring van de energievoorziening van de EU met internationale partners.

Hoe gaat de Overeenkomst van Parijs in op adaptatie aan en verlies en schade in verband met de gevolgen van de klimaatverandering?

In de Overeenkomst van Parijs is een mondiale doelstelling inzake adaptatie aan de klimaatverandering vastgesteld, namelijk het vergroten van het adaptatievermogen, het versterken van de veerkracht en het verminderen van de kwetsbaarheid voor klimaatverandering. Bij de algemene inventarisatie, die vanaf 2023 om de vijf jaar zal plaatsvinden, zal de algemene vooruitgang in de richting van dit doel worden geëvalueerd. In de Overeenkomst van Parijs wordt ook het belang erkend van het afwenden, beperken en aanpakken van verlies en schade in verband met klimaatverandering, met inbegrip van extreme weersomstandigheden zoals overstromingen, aardverschuivingen, stormen en bosbranden, en langzame gebeurtenissen zoals het verlies van zoetwater-aquifers en gletsjers.

Adaptatie is een essentieel onderdeel van het beleid en de planning van de EU. De Europese Commissie heeft in februari 2021 haar adaptatiestrategie vastgesteld om adaptatie slimmer, sneller en systemischer te maken en de internationale maatregelen voor adaptatie aan de klimaatverandering op te voeren. Sinds de goedkeuring van de eerste adaptatiestrategie van de EU in 2013 winnen nationale, regionale en lokale adaptatiestrategieën terrein. Bovendien heeft onze internationale samenwerking op dit gebied een prominentere plaats gekregen, en dit komt tot uiting in een specifiek hoofdstuk in de strategie. In het kader van het Burgemeestersconvenant voor Klimaat en Energievan de EU hebben tot op heden 3 400 steden en lokale overheden in de EU toegezegd hun adaptatievermogen te ontwikkelen. De EU is vastbesloten partnerlanden te ondersteunen bij het nemen van klimaatmaatregelen, met inbegrip van adaptatiemaatregelen. Het aandeel van de klimaatfinanciering van de EU dat naar adaptatie gaat neemt toe, met bijzondere aandacht voor de meest kwetsbare landen. In 2021 was ongeveer 40 % van de klimaatfinanciering uit de EU-begroting bestemd voor adaptatieprojecten (fondsen van de lidstaten niet meegerekend).

In Sharm el-Sheikh zal de EU steun verlenen aan inspanningen ter versterking van het vermogen van de Overeenkomst van Parijs om de internationale steun aan kwetsbare gemeenschappen te katalyseren en op te schalen door middel van verschillende instrumenten zoals systemen voor vroegtijdige waarschuwing voor extreme weersomstandigheden; rampenparaatheid en -risicobeheer; verzekeringsstelsels; humanitaire hulp en herstel.

Hoe is er in de Overeenkomst van Parijs voor gezorgd dat landen hun verbintenissen nakomen?

Het versterkte transparantiekader dat in het kader van de Overeenkomst van Parijs is opgezet, zal wederzijds vertrouwen scheppen en de daadwerkelijke uitvoering van de verbintenissen van Parijs bevorderen. Het zal de vooruitgang volgen die de partijen individueel hebben geboekt bij de uitvoering van hun NDC's, en gegevens verstrekken om de mondiale inventarisatie te ondersteunen en de vooruitgang in de richting van de langetermijndoelstellingen te beoordelen.

Solide multilaterale richtsnoeren inzake transparantie en verantwoording kunnen landen ook helpen bij het uitstippelen van goed binnenlands beleid, doordat zij een stimulans bieden voor de opbouw en instandhouding van binnenlandse instellingen en systemen voor gegevensverzameling en -monitoring die beleidsmakers nodig hebben om de juiste beslissingen te nemen.

Het systeem van transparantie, verantwoording en naleving in het kader van de Overeenkomst van Parijs is niet bestraffend, maar is bedoeld om vast te stellen wanneer partijen achterop raken en hen te helpen weer op schema te komen als zij geen resultaten boeken. Het systeem wordt geschraagd door uitgebreide eisen en procedures die op alle partijen van toepassing zijn om hun vooruitgang te monitoren en hun prestaties te ondersteunen. Het gaat onder meer om technische beoordelingen door deskundigen, een multilateraal proces van collegiale toetsing en ondersteuning door een permanent comité voor uitvoering en naleving.

Wat betekent de Overeenkomst van Parijs voor de bijdrage van de EU aan klimaatfinanciering voor ontwikkelingslanden?

Tijdens de VN-klimaatconferentie in Kopenhagen in 2009 hebben de ontwikkelde landen gezamenlijk toegezegd om tegen 2020 samen 100 miljard dollar per jaar aan publieke en particuliere klimaatfinanciering vrij te maken. In 2015, in Parijs, werd deze doelstelling verlengd tot 2025. De financiering moet uit een breed scala aan bronnen komen — publieke en particuliere, bilaterale en multilaterale en alternatieve financieringsbronnen — in het kader van zinvolle mitigatiemaatregelen en transparante uitvoering door ontwikkelingslanden.

De EU, haar lidstaten en de Europese Investeringsbank leveren samen de grootste bijdrage aan publieke klimaatfinanciering voor ontwikkelingslanden, en verstrekten alleen al in 2021 meer dan 23 miljard euro. De EU en de lidstaten zijn ook 's werelds grootste verstrekker van officiële ontwikkelingshulp (in totaal 67 miljard euro in 2020), waarbij klimaatactie steeds meer in de ontwikkelingshulp wordt geïntegreerd.

Over het algemeen zijn er aanzienlijke financiële middelen nodig om de Overeenkomst van Parijs uit te voeren. In het kader van de overeenkomst hebben de landen zich ertoe verbonden de financieringsstromen in overeenstemming te brengen met een emissiearm, klimaatbestendig traject om bij te dragen aan de verwezenlijking van de klimaatdoelstellingen op lange termijn.

In dit verband heeft de EU een ambitieuze agenda voor duurzame financiering gelanceerd. De EU steunt ontwikkelingslanden ook bij het verbeteren van hun voorwaarden voor het mobiliseren van koolstofarme financiering. In oktober 2019 heeft de EU het internationaal platform inzake duurzame financiering (IPSF) gelanceerd om het aantrekken van particulier kapitaal voor ecologisch duurzame investeringen op te schalen. Het platform bestaat nu uit 17 leden, die samen goed zijn voor 55 % van de uitstoot van broeikasgassen en 50 % van de wereldbevolking en die 55 % van het mondiale bbp vertegenwoordigen.

Wat is de rol van niet-overheidsactoren bij klimaatactie?

In de Overeenkomst van Parijs wordt de cruciale rol van niet-overheidsactoren, bedrijven, lokale overheden, steden en andere organisaties bij de overgang naar een koolstofarme en klimaatbestendige wereld erkend.

Het Mondiaal Klimaatactieplan (Global Climate Action Agenda, GCAA) — ook bekend als het Partnerschap van Marrakesh voor Mondiale Klimaatactie — is in 2016 van start gegaan om actie tegen klimaatverandering door alle actoren te stimuleren, de ambitie vóór 2020 verder te verhogen en de doelstellingen van de Overeenkomst van Parijs te ondersteunen.

De EU en haar lidstaten zijn proactief geweest bij het bevorderen en financieren van specifieke initiatieven in het kader van het Mondiaal Klimaatactieplan, zoals het Mondiaal Burgemeestersconvenant voor Klimaat en Energie en Mission Innovation.

De evenementen op hoog niveau over wereldwijde klimaatactie en de thematische dagen tijdens de COP27 zullen de gelegenheid bieden om na te denken over de vooruitgang die in het kader van bestaande initiatieven is geboekt en voor aankondigingen over nieuwe initiatieven.

Lees hier de integrale toespraak van Eerste Minister Alexander De Croo op de klimaatconferentie in Sharm El Sheikh