Het coronavirus en zijn gevolgen voor de ondernemingen

Twee pertinent informatiedocumenten zijn beschikbaar op de site van de FOD Economie : tijdelijke werkloosheid en de economische impact van het coronavirus, een eerste verkenning. Voor deze economische impactanalyse, volgt de FOD Economie, aan de hand van officiële statistieken, de economische ontwikkelingen ten gevolge van de Corona-virus van nabij op, en werkt deze analyse frequent bij.

Tijdelijke werkloosheid als gevolg van het coronavirus

Om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan hebben Chinese en buitenlandse bedrijven niet alleen in Wuhan, maar in heel China massaal hun activiteiten tijdelijk opgeschort. Deze maatregel is bijgevolg ook voelbaar voor Belgische ondernemingen die rekenen op toevoer uit de regio. Getroffen ondernemingen zullen daarom als gevolg van de impact van het coronavirus beroep kunnen doen op het stelsel van tijdelijke werkloosheid wegens overmacht.

De gevolgen van het coronavirus voor het bedrijfsleven beginnen meer en meer duidelijk te worden. Door de tijdelijke maar massale opschorting van activiteiten in China, komen ook heel wat andere bedrijven wereldwijd in de problemen.

Aangezien het niet duidelijk is wanneer de situatie zich zal herstellen in China, heeft minister van Werk Nathalie Muylle beslist dat overmacht kan worden ingeroepen in het kader van de toepassing van het stelsel voor tijdelijke werkloosheid.

Dit betekent concreet dat bedrijven zich kunnen richten tot de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA) om beroep te doen op dit stelsel. Hierbij zal de onderneming duidelijk moeten aantonen dat er een link is tussen het coronavirus en de overmacht. Daarnaast zijn er enkele voorwaarden verbonden aan de tijdelijke werkloosheid wegens overmacht:

• Het gaat om een plotse, onvoorzienbare gebeurtenis
• De feiten gebeuren onafhankelijk van de wil = de fout van de werkgever en/of de werknemer
• De uitvoering van de overeenkomst wordt volledig onmogelijk gemaakt door de ingeroepen overmacht
• De onmogelijkheid te werken heeft een tijdelijk karakter. Indien de gebeurtenis dermate is dat de uitvoering van de arbeidsovereenkomst definitief onmogelijk wordt, dan kan tijdelijke werkloosheid omwille van overmacht niet worden ingeroepen. Eventueel moet dan een omwille van overmacht een einde gesteld worden aan de arbeidsovereenkomst.
• De werkgever moet zijn administratieve verplichtingen tegenover RVA naleven
• Deze vorm van tijdelijke werkloosheid geldt zowel voor arbeiders als bedienden.

Ook nuttig te lezen :RVA, 'Tijdelijke werkloosheid ten gevolge van het uitbreken van het CORONAVIRUS COVID-19 in China en in andere landen getroffen door de ziekte - UPDATE

De economische impact van het coronavirus, een eerste verkenning

In december 2019 brak het coronavirus (COVID-19) voor het eerst uit in de Chinese stad Wuhan, in de provincie Hubei (in het centrum van China).

Op 2 maart 2020, bedroeg de officiële balans van de Wereldgezondheidsorganisatie in China 3.043 doden en 88.948 besmette personen. Buiten China neemt de verspreiding toe: verspreid over 64 landen zijn er 8.774 personen besmet, vooral in Zuid-Korea (4.212) en Italië (1.689) waar een toename werd vastgesteld van respectievelijk 476 en 561 nieuwe gevallen ten opzichte van een dag eerder. Er vielen 128 doden (24 meer dan een dag eerder).

Wat de toename van het aantal sterfgevallen ten opzichte van de voorgaande dag betreft: terwijl de groei van China aanzienlijk is gedaald tot +1 %, blijft die van de rest van de wereld hoog; na een stijging en een vertraging, bedroeg deze +21 % op 1 maart (tegenover +28% de dag voordien). Wat de toename van het aantal sterfgevallen ten opzichte van de voorgaande dag betreft: terwijl de groei van China aanzienlijk is gedaald tot +1 %, blijft die van de rest van de wereld hoog; na een stijging en een vertraging, bedroeg deze +23 % op 2 maart (tegenover +21 % de dag voordien). Hoewel het aantal nieuwe geregistreerde gevallen in China aanzienlijk is gedaald, blijkt uit de balansen dat het aantal nieuwe geregistreerde gevallen in de rest van de wereld sinds 26 februari hoger ligt dan in China. Op 2 maart waren er in totaal 1.598 nieuwe gevallen in de rest van de wereld en 206 gevallen in China. In België testten, volgens de laatste gegevens van de FOD Volksgezondheid (3 maart, 10u), 13 patiënten positief.

• Is de impact van het virus al voelbaar voor de Belgische economie?

De economische impact zal zich laten voelen langs meerdere kanalen. Een aantal vrijetijdssectoren, zoals HoReCa, evenementen,… zal zeker hinder ondervinden. Het aantal overnachtingen in Belgische hotels, waarvan ongeveer de helft bestaat uit buitenlandse reservaties, loopt het risico sterk terug te vallen. Bovendien zal de grote openheid van België en de sterke verwevenheid van ons land in de wereldeconomie ervoor zorgen dat de economische weerslag van het virus in ons land zal versterken. Enerzijds staat de directe handel van goederen en diensten tussen besmette gebieden en België onder druk. Het maritiem en luchttransport tussen België en besmette gebieden (voornamelijk China maar ook Noord-Italië wat betreft verplaatsingen van passagiers) viel namelijk fors terug. Bedrijven uit verschillende sectoren hebben te maken met een afgenomen vraag of toeleveringsproblemen, zo blijkt onder meer uit enquêtes door sectorfederaties Agoria en Fevia. Anderzijds is er ook een watervaleffect via onze uitgesproken integratie in de mondiale waardenketens: wanneer de economische activiteit elders vertraagt zal dit, eventueel via allerhande tussenschakels, ook doorsijpelen naar ons land. Belgische bedrijven kunnen ook te kampen krijgen met problemen op vlak van personeelsbezetting. Momenteel worden in bepaalde ondernemingen maatregelen genomen om te voorkomen dat het virus het personeel treft: zakenreizen worden afgeraden en telewerk aangemoedigd.

• Hoe sterk is België verankerd in de wereldeconomie?

De Belgische buitenlandse handel focust zich traditioneel vooral op de EU-landen, met Duitsland, Frankrijk en Nederland als belangrijkste handelspartners. De Chinese economie heeft eerder een minder uitgesproken impact op de Belgische: de totale finale vraag uit China is immers goed voor 1,9 % van de Belgische toegevoegde waarde. Deze 1,9 % kan opgesplitst worden in 1,5 % dat voorkomt uit de Chinese binnenlandse vraag en 0,4 % dat voorkomt uit de door China verder uitgevoerde producten. Ter vergelijking, de Franse finale vraag is goed voor 6,2 % van de Belgische toegevoegde waarde, de Duitse vraag voor 5,6 % en de Nederlandse vraag voor 4,0 %. Italië, momenteel zelf hard getroffen door het virus, genereert 2,4 % van onze toegevoegde waarde. Deze cijfers illustreren de kwetsbaarheid van de open Belgische economie, als gevolg van zijn grote verwevenheid in de mondiale waardeketen. Wanneer de economische impact van het virus (door een stilvallende productie of door handel met China of met een ander besmet land) doordringt bij onze belangrijkste handelspartners, zal ook de Belgische economie snel de negatieve gevolgen ondervinden.

Een aantal Belgische ondernemingen kunnen ook directe effecten ondervinden via hun handel met China. De Chinese markt was in 2018 goed voor 1,9 % van onze goederenuitvoer, terwijl de invoer uit China 2,4 % van de totale Belgische goedereninvoer bedroeg. Onze handelsbalans ten opzichte van China vertoont nog steeds een tekort. België voerde de afgelopen vijf jaar voornamelijk chemische producten & geneesmiddelen (30 %), machines & elektr(on)ische apparaten (15 %) en onedele metalen zoals ijzer, staal en koper (11 %) uit naar China. De invoer uit China bestond de laatste vijf jaar voor de helft uit de categorieën machines & elektr(on)ische apparaten (30 %), chemische producten (12 %) en meubilair, verlichting & speelgoed (10 %). Ook de handel tussen België en andere besmette gebieden kan onder druk komen te staan.

• Wat weten we over de economische impact in China?

Tot nog toe is de economische weerslag, via een vraag- én aanbodschok, vooral voelbaar in China zelf. Net als het SARS-epidemie (negatieve impact op het bbp van 2003 van 1,05 procentpunt) zal ook het coronavirus de groei van de Chinese economie op korte termijn neerwaarts beïnvloeden. Het spreekt voor zich dat de private consumptie-uitgaven (transport, vrije tijd en kleinhandel) zullen getroffen worden tijdens het eerste kwartaal van 2020. Ook de industriële activiteit, onder meer de productie van auto’s en onderdelen ervan (heel wat internationale autoproducenten bevinden zich in Wuhan), hardware, elektrische apparatuur,… viel in bepaalde Chinese provincies haast volledig stil. Uit de eerste cijfers van de PMI (purchasing managers index) voor februari 2020 blijkt dat de het corona-epidemie een sterke weerslag had op de Chinese industrie, door verminderde productievolumes en verstoringen in de supply chain. De negatieve gevolgen zullen naar verwachting weliswaar tijdelijk zijn, aangezien de bedrijven verwachten dat de productie snel zal worden hervat zodra de beperkingen om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan, zijn opgeheven.

Het is moeilijk om, op dit ogenblik, de impact van het coronavirus op het Chinese bbp in 2020 te schatten. Volgens verschillende scenario’s van The Economist Intelligence Unit, zou de jaar-op-jaar-groei van het bbp van China in 2020 omwille van het coronavirus uitkomen tussen de 4,5 en 5,7 %, en niet op de eerder geschatte 5,9 %. Volgens de recentste vooruitzichten van de OESO voor 2020 (2 maart 2020) zal de groei van China 4,9 % bedragen, een daling met 0,8 procentpunt ten opzichte van de vooruitzichten van november 2019.

• Kan het virus de wereldeconomie impacteren?

China groeide de afgelopen decennia uit tot een belangrijke economische wereldspeler, zal het virus ook een weerslag hebben op de wereldeconomie. De Chinese economie werd de 2e grootste mondiale economie (met een aandeel van 15,8 % in het wereldwijde bbp (Berekeningen FOD Economie op basis van World Bank Data.) en een marktaandeel van 12,8 % in de wereldwijde goederenuitvoer (Gegevens Unctad)), met een sterke verwevenheid in de mondiale waardenketen. De verspreiding van het virus zorgt er echter ook voor dat in andere geografische zones, zoals bijvoorbeeld in Noord-Italië, de economische activiteit zal geraakt worden, wat kan leiden tot bijkomende economische verstoringen.

Het is echter nog te vroeg om de neerwaartse impact van de corona-epidemie op de wereldeconomie te meten.

De Wereldbank kondigde wel al aan dat ze haar groeiverwachtingen naar beneden zal herzien. Oxford Economics herziet de wereldwijde bbp-groei voor het jaar 2020 naar 2,3 % (afname van 0,2 procentpunt (Financial Times), het laagste groeipeil sinds de financiële crisis van 2008-2009, en corrigeert ook de voorspelde groei van de eurozone voor 2020 met 0,2 procentpunt (tot 0,8 %). Het IMF wijst erop dat de verspreiding van het virus het herstel van de wereldeconomie in gevaar kan brengen. De OESO verwacht momenteel dat de wereldwijde bbp-groei slechts 2,4 % zal bedragen in 2020, 0,5 procentpunt lager dan haar vorige prognose. De neerwaartse herziening van de groei was groter voor de eurozone (-0,3 procentpunt) dan voor de Verenigde Staten (-0,1 procentpunt). De OESO waarschuwde echter voor een nog slechter scenario als de epidemie zou verergeren. Het verlies van een half procentpunt is immers gebaseerd op de veronderstelling dat "de epidemiepiek in China in het eerste kwartaal van 2020 zal worden bereikt en dat in andere landen de epidemie gematigder en beperkter zal blijken te zijn". Een meer aanhoudende epidemie, die zich op grote schaal zou verspreiden in Azië-Pacific, Europa en Noord-Amerika, zou de wereldwijde groei dit jaar kunnen halveren, waarschuwt de organisatie.

De financiële markten, de wisselkoersen en noteringen van grondstoffen zijn momenteel eveneens opnieuw onderhevig aan sterke schommelingen ten gevolge van het coronavirus, al is deze impact mogelijk van korte duur. Door de afnemende Chinese vraag daalde ook de wereldwijde olieprijs (Brent oil). Doordat de Europese economie nauwer verbonden is met de Chinese, dan de Amerikaanse economie staat de euro sterker onder druk dan de dollar.

De analyse werd afgesloten op 3 maart 2020.

Voor deze economische impactanalyse, volgt de FOD Economie, aan de hand van officiële statistieken, de economische ontwikkelingen ten gevolge van de Corona-virus van nabij op, en werkt deze analyse frequent bij.

Bron : Fod Economie, maart 2020, gevolgen van de coronavirus voor de ondernemingen