Eenvoud… eindelijk? Wanneer gezond verstand revolutionair wordt

« Houd de regels eenvoudig, de procedures begrijpelijk en begeleid de burgers » : dat is de centrale aanbeveling van Federale Ombudsman Jérôme Aass, bij de presentatie van zijn jaarverslag in de Kamer op 23 april 2025. In een steeds meer genormeerde, gefragmenteerde en getechnologieerde samenleving klinken deze woorden als een evidentie… en toch krijgen ze de allure van een manifest.

De vaststelling is duidelijk: de administratieve complexiteit is een bron van onrechtvaardigheid geworden. In 2024 werden meer dan 6000 klachten geregistreerd, vaak met betrekking tot termijnen, misverstanden of uitvoeringfouten. De Ombudsman wijst niet alleen op geïsoleerde disfuncties, maar identificeert een administratief systeem dat op zijn tandvlees loopt, waar regels, loketten en informatiestromen elkaar tegenwerken in plaats van op elkaar afgestemd te zijn.

De spiegel van onze dagelijkse praktijk als cijferprofessionals

Wij, boekhouders en fiscale adviseurs, herkennen deze diagnose volledig. Want het is ook de onze. We leven dagelijks in het hart van dit normatieve woud, met en voor onze klanten. Een Belgische fiscaliteit met meerdere lades, veranderlijke sociale verplichtingen, steeds opnieuw geformuleerde aangiften, onvoorspelbare administratieve termijnen… elk dossier wordt een oefening in decodering.

Onze kantoren zijn bureaus voor rechtsvertaling geworden. Vertaling naar de omgangstaal voor de klanten. Vertaling naar de administratie om een recht te doen gelden of een fout te corrigeren. Soms zelfs vertaling tussen twee administraties onderling.

En we moeten het toegeven: we zijn niet langer alleen technici, maar ook mediatoren, begeleiders, verzekeraars.

Regels om te beschermen, niet om te vangen

De Ombudsman pleit voor een recht op vergissing, voor een vermoeden van goede trouw, voor administratieve empathie. Deze principes zouden geen eisen moeten zijn. Ze zouden de grondslagen moeten zijn van elke moderne wetgeving.

Maar dat is niet de weg die we bewandelen.

We zien vandaag een nieuwe norm ontstaan: de punitieve norm, waarbij de sanctie vaak voorafgaat aan de uitleg en waarbij een fout – zelfs een onopzettelijke – voldoende kan zijn om een cascade van gevolgen te veroorzaken.

Deze evolutie ondergaan we, maar onze klanten betalen de prijs. In hun verkeerd toegekende energiepremies, in de drie jaar later gecorrigeerde sociale bijdragen, in de regularisaties die zonder voorafgaande kennisgeving binnenkomen. En in het toenemende gevoel gevangen te zitten in een systeem dat hen zou moeten beschermen.

Een complexiteit die zichzelf versterkt

Het rapport van de Federale Ombudsman wijst ook op een duizelingwekkende stijging van de informatieverzoeken: +70% sinds 2020. Ook hier is de parallel evident. Onze telefoonlijnen, onze mailboxen en onze digitale tools staan niet stil. Niet alleen voor strategisch advies, maar om te begrijpen. Een advies, een boete, een aanvraag, een verplichting begrijpen.

De digitalisering, vaak beschouwd als een oplossing voor de complexiteit, heeft het probleem alleen maar verplaatst, soms zelfs verergerd. Het online formulier wordt zelf een valstrik. Het digitale loket, een bron van uitsluiting voor bepaalde doelgroepen. De digitale norm is alleen zinvol als ze gepaard gaat met duidelijkheid, ondersteuning en pedagogiek. En ook hier is ons beroep geroepen om een steeds grotere rol te spelen als menselijke interface.

De OECCBB: katalysator voor leesbaarheid

Tegenover deze systemische complexiteit, bevestigt de OECCBB haar engagement om haar leden te begeleiden in deze rolverandering. Dat is de betekenis van ons initiatief rond artificiële intelligentie, dat moet toelaten om bepaalde taken te automatiseren om tijd vrij te maken voor de menselijke relatie. Dat is ook de logica van onze opleidingen, of van onze proactieve regelgevingsbewaking.

Maar het is tijd om verder te gaan. De boekhouder en de fiscale adviseur moeten gehoord worden als actoren van vereenvoudiging. Omdat we in het hart zitten van de stromen, de fricties en de paradoxen. Onze ervaring is waardevol om systemen te herdenken, processen te testen, de duidelijkheid van een formulier te evalueren, om te waarschuwen voor de onuitvoerbaarheid van een regel.

De begrijpelijkheid verdedigen, is de rechtsstaat verdedigen

Wanneer een norm onbegrijpelijk wordt voor degenen die ze betreft, verliest ze haar legitimiteit. Wanneer ze meer eist dan ze beschermt, schept ze onveiligheid.

Onze rol beperkt zich niet meer tot het berekenen van een belasting of het opstellen van een balans. Ze breidt zich uit tot een civiele opdracht: de leesbaarheid van het recht verdedigen, in een samenleving die dat geneigd is te vergeten.

Het rapport van de Federale Ombudsman herinnert ons eraan dat het tijd is om terug te keren naar gezond verstand. En om samen onze stem te laten horen.