De afschaffing van de kaasroute: impact op de successieplanning met levensverzekeringen?

23 september 2020 à 11:47

Artikel 1. Algemeen

Op 17 juni 2020 werd een wetsvoorstel tot afschaffing van de kaasroute ingediend(1). De kaasroute gaf de mogelijkheid om roerende goederen voor een buitenlandse notaris te schenken, zonder deze te laten registreren in België. Bijgevolg ontsnapte men aan schenkbelasting. Erfbelasting was slechts verschuldigd wanneer de schenker overlijdt binnen een periode van drie jaar na de schenking (in het Vlaams regeerakkoord is het voorstel opgenomen om deze periode in het Vlaams Gewest te verlengen tot vier jaar).

Indien dit wetsvoorstel wordt goedgekeurd, zal in de toekomst steeds schenkbelasting verschuldigd zijn bij notariële schenkingen (behoudens wanneer er kan genoten worden van de gunstmaatregel voor familiale ondernemingen), zowel bij schenkingen die worden verleden voor een Belgische als voor een buitenlandse (bv. Nederlandse) notaris

De timing voor inwerkingtreding van deze wetswijziging was initieel vastgesteld op tien dagen na de publicatie van de wetswijziging in het Belgisch Staatsblad. Het wetsvoorstel werd op dit vlak ondertussen aangepast: de inwerkingtreding wordt voorzien op 1 december 2020. Dit betekent dat vanaf 1 december 2020 een notariële schenkingsakte verleden door een buitenlandse notaris verplicht geregistreerd moet worden, indien het wetsvoorstel tevens plenair wordt goedgekeurd.

Een actuele stand van zaken kan u steeds hier volgen.

Artikel 2. Impact op de bankgift, voorafgaand aan het onderschrijven van een levensverzekeringscontract?

Het is echter niet zo dat vanaf 1 december 2020 het belastingvrij schenken van roerende goederen in elk geval uitgesloten is. Een bank- of handgift vormt een uitzondering op het principe dat een schenking moet gebeuren via een notariële akte. Deze blijven mogelijk zonder enige registratieplicht, waardoor er niet automatisch schenkbelasting is verschuldigd.

Overlijdt de schenker niet binnen een periode van drie jaar na de schenking is er evenmin erfbelasting verschuldigd (in het Vlaams regeerakkoord is het voorstel opgenomen om deze periode in het Vlaams Gewest te verlengen tot vier jaar vanaf 2021). Het is bovendien vooralsnog onduidelijk op welke schenkingen deze verlenging van toepassing zal zijn: enkel op nieuwe schenkingen vanaf 2021, of ook al op reeds gedane schenkingen, waarvan de risicotermijn al ingegaan is voor deze spildatum. Vanuit het vertrouwensbeginsel is de eerste hypothese het meest logische, maar we zullen zien of de decreetgever er ook zo over denkt. Er is in geen geval erfbelasting verschuldigd indien de schenking voor het overlijden van de schenker wordt geregistreerd.

Kortom, het wetsvoorstel heeft geen impact op een bankgift (voorafgaand aan het onderschrijven van een levensverzekeringscontract) en kan dus blijvend worden toegepast als techniek van successieplanning.

Artikel 3. Impact op de verzekeringsgift?

Bepaalde goederen dienen volgens de meerderheidsstrekking in de rechtsleer steeds notarieel geschonken te worden, zoals aandelen van een vennootschap deelbewijzen van een maatschap, alsook verzekeringspolissen. Hier kan de bankgift geen oplossing bieden. Een verzekeringsgift moet steeds notarieel gebeuren. Daarbij moet steeds de nodige aandacht worden geschonken aan de opmaak van het bijvoegsel (overeenkomstig artikel 184 W.Verz.).

Schenkt een verzekeringnemer een verzekeringspolis aan de (oorspronkelijke of subsidiaire) begunstigde(n) van de betrokken polis, wordt het bestaande AAB-contract omgevormd naar een BAB-contract.

3.1. In het Vlaams Gewest

In het Vlaams Gewest wordt de verzekeringsprestatie, die voortvloeit uit een BAB-contract ontstaan ingevolge een verzekeringsgift aan de (oorspronkelijke of subsidiair) begunstigde(n), niet gezien als een beding ten behoeve van zichzelf en aldus nog belast in de erfbelasting in de nalatenschap van A.

De Vlaamse Codex Fiscaliteit voorziet in een aftrekregeling die bepaalt dat, indien een verzekeringsprestatie wordt onderworpen aan erfbelasting na een verzekeringsgift, de belastbare grondslag waarop de schenkbelasting werd geheven in mindering mag worden gebracht van de belastbare grondslag waarop de erfbelasting wordt gegeven.

Het Grondwettelijk Hof heeft bij arrest nummer 34/2019 van 28 februari 2019 de Vlaamse regeling over de verzekeringsgift grondwettelijk verklaard.

Reeds op vandaag was het aangewezen om een verzekeringsgift te laten plaatsvinden via een Belgische notariële akte (of een buitenlandse notariële akte die geregistreerd werd in België). Enkel door de betaling van schenkbelasting kan immers de belastbare grondslag in de erfbelasting worden verminderd.

Het wetsvoorstel heeft geen directe gevolgen voor de techniek van de verzekeringsgift door een schenker woonachtig in het Vlaams Gewest.

3.2. In het Waals en Brussels Hoofdstedelijk Gewest

In de andere gewesten wordt de verzekeringsprestatie wordt een BAB-contract ontstaan ingevolge een verzekeringsgift wel gekwalificeerd als een beding ten behoeve van zichzelf, zodanig dat dit niet wordt onderworpen aan successierechten in de nalatenschap van A.

Het wetsvoorstel heeft wel gevolgen voor de techniek van de verzekeringsgift door een schenker woonachtig in het Waals of Brussels Hoofdstedelijk Gewest, aangezien de techniek van de verzekeringsgift ervoor zorgt dat erfbelasting wordt vermeden. De verzekeringsgift mag plaatsvinden voor een buitenlandse notaris en kan op die manier ontsnappen aan Waalse of Brussels schenkingsrechten zolang het wetsvoorstel niet in werking is getreden. Na de inwerkingtreding zal een verzekeringsgift steeds aan schenkingsrechten worden onderworpen door de verplichte registratie van elke notariële akte van roerend goed.

(1) Wetsvoorstel nr. 55-1357/001 van 17 juni 2020 tot wijziging van het Wetboek der registratie-, hypotheek en griffierechten met het oog op de verplichte registratie van buitenlandse notariële akten.

Zie hierover uitgebreid: