De impact van COVID-19 op vermogensplanning

COVID-19, de wetenschappelijke benaming van het coronavirus, heeft sinds enkele weken een rechtstreekse impact op elk aspect van ons dagelijks leven. De huidige crisis vertraagt de dagelijkse gang van zaken en geeft sommigen onder ons meer tijd om na te denken over belangrijke zaken.

In dit artikel bespreken wij de belangrijkste praktische gevolgen van de huidige crisismaatregelen op het gebied van vermogensplanning, waarbij wij ons focussen op datgene dat wél nog mogelijk blijft (of zelfs mogelijk zou worden door bijkomende noodmaatregelen, onder voorbehoud).

Wij beginnen alvast met een geruststelling: indien u reeds aan vermogensplanning heeft gedaan, blijft deze uiteraard behouden. Hierbij willen wij u enkel praktisch informeren over wat u gedurende de huidige crisismaatregelen nog wel zou kunnen ondernemen en in welke mate de tussenkomst van een notaris hiervoor mogelijk en/of noodzakelijk is.

Vermogensplanning met tussenkomst van een notaris

Het is (voorlopig) tot en met 5 april 2020 niet mogelijk om een afspraak bij de notaris te maken. Bestaande afspraken worden uitgesteld. Hierop bestaan er drie uitzonderingen:

• wanneer het om een dringende akte gaat (bijvoorbeeld in geval van een nakend overlijden);
• als de door de fiscus opgelegde termijnen zouden overschreden worden (doch er zijn veel termijnen verlengd);
• als de niet-ondertekening grote financiële gevolgen heeft.

Wij hebben intussen vernomen vanuit het notariaat dat de meeste akten en documenten inzake vermogensplanning als dringend zouden kunnen worden beschouwd, telkens te beoordelen in elke familiale situatie in concreto, zoals onder andere testamenten, zorgvolmachten, schenkingen, erfovereenkomsten, huwelijkscontracten en wijzigingsakten huwelijksvermogensstelsel. De vermelde uitzonderingen zijn immers vaak aan de orde in het kader van vermogensplanning, soms zelfs allemaal tegelijkertijd.

Er wordt op heden gewerkt aan een wettelijke noodmaatregel waarbij notariële testamenten kunnen worden opgemaakt zonder de aanwezigheid van twee getuigen(1). Wij pleiten voor een gelijkaardige maatregel voor internationale testamenten.

Notariële schenkingen zijn enkel nog mogelijk indien er voldaan wordt aan één van de drie uitzonderingen. Schenkingen in extremis blijven dus in principe mogelijk, al zal dit praktische problemen opleveren indien de schenker besmet is met COVID-19.

Het verlijden van huwelijkscontracten voorafgaand aan nieuwe huwelijken die tijdens de crisisperiode zullen worden voltrokken, blijft uitzonderlijk mogelijk indien er sprake is van urgentie, evenals wijzigingsakten huwelijksvermogensstelsel in het kader van successieplanning.

Het afsluiten van erfovereenkomsten is in principe niet meer mogelijk, tenzij er voldaan wordt aan één van de drie uitzonderingen, maar de strikte formaliteiten zijn een praktisch probleem in deze tijden.

Vermogensplanning zonder tussenkomst van een notaris

De tussenkomst van een notaris is echter niet altijd noodzakelijk in een gebalanceerde vermogensplanning.

De wetgeving voorziet reeds in de mogelijkheid tot het opstellen van een testament voor de vrederechter of een ambtenaar van de gemeente in de aanwezigheid van twee getuigen, indien alle verkeer verbroken is ten gevolge van een besmettelijke ziekte(2). Dit lijkt ons op dit moment echter praktisch moeilijk haalbaar.

Er zijn echter ook enkele mogelijkheden waarbij u zelf een onderhands document met het oog op uw vermogensplanning kan opmaken, idealiter met de bijstand van een professional.

U kan zelf een eigenhandig testament opstellen. Dit biedt trouwens dezelfde mogelijkheden en bijna dezelfde gevolgen als een notarieel testament. Uiteraard brengt dit bepaalde risico’s met zich mee (verlies, vernietiging,...). Een oplossing kan erin bestaan om het eigenhandig testament in bewaring te geven bij een notaris. Die zal hiervan een melding maken in een register (CRT) waardoor het testament bij overlijden naar boven zal komen.

U kan daarnaast zelf een zorgvolmacht opstellen, maar dan moet u een eensluidend verklaard afschrift hiervan nog wel tijdig laten opnemen in een register (CRL) via de griffie van het vredegerecht van de verblijfplaats van de lastgever. De mogelijkheden van een onderhandse zorgvolmacht zijn beperkter dan deze van een notariële zorgvolmacht: uw lasthebber kan er bijvoorbeeld geen onroerende transacties mee uitvoeren. Op heden moet een volmacht voor het ondertekenen van een notariële akte tevens notarieel opgesteld zijn. Opnieuw onder voorbehoud: er zou een tijdelijke noodmaatregel in de maak zijn waardoor beide vormen van volmachten gelijkwaardig worden.

Heel wat schenkingen (denk maar aan bankgiften en handgiften) gebeuren op heden al zonder tussenkomst van een notaris. Moeilijkheden kunnen wel ontstaan bij de vrijwillige registratie van de bewijsdocumenten van deze schenkingen (bv. in geval van nakend overlijden) omdat de bevoegde fiscale overheidsinstanties gesloten zijn voor het publiek. Geen nood echter: men kan de pacte adjoint per post of per e-mail overmaken met het oog op registratie.

Net zoals de burgers, past dus ook de overheid zich aan in deze uitzonderlijke tijden. Ook de Vlaamse Belastingdienst toont zich inschikkelijk: er wordt als algemene maatregel een tolerantieperiode toegekend met een termijnverlenging tot twee maanden na het einde van de periode waarin de verstrengde corona-maatregelen gelden. Concreet gaat het in de erfbelasting over de termijnen voor het indienen van een aangifte van nalatenschap en in de registratiebelasting over de registratie van een akte of termijnen om te voldoen aan de voorwaarden van bepaalde gunstregimes (link). (Zie hiervoor ook een eerder artikel op onze website.)

Vermogensplanning in tijden van corona

U merkt het al: de recente maatregelen, die hoogstwaarschijnlijk nog verlengd zullen worden, verhinderen geenszins de opmaak van een tijdelijke onderhandse (of urgente notariële) vermogensplanning. Meer dan ooit zijn creativiteit in combinatie met een doorgedreven kennis vereist: er zijn immers bijzondere aandachtspunten omwille van de huidige crisismaatregelen.

Wij gaan de komende dagen meer gedetailleerd in op o.a. zorgvolmachten en bankgiften en houden u verder op de hoogte van de verdere ontwikkelingen op gebied van vermogensplanning.

Wij wensen iedereen alvast veel goede moed om deze uitzonderlijke en uitdagende periode te doorstaan. Stay safe and take care!

(1) Art. 971 BW en art. 10 Organieke Wet Notariaat. (2) Art. 985 BW.
(c) Afbeelding, New York Times

Bron: Cazimir