Vermogensklem bij de omzetting van een VZW in een coöperatieve vennootschap erkend als sociale onderneming

In deze advies van 3 maart 2021 (Publicatie : 7 mei 2021) verduidelijkt de Commissie de boekhoudkundige verwerking van het nettoactief van een VZW die omgezet wordt in een coöperatieve vennootschap. De wetgever heeft expliciet voorzien in de mogelijkheid tot omzetting, in juridische continuïteit2 , van een VZW in een vennootschap. Omwille van mogelijke risico’s op misbruik in wat de bestemming van het vermogen van de VZW betreft, is de omzetting van een VZW in een vennootschap uitsluitend mogelijk in een coöperatieve vennootschap die erkend is als sociale onderneming.3 Dergelijke omzetting kan zowel in een CV erkend als SO als in een erkende CVSO.4

Omzetting van een VZW in een erkende CVSO of een CV erkend als SO

De procedure tot omzetting van een VZW in een CV erkend als SO of in een erkende CVSO is geregeld in de artikelen 14:37 tot 14:45 van het Wetboek van vennootschappen en verenigingen (hierna: WVV).

De omzettingsprocedure houdt onder meer in dat het bestuursorgaan een staat van activa en passiva van de VZW moet opmaken en toevoegen aan het verslag van het bestuursorgaan dat moet worden vermeld in de agenda van de algemene vergadering die over de omzetting beslist. Deze staat van activa en passiva:

• mag maximaal drie maanden oud zijn5;
• waardeert de bezittingen en schulden6 tegen werkelijke waarde7;
• moet vergezeld zijn van een verslag van de commissaris van de VZW of, als er geen commissaris is, een door het bestuursorgaan aangewezen bedrijfsrevisor of gecertificeerd accountant waarin wordt aangegeven of er een overwaardering van het nettoactief heeft plaatsgehad.

Het nettoactief van de VZW zoals dat blijkt uit voormelde staat van activa en passiva moet in de jaarrekening van de CV worden uitgedrukt en moet op een onbeschikbare reserverekening worden geboekt. Bij een latere vereffening moet aan het eventuele batige saldo een bestemming worden gegeven die zo nauw mogelijk aansluit bij het voorwerp van de CV als erkende sociale onderneming.8 Deze onbeschikbare reserve kan, gelet op haar oorsprong, niet bij beslissing tot statutenwijziging beschikbaar worden gemaakt.9 De hiervoor beschreven onbeschikbaarheid van het nettoactief is als het ware een klem die op het vermogen wordt geplaatst. De wetgever wil hiermee beletten dat eenmaal de VZW vennootschap is geworden dit vermogen, opgebouwd binnen de VZW, zou uitgekeerd worden.

Meer info op de Boekhoudkundige verwerking en voorbeelden : zie de volledig document in bijlage ...

Nota's

• 1.Onderhavig advies is tot stand gekomen nadat het ontwerp van dit advies op 4 januari 2021 ter publieke consultatie werd gepubliceerd op de website van de CBN.
• 2.Artikel 14:37, tweede lid WVV.
• 3.Memorie van toelichting bij het wetsontwerp van 4 juni 2018 tot invoering van het Wetboek van vennootschappen en verenigingen en houdende diverse bepalingen, Kamer 54 K 3119/001, 331.
• 4.Artikel 8:5 WVV:
  “§ 1. Een coöperatieve vennootschap kan, in toepassing van de wet van 20 juli 1955 houdende instelling van een Nationale Raad voor Coöperatie, het Sociaal Ondernemerschap en de Landbouwonderneming worden erkend als sociale onderneming wanneer zij aan de volgende voorwaarden voldoet:
  1° zij heeft hoofdzakelijk tot doel, in het algemeen belang, een positieve maatschappelijke impact te bewerkstelligen op de mens, het milieu of de samenleving;
  2° enig vermogensvoordeel dat zij aan haar aandeelhouders uitkeert, onder welke vorm dan ook, mag, op straffe van nietigheid, niet hoger zijn dan de rentevoet vastgesteld door de Koning ter uitvoering van de wet van 20 juli 1955 houdende instelling van een Nationale Raad voor de Coöperatie, het Sociaal Ondernemerschap en de Landbouwonderneming, toegepast op het door de aandeelhouders werkelijk gestorte bedrag op de aandelen;
  3° bij vereffening wordt aan het vermogen dat overblijft na aanzuivering van het passief en terugbetaling van de door de aandeelhouders gestorte en nog niet terugbetaalde inbreng, op straffe van nietigheid, een bestemming gegeven die zo nauw mogelijk aansluit bij haar voorwerp als erkende sociale onderneming.
  De Koning bepaalt de voorwaarden voor een erkenning als sociale onderneming.
  Haar statuten vermelden deze voorwaarden.
  Een coöperatieve vennootschap wiens voornaamste doel er niet in bestaat om haar aandeelhouders een economisch of sociaal voordeel te verschaffen ter bevrediging van hun beroeps- of persoonlijke behoeften, maar is erkend als een sociale onderneming als bedoeld in paragraaf 1, voegt aan de benaming van haar rechtsvorm de woorden "erkend als sociale onderneming" toe en wordt afgekort als "CV erkend als SO".
  § 2. Een coöperatieve vennootschap wiens voornaamste doel er niet in bestaat om haar aandeelhouders een economisch of sociaal voordeel te verschaffen ter bevrediging van hun beroeps- of persoonlijke behoeften, en die zowel een erkende coöperatieve vennootschap is als bedoeld in artikel 8:4, als erkend als een sociale onderneming als bedoeld in paragraaf 1, voegt aan de benaming van haar rechtsvorm de woorden "erkend" en "sociale onderneming" toe en wordt afgekort als "erkende CVSO".”
• 5.Artikel 14:38, tweede lid, 2° WVV.
• 6.Hoewel in artikel 14:38, tweede lid, 2° WVV de specifiekere terminologie ‘activa en passiva’ wordt gehanteerd, vermeldt de Commissie hier ‘bezittingen en schulden’ om te duiden dat ook VZW’s die geen dubbele boekhouding dienen te voeren, omgezet kunnen worden in een CV erkend als SO of een erkende CVSO.
• 7.Dit impliceert dat ook activa die in beginsel niet kunnen worden geherwaardeerd (bijvoorbeeld geldbeleggingen), naar aanleiding van de omzetting zullen worden gewaardeerd aan werkelijke waarde wanneer die de oorspronkelijke boekwaarde overschrijdt.
• 8.Artikel 14:38, tweede lid, 2° WVV.
• 9.Verslag aan de koning bij het KB WVV van 29 april 2019, BS 30 april 2019, ed. 2, 42255.

Bron : CNB, Mei 2021