80% werkgelegenheid: spiegel van een België met twee snelheden?

Een interactieve duik in de onzichtbare breuklijnen van onze arbeidsmarkt

Een werkgelegenheidsgraad van 80% behalen: een statistische doelstelling of een maatschappelijke noodzaak? Achter dit kerncijfer van het Belgische regeringsprogramma gaan zeer uiteenlopende regionale, gemeentelijke en menselijke realiteiten schuil. Dat wordt treffend in beeld gebracht via de interactieve website van het Itinera Institute, in samenwerking met data scientist Karim Douieb. Deze “scrollytelling” – tegelijk educatief, meeslepend en goed gedocumenteerd – nodigt uit om op een andere manier naar werk te kijken, en naar de uitsluitingsmechanismen die België verhinderen om bij de Europese koplopers aan te sluiten.

Een ambitieus doel, maar nog niet binnen handbereik

De Europese Unie heeft haar lidstaten een werkgelegenheidsdoelstelling opgelegd: 80% van de 20- tot 64-jarigen aan het werk. Voor België blijft dat een uitdaging: we schommelen nog rond de 73,5% in 2024, en de vooruitgang is ongelijk verdeeld. Maar wie zijn die ontbrekende 6,5 procentpunten? En vooral: waar bevinden ze zich? Dat is precies wat Itinera inzichtelijk maakt: achter het nationale gemiddelde gaan diepe ongelijkheden schuil.

Kaarten die lokale ongelijkheden zichtbaar maken

De ervaring start met een dynamische kaart van België, per gemeente. Sommige regio’s kleuren donkergroen – tekenen van vooruitgang – terwijl andere stilvallen of achteruitgaan.

Het sterkste punt? De mogelijkheid om de gegevens te kruisen:

• Volgens geslacht (vrouwen blijven in veel landelijke of voorstedelijke gemeenten achter),
• Volgens leeftijd (jongeren van 20–29 jaar hebben het moeilijker om een plek te vinden, vooral in steden of kwetsbare gebieden),
• Volgens afkomst, waar de verschillen schrijnend worden – met in sommige stedelijke gebieden een werkgelegenheidsgraad die 20 tot 30 procentpunten lager ligt dan bij autochtonen.

Deze kaarten tonen geen droge cijfers, maar levensverhalen die vastzitten.

Een macrodoelstelling… met zeer concrete gevolgen

Waarom streven naar 80% werkgelegenheid? Niet alleen om economische redenen, maar omdat dit essentieel is voor het financieren van onze sociale zekerheid, het bestrijden van armoede en het versterken van de maatschappelijke cohesie. Als die 6,5 procentpunten blijven ontbreken, stijgt de druk op pensioenen, gezondheidszorg, OCMW’s en de regionale budgetten.

De studie van Itinera toont aan dat het hier niet gaat om “werkonwilligen”, maar om:

• Mensen met gezondheidsproblemen (arbeidsongeschiktheid, burn-out),
• Slachtoffers van structurele discriminatie (op basis van afkomst, leeftijd, geslacht),
• Mensen met een mismatch met de arbeidsmarkt (opleiding, mobiliteit, taalbarrières),
• Of inwoners van achtergestelde gebieden, waar weinig jobaanbod overblijft.

Deze mensen zijn de blinde vlek van het klassieke arbeidsmarktbeleid.

Actievoorstellen: investeren in inclusie

In plaats van harder te bestraffen of uitkeringen te beperken, stelt Itinera systemische en inclusieve maatregelen voor:

• Gekozen flexibiliteit, waarbij deeltijds werk geen synoniem is van armoede,
• Begeleiding op maat bij de terugkeer naar werk na ziekte of langdurige inactiviteit,
• Betere moederschaps- en gezinsmaatregelen, inclusief opvang en re-integratie,
• Slimme mobiliteit, om ook slecht bereikbare gemeenten kansen te geven,
• En vooral: doelgerichte aanpak van discriminatie, gebaseerd op objectieve gegevens.

Deze hefbomen zijn tegelijk menselijk, economisch en politiek: ze tekenen een arbeidsmarkt uit die de mens centraal zet, niet het cijfer.

Een uitnodiging om te ontdekken (en te reflecteren)

De site itinera-emploi80.s3-website-eu-west-1.amazonaws.com is geen klassiek rapport. Het is een interactieve ervaring, een denktool en een uitnodiging tot dialoog.

Hij toont aan dat de laatste kilometer richting 80% het moeilijkst is, omdat hij raakt aan de diepste uitsluitingsmechanismen.

? Deze site verdient het om bezocht, gedeeld en besproken te worden. Door burgers. Door beleidsmakers. En vooral door iedereen die van de 80% werkgelegenheid een inclusieve en duurzame realiteit wil maken – geen statistische illusie.