Kunstwerkattest : hervorming van het kunstenaarsstatuut

Temps de lecture: 7 min |4 mei 2022 à 15:35

De Ministerraad van 6 mei 2022 keurt een voorontwerp van wet en twee ontwerpen van koninklijk besluit goed over de hervorming van het kunstenaarsstatuut.
Met dat unieke attest krijgt elke kunstwerker - iemand die een noodzakelijke bijdrage levert aan een artistieke creatie of uitvoering - voortaan op een eenvoudige en adequate manier toegang tot onze sociale zekerheid.
20 jaar na de invoering van het 'kunstenaarsstatuut' is dit een belangrijke stap vooruit en een noodzakelijke update voor een volwaardige sociale bescherming van kunstwerkers, benadrukken ministers Frank Vandenbroucke (Sociale Zaken), Pierre-Yves Dermagne (Werk) en David Clarinval (Zelfstandigen).

Working in the arts ?

In het regeerakkoord werd overeengekomen dat de regering in overleg met de sector en de sociale partners het sociaal statuut voor de artiesten zou hervormen.

Het project omvat drie werven:

Participatieproject: een innovatieve manier om de brede sector te bereiken en te motiveren. Overleg en debat in de breedte via een digitaal platform (WITA)
Technische werkgroep: experten onderzoeken de concrete uitdagingen en voorstellen, en ze formuleren wetsvoorstellen.
Wetgevend traject: ten slotte wordt het concrete hervormingsvoorstel voor advies en goedkeuring voorgelegd aan de sociale partners en het parlement. Er wordt een budgettaire impact berekend.

Tijdens de eerste fase hebben 457 personen 128 voorstellen en 178 opmerkingen geformuleerd, waarna een technische werkgroep voorstellen formuleerde met betrekking tot:

de evolutie van de Commissie Kunstenaars naar een Kunstwerkcommissie
de amateurkunstenvergoeding, een alternatief voor de huidige kleine vergoedingsregeling (KVR)
de regels in de werkloosheid

Deze voorstellen zijn online gepubliceerd op het platform WITA.

Op basis van het participatietraject en de voorstellen van de technische werkgroep, worden in een eerste fase volgende zaken voorgesteld:

de oprichting van een nieuwe Kunstwerkcommissie binnen de FOD Sociale Zekerheid die onder meer instaat voor de aflevering van het kunstwerkattest, dat toegang geeft tot het specifieke statuut voor kunstwerkers
de oprichting van een digitaal platform ‘Working in the Arts’
de omvorming van het stelsel van de kleine vergoedingsregeling tot een amateurskunstenvergoeding
de verbetering van de regels voor de sociale bescherming van kunstwerkers

Na 128 voorstellen door 470 deelnemers op het participatieplatform "Working In The Arts" én 17 vergaderingen door een technische werkgroep met federaties en experten is er nu een modernisering van dat kunstenaarsstatuut. Het zogenoemde 'kunstwerkattest' wordt vrijdag officieel gevalideerd door de ministerraad.

”We hebben tijd, middelen en mensen geïnvesteerd in een bottom-up aanpak. We gaven de pen aan vertegenwoordigers van kunstwerkers, en ik ben opgetogen over het resultaat. Het nieuwe kunstwerkattest vertrekt vanuit de praktijk, en dat is bijzonder belangrijk." - Frank Vandenbroucke

Deze hervorming heeft ook een positief effect op werkers in de kunstsector die voor het statuut van zelfstandige kiezen. Bovendien zal het attest inzake binnenkort kunnen worden gebruikt om rechten te doen gelden binnen het socialezekerheidsstelsel voor zelfstandigen, met name voor beginnende kunstwerkers: zij zullen 8 kwartalen kunnen gebruik maken van de primostartermaatregel in plaats van de huidige 4.

In een volgende fase zullen voorstellen worden geformuleerd met betrekking tot de arbeidsomstandigheden in de sector, het sectoroverleg, de interactie met andere takken van de sociale zekerheid, het auteursrecht, de fiscale regels en de federale instellingen.

Voor elke kunstwerker

Onder kunstwerker wordt verstaan 'iemand die een noodzakelijke artistieke bijdrage levert aan een artistieke creatie of uitvoering'. Dit kan gaan om werk door kunstenaars, maar evengoed om technische of ondersteunende activiteiten met artistieke impact. Bij een artistieke creatie of uitvoering primeert het kunstzinnig karakter. De beroepsgebruiken van de kunstensector dienen hierbij als leidraad. Om een eenvoudig voorbeeld te geven: iemand die betrokken is bij het ontwerp van een lichtshow voor een artistieke creatie hoort tot die categorie, terwijl iemand die de ticketverkoop voor de zaal doet, dat niet is.

"Het voorstel om de toegang nu ook mogelijk te maken voor artistiek-technische of artistiek-ondersteunende professionals zoals bijvoorbeeld dramaturgen, curatoren of producers (zonder wie het artistieke resultaat nooit kan zijn wat het is) is een vernieuwing op maat van de geëvolueerde praktijk." - Frank Vandenbroucke

Een uniek kunstwerkattest

Het "kunstwerkattest" is een unieke 'ALL AREAS'-passtot onze sociale zekerheid. Het kunstwerkattest biedt elke kunstwerker volledige sociale bescherming, zoals geldt voor elke werknemer in dit land: automatisch, eenvoudig, en zonder administratieve romplomp achteraf. Het attest is 5 jaar geldig en de aanvraag zullen kunstwerkers kunnen indienen bij een nieuwe federale 'kunstwerkcommissie'.

"Op basis van een kwalitatief sterk onderbouwd dossier krijgen kunstwerkers zekerheid voor 5 jaar. Op die manier kunnen ze zich volledig concentreren op hun artistieke creatie, in plaats van overal - bij verschillende instanties zoals de RVA, de FOD Sociale Zekerheid, FOREM, VDAB, Actiris - zich telkens te moeten verantwoorden wat voor werk ze leverden en hoeveel." - Pierre-Yves Dermagne

Afgeleverd door 'kunstwerkcommissie', met steun van expertisecentrum

De kunstwerkcommissie zal samengesteld worden uit vertegenwoordigers van de kunstensector, experten sociale zekerheid van de administraties en sociale partners. Ze zal de enige instantie zijn die bevoegd is om de werknemer of zelfstandige te erkennen als kunstwerker en ook de enige instantie die een erkenning kan weigeren of intrekken.

De nieuwe commissie krijgt voortaan ondersteuning van een expertisecentrum. Dat centrum verankert (voor het eerst sinds de jaren ‘70) opnieuw een intern aanspreekpunt voor alle sociaaleconomische aspecten van kunstwerk binnen de federale overheid.

Met oog voor starters

Een belangrijk vernieuwing binnen deze hervorming is het voorlopigkunstwerkattest voor starters. In het verleden vonden starters in de kunsten moeizaam toegang tot de regeling ‘kunstenaarsstatuut’. Dat bemoeilijkte de start in de carrière aanzienlijk. Deze hervorming voorziet voor hen een tijdelijk attest, en zal op die manier starters drie jaren de kans geven om de voorwaarden waar te maken die nodig zijn voor een definitief ‘kunstwerkattest’. Deze regeling is eenmalig in de carrière.

Waardering van onzichtbaar werk

Bijkomende troef van het kunstwerkattest is dat periodes waarin de kunstwerker onzichtbaar werk levert en voor instanties tot vandaag werd beschouwd als 'werkloos' - bijvoorbeeld in aanloop naar een voorstelling - voortaan als periodes van werk erkend zullen worden.

"Het kunstwerkattest houdt rekening met het complete inkomstenplaatje. Kunstwerkers werken vaak in grillige contractuele omstandigheden, en leveren vaak onzichtbaar werk als voorbereiding op een presentatie of verkoop van hun artistieke eindresultaat. In die voor het klassieke stelsel moeilijk te traceren periodes wordt vanaf nu niet meer de vraag gesteld ‘of je nog werkt’. In deze regeling telt wat je binnen een periode van meerdere jaren globaal bijdraagt." - Pierre-Yves Dermagne

Kunstwerkers zullen zo een verhoogd bedrag krijgen van ten minste 1.507,54 euro (voor samenwonenden en alleenstaanden) en 1.652,82 euro (voor gezinshoofden). Het bedrag waar samenwonenden recht op hebben wordt gelijkgetrokken met dat voor alleenstaanden. Het plafond voor het cumuleren met auteursrechten worden dan weer verdubbeld tot 9.628,32 euro. De inkomsten uit auteursrechten worden daarbij over 3 jaar gespreid.

Nieuwe Amateurkunstenvergoeding

Ook wordt ter vervanging van de Kleine Vergoedingsregeling (KVR) een Amateurkunstenvergoeding (AKV) ingevoerd. Die vergoeding blijft flexibel, maar spitst de voorwaarden toe op de artistieke amateurpraktijk, om zo misbruik in het professionele circuit sterk terug te dringen. Een eenvoudige, digitale procedure zorgt voor een administratieve vereenvoudiging – de kunstenaarskaart wordt afgeschaft – en moet inzicht verschaffen in het gebruik door opdrachtgever, en zo ook een effectieve controle door de sociale inspectie mogelijk te maken. Om de solidariteit binnen de kunstensector te verhogen, zal een solidariteitsbijdrage van 5% worden geïnd bij opdrachtgevers die gebruik maken van het systeem.

Op maat van zelfstandigen

Daarenboven heeft deze hervorming een positieve impact op kunstwerkers die kiezen voor het zelfstandigenstatuut. De zelfstandigheidsverklaring wordt afgeschaft met het oog op administratieve vereenvoudiging. Het unieke kunstwerkattest zal binnenkort eveneens kunnen worden gebruikt om rechten binnen de sociale zekerheid van zelfstandigen te laten gelden, met name de primostarter-kunstwerkers.

"Door bepaalde administratieve formaliteiten af te schaffen, willen wij de toegang tot zelfstandig ondernemerschap voor werkers in de kunstsector verbeteren. In dezelfde geest bieden wij een stelsel van sociale bijdragen voor beginnende zelfstandigen dat zal worden uitgebreid tot kunstwerkers. Zo zullen kunstwerkers die over een attest beschikken, genieten van verlaagde sociale minimumbijdragen gedurende 8 kwartalen in plaats van 4 kwartalen nu” - David Clarinval

De uitkering voor kunstwerkers (werkloosheid) kan ook worden gecombineerd met een zelfstandige nevenactiviteit beperkt tot een inkomensgrens van 9.628 euro per jaar.

Tot slot zal de federale regering ook een voorstel uitwerken om het professionele werken in de kunsten te ondersteunen. De vermindering van de sociale zekerheidsbijdragen binnen de domeinen van de kunsten zal een degressief karakter hebben en vereist dat het minimumloon wordt gerespecteerd, zowel bij werknemers als bij kunstwerkers die via een 1bis-overeenkomst werken.