Kijk naar efficiëntere uitgaven, niet naar meer belastingen

In België hebben we bij de hoogste overheidsuitgaven onder de industrielanden, maar daar krijgen we zeker niet het beste beleid voor terug. Onze overheidsfinanciën zouden een pak efficiënter moeten kunnen. Elke ernstige oefening om de overheidsfinanciën terug op de rails te krijgen, moet daar starten, niet bij nog meer belastingen.

Na een nachtelijke onderhandeling kon de federale regering recent de begrotingscontrole afronden. Daarbij kwam ze zelfs tot een groter dan verwachte budgettaire inspanning, ook al blijft een inspanning van 0,3% van het bbp quasi-verwaarloosbaar op een totaal begrotingstekort van meer dan 5% van het bbp (de verwachtingen waren dan ook wel heel laag gespannen). Organisaties zoals de Nationale Bank, het Planbureau, de Europese Commissie of de OESO gaan ervan uit dat ons begrotingstekort de komende jaren rond die 5% zal blijven hangen, en dat zelfs zonder nieuwe tegenslagen zoals een nieuwe recessie of een sterker dan verwachte stijging van de rente. Volgens nieuwe vooruitzichten van het IF blijft België de komende jaren zitten met het hoogste begrotingstekort onder de industrielanden, op de VS na.

De komende jaren zullen dus hoe dan ook nog veel grotere inspanningen noodzakelijk zijn. Vice-premier Dermagne gaf al aan dat voor de PS eventuele volgende inspanningen moeten komen van extra belastinginkomsten. Ook andere linkse partijen zitten op die golflengte, en lanceren aan de lopende band nieuwe ideetjes voor extra belastingen. Vorige haalden Gentse doctoraatstudenten zelfs de kranten met een (weinig onderbouwd) voorstel om de hoogste tarieven in de personenbelasting op te trekken naar 68% (en dat nog zonder de sociale bijdragen). Al die voorstellen voor extra belastingen klinken in bepaalde hoeken erg makkelijk (het zijn dan ook telkens extra belastingen op ‘anderen’, zoals de bedrijven, de rijken…), maar ze gaan evenwel volledig voorbij aan de realiteit van onze huidige overheidsuitgaven.

Op naar de hoogste overheidsuitgaven van Europa

België heeft vandaag de tweede hoogste overheidsuitgaven van Europa, na Frankrijk. En door de vergrijzing zullen de uitgaven voor pensioenen en zorg de komende decennia bij ons duidelijk meer stijgen dan in Frankrijk. Als we niet ingrijpen, snellen we Frankrijk voorbij in totale overheidsuitgaven. Volgens het IMF klimmen de Belgische overheidsuitgaven bij ongewijzigd beleid tegen 2028 naar 57%, de hoogste onder de industrielanden.

Nu hoeven hoge overheidsuitgaven op zich geen probleem te zijn. Het hangt er maar vanaf wat daar tegenover staat. België heeft vandaag de tweede hoogste overheidsuitgaven van Europa, maar het is zeker niet zo dat we daarvoor het tweede beste beleid krijgen. De kwaliteit van dat beleid valt niet rechtstreeks te meten. Bij Voka doen we dat aan de hand van 57 indicatoren, gaande van bedrijfseconomische indicatoren, over sociale indicatoren, tot maatstaven van de kwaliteit van de gezondheidszorg en de infrastructuur. Op basis van die indicatoren staat België voor algemene kwaliteit van het beleid pas op een 17^e plaats in Europa. In België betalen we topprijzen voor middelmatig beleid.

Onvoldoende waar voor ons geld

Maar liefst 15 Europese landen leveren dezelfde of een hogere kwaliteit van beleid voor dezelfde of lagere overheidsuitgaven. Zo ligt de kwaliteit van het beleid in de Scandinavische landen duidelijk hoger dan in België, terwijl de overheidsuitgaven er gemiddeld 5% van het bbp lager liggen. Op Belgisch niveau komt dat overeen met zo’n 30 miljard aan uitgaven. Dat suggereert dat ook in België de overheid meer kwaliteit zou moeten kunnen leveren met lagere uitgaven.

Tegen die achtergrond is het bizar om in het kader van de opkuis van de overheidsfinanciën te pleiten voor extra belastingen. Mochten we het huidige begrotingstekort willen dichtrijden op die manier, dan gaan we trouwens naar de hoogste belastingdruk in Europa, met ruime voorsprong. Dat zou ongetwijfeld nefaste gevolgen hebben voor ons economisch potentieel. De weg naar gezondere overheidsfinanciën loopt via veel meer mensen aan het werk en vooral een veel efficiëntere overheid. De meeste andere Europese landen slagen er in om een duidelijk hogere kwaliteit van beleid af te leveren met lagere uitgaven. Dat moet ook in België kunnen. Vandaar moet elke ernstige oefening om onze overheidsfinanciën terug op de rails te krijgen, starten bij de uitgaven en niet bij extra belastingen. Het is hoogdringend tijd om daar eens werk van te maken.

Bart Van Craeynest

Hoofdeconoom bij Voka en auteur van het boek Terug naar de feiten