EU-begroting: Commissie stelt voor om EU-langetermijnbegroting te versterken om zo dringendste uitdagingen het hoofd te kunnen bieden

Temps de lecture: 8 min |22 juin 2023 à 11:38

In 2020 heeft de EU een akkoord bereikt over haar langetermijnbegroting 2021-2027. Samen met het NextGenerationEU-herstelinstrument levert dit een bedrag op van 2,018 biljoen EUR in lopende prijzen – goed voor het grootste stimuleringspakket dat ooit door de EU is gefinancierd. Sinds 2021 heeft de begroting een cruciale rol gespeeld om de economische en sociale schade te repareren die door de coronapandemie was aangericht. Ook heeft zij geholpen bij de transitie naar een modern en duurzamer Europa.
In het kader van het akkoord over de begroting heeft de Commissie toegezegd om met een herziening te komen van het functioneren van het MFK, eventueel vergezeld van voorstellen voor herziening van dat MFK. Met het voorstel van 20 juni 2023 wordt die toezegging waargemaakt.

Achtergrond

De Europese Unie (EU) zag zich voor een reeks onverwachte uitdagingen zonder voorgaande gesteld sinds in 2020 het meerjarig financieel kader (MFK) werd vastgesteld. Nauwelijks was een van de zwaarste mondiale crises in meer dan een eeuw achter de rug, of daar was de brutale invasie van Rusland in Oekraïne – met enorme humanitaire, economische en budgettaire gevolgen.

De migratie neemt weer toe na de pandemie, waardoor de opvang- en integratiecapaciteit van lidstaten onder druk komt te staan. In het kader van het nieuwe migratie- en asielpact zullen de Unie en de lidstaten nieuwe taken op zich nemen, die extra kosten zullen meebrengen.

De snel oplopende inflatie en rente heeft impact op de Uniebegroting, onder meer door een scherpe toename van de financieringskosten voor NextGenerationEU.

Na een reeks disrupties van de mondiale toeleveringsketen zet de EU nu in op het versterken van haar open strategische autonomie. Forse investeringen zijn nodig om voor de lange termijn het concurrentievermogen te stimuleren voor technologieën die van cruciaal belang zijn voor de Europese leiderschapspositie.

Binnen haar huidige grenzen was de EU-begroting een bepalende factor voor een krachtige EU-reactie, dankzij de beperkte ingebouwde flexibiliteit en een uitgebreide herprogrammering. Door deze uiteenlopende uitdagingen aan te gaan, zijn de middelen van de EU-begroting nu bijna uitgeput. Dit zet een rem op de mogelijkheden van de EU-begroting om zelfs de meest dringende uitdagingen het hoofd te bieden.

De voorstellen die op 20 juni worden gepresenteerd, willen gericht versterking bieden voor een beperkt aantal prioritaire domeinen. Dat moet ervoor zorgen dat de EU-begroting verder voor tastbare resultaten kan zorgen voor de belangrijkste doelstellingen.

Belangrijkste elementen

Een Oekraïne-faciliteit, op basis van subsidies, leningen en garanties, met een totale capaciteit van 50 miljard EUR over de periode 2024-2027. Deze moet voorzien in directe behoeften, herstel en modernisering van Oekraïne op zijn traject naar de EU.
Een versterking van de EU-begroting met 15 miljard EUR om een antwoord te bieden op interne en externe dimensies van migratie, maar ook op behoeften die zich voordoen als gevolg van de internationale gevolgen van de Russische aanvalsoorlog in Oekraïne, en om partnerschappen met belangrijke derde landen te versterken.
Een platform strategische technologieën voor Europa (STEP) dat het EU-concurrentievermogen op lange termijn moet bevorderen wat betreft kritieke technologieën, op het gebied van digitale technologie en deeptech, cleantech en biotech. Voor een snelle en effectieve uitrol in de praktijk bouwt dit platform voort op en vult het bestaande instrumenten aan, zoals InvestEU, het Innovatiefonds, de Europese Innovatieraad (EIC) en het Europees Defensiefonds. Daarnaast komen er ook nieuwe versoepelingen en stimuli voor cohesiefinanciering en de herstel- en veerkrachtfaciliteit (RFF).
Een efficiënt mechanisme dat een oplossing biedt voor de financieringskosten van NextGenerationEU die toenemen als gevolg van ongeziene rentestijgingen. Een nieuw speciaal “EURI-instrument” dient om uitsluitend de kosten te dekken die de oorspronkelijke projecties uit 2020 overschrijden.

Daarnaast zal de administratieve capaciteit van de EU worden aangepast aan de nieuwe taken waartoe de medewetgevers sinds 2020 hebben beslist en om te voldoen aan de voor inflatie aangepaste contractuele verplichtingen.

Commissievoorzitter Von der Leyen: “Onze begroting is een cruciaal beleidsinstrument waarmee we reageren op de enorme uitdagingen waar we met z'n allen voor staan. Maar de druk loopt op. Vandaag stellen we een gerichte verhoging van de EU-uitgaven voor. Die moet zorgen voor financiële steun aan Oekraïne, voor financiering van onze initiatieven op het gebied van migratie en voor steun aan investeringen in strategische bedrijfstakken. Samen staan we sterker.”

Te versterken sectoren

1. Langetermijnsteun voor Oekraïne

Een van de aanpassingen waar de Commissie vandaag mee komt, is een voorstel voor een specifieke faciliteit om Oekraïne te steunen voor de periode tot 2027. Dit zal gebeuren in de vorm van een geïntegreerd en flexibel instrument met een totale capaciteit van 50 miljard EUR over de periode 2024-2027. De jaarbedragen zullen jaarlijks worden bepaald, afhankelijk van de behoeften van Oekraïne en hoe de situatie evolueert. Dit instrument zal voor stabiele en voorspelbare financiering zorgen binnen een raamwerk dat bijdraagt aan de houdbaarheid van de Oekraïense financiën en tegelijk de EU-begroting beschermt.

Voortbouwend op een Oekraïne-plan dat de Oekraïense regering zal presenteren, zal de Oekraïne-faciliteit de Oekraïense inspanningen ondersteunen om macro-financiële stabiliteit te behouden, herstel te bevorderen en het land te moderniseren, maar ook om belangrijke hervormingen door te voeren op de weg naar toetreding tot de EU.

De financiering zal worden verschaft in de vorm van leningen en niet-terugbetaalbare steun (subsidies en garanties). Ook de concrete verhouding tussen leningen en subsidies zal jaarlijks worden bepaald.

De steun in de vorm van leningen zal worden gefinancierd via middelen opgehaald op financiële markten, met als ruggensteun de marge van de EU-begroting. De niet-terugbetaalbare steun zal via de EU-begroting worden gefinancierd met een nieuw speciaal instrument (de “Oekraïne-reserve”), met middelen die verder reiken dan de uitgaveplafonds van het MFK.

2. Migratie beheren, partnerschappen versterken en omgaan met noodsituaties

De instabiliteit in het Europese nabuurschap en de humanitaire noden in derde landen nemen toe. Om een antwoord te kunnen blijven geven op interne en externe uitdagingen op het gebied van migratie en om de EU-partnerschappen met belangrijke derde landen te versterken, komt de Commissie met voorstellen voor de volgende gerichte versterkingen van de EU-begroting:

Om te voorzien in voldoende financiering voor migratiebeheer en grenscontrole en voor de uitvoering van het nieuwe migratiepact, stelt de Commissie voor om 2 miljard EUR uit te trekken.

Om de Unie in staat te stellen te reageren op toegenomen economische en geopolitieke instabiliteit, stelt de Commissie voor om het plafond van rubriek 6 (“Nabuurschap en internationaal beleid”) op te trekken met nog eens 10,5 miljard EUR.
Om de capaciteit van de Unie te ondersteunen om te reageren op crises en natuurrampen zou het speciaal instrument “Reserve voor solidariteit en noodhulp” (SEAR) met 2,5 miljard EUR worden opgehoogd.

3. Concurrentievermogen voor de lange termijn stimuleren via een platform strategische technologieën voor Europa (STEP)

Om het concurrentievermogen van de EU-industrie te versterken via investeringen in kritieke technologie, en zoals door voorzitter Von der Leyen aangekondigd in haar State of the Union van september 2022, stelt de Commissie voor om een nieuw platform strategische technologieën voor Europa (STEP) te creëren. Dit zou 160 miljard EUR aan investeringen kunnen opleveren.

STEP zal voortbouwen op bestaande programma's: InvestEU, het Innovatiefonds, Horizon Europa, het Europees Defensiefonds, de herstel- en veerkrachtfaciliteit (RRF), EU4Health, Digitaal Europa en de cohesiefondsen. Daarnaast zal een innovatieve en dynamische structuur worden opgezet om bestaande financiering toe te leiden naar STEP-projecten en de implementatie te versnellen in sectoren die zijn aangemerkt als van cruciaal belang voor de Europese leiderspositie.

Voor dit soort programma's stelt de Commissie de toekenning van een “soevereiniteitszegel” voor. Dat zou een project beter toegang moeten geven tot financiering uit verschillende door de EU gefinancierde instrumenten.

Om investeringen te stimuleren in de ontwikkeling en productie van kritieke digitale technologie en deeptech, cleantech en biotech – en hun respectieve waardeketens –, stelt de Commissie voor om nog eens 10 miljard EUR toe te kennen aan gerichte programma's: 3 miljard EUR voor InvestEU, 0,5 miljard EUR voor Horizon Europa, 5 miljard EUR voor het Innovatiefonds en 1,5 miljard EUR voor het Europese Defensiefonds. Deze extra middelen, in combinatie met de stimuli vanuit het cohesiebeleid en de RRF, hebben het potentieel om rond 160 miljard EUR investeringen van Europese bedrijven te genereren in projecten ten behoeve van de Europese soevereiniteit.

Tot slot stelt de Commissie de oprichting voor van een nieuw “uniek loket” en een nieuwe online Soevereiniteits-portal om initiatiefnemers van projecten en EU-landen te ondersteunen bij hun STEP-investeringen die vanuit de verschillende EU-fondsen worden gesteund.

Volgende stappen

De voorgestelde aanpassingen van de begroting zullen nu, samen met de verschillende wetgevingsvoorstellen die vandaag worden gepresenteerd, aan het Europees Parlement en de EU-lidstaten in de Raad worden voorgelegd.

Wil de EU over de nodige middelen beschikken om verder de uitdagingen van vandaag en morgen het hoofd te bieden, dan is het van essentieel belang dat er snel een akkoord komt over dit pakket. De Commissie rekent op het Spaans voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie om binnen de Raad de nodige stappen te zetten, zodat er kort na de zomer snel een akkoord kan komen. De onderhandelingen, met inbegrip van de instemming van het Parlement, moeten vóór het jaareinde zijn afgerond, aangezien de budgettaire krapte al in 2024 voelbaar zal zijn.