Het Regeerakkoord over het Notariaat : ontcijferen.

Het regeerakkoord 2025-2029 voorziet letterlijk volgende tekst:

"We herbekijken de werking van het notariaat en de werklast die ze de voorbije jaren extra op zich hebben moeten nemen. Een hervorming moet de wettelijk geregelde tarieven onder de loep nemen, de evolutie van de erelonen, de quota voor kandidaat-notarissen en de vestigingsplaatsen. De regering zal daartoe een nieuw rapport bestellen bij het Prijzenobservatorium"

Wat betekent ‘herbekijken’ echt?

Het regeerakkoord 2025-2029 spreekt over een ‘herbekijking’ van het notariaat: de tarieven, de evolutie van de erelonen, het aantal kandidaat-notarissen en hun vestigingsplaatsen komen opnieuw onder de loep. De regering bestelt een rapport bij het Prijzenobservatorium, wat op zich een logische stap lijkt. Maar laten we even stilstaan bij de impact hiervan.

Elke keer dat een sector door de overheid ‘herbekeken’ wordt, is dat een signaal dat verandering op komst is. Maar verandering in welke richting? Gaat het om een modernisering die het systeem efficiënter en transparanter maakt? Of draait het om een besparingsoperatie waarbij de fundamentele rol van het notariaat in onze rechtsstaat in het gedrang komt? Dat is de cruciale vraag die we moeten stellen.

Hervorming: nodig of puur politiek?

Niemand zal ontkennen dat de samenleving evolueert en dat de wetgeving – en dus ook het notariaat – mee moet bewegen. Maar wat wordt precies als probleem gezien? Notarissen hebben de afgelopen jaren veel extra taken op zich genomen: van complexe fiscale regelgeving tot strengere antiwitwasprocedures en nieuwe administratieve verplichtingen. Deze stijgende werklast wordt vaak onderschat.

Een hervorming die de efficiëntie verhoogt en de administratieve rompslomp vermindert, is welkom. Maar als ‘hervorming’ een synoniem wordt voor besparingen of louter een reactie op publieke perceptie, dan zetten we een gevaarlijke stap. Rechtszekerheid is geen product dat je zomaar goedkoper op de markt brengt. Het is een fundamentele pijler van onze samenleving, die haar prijs heeft.

Betaalbaarheid versus kwaliteit: een vals dilemma?

Er wordt vaak gesproken over de tarieven van notarissen, alsof ze een willekeurige kost zijn die omlaag kan zonder gevolgen. Maar die tarieven garanderen de onafhankelijkheid van de notaris en de kwaliteit van zijn dienstverlening. Een notaris is geen ondernemer die prijzen vrij kan bepalen; zijn tarieven worden wettelijk vastgelegd en zijn werk wordt streng gereguleerd.

Als de tarieven te laag worden, komen we in een gevaarlijke situatie terecht: ofwel wordt de kwaliteit aangetast omdat notarissen steeds meer dossiers in steeds minder tijd moeten afhandelen, ofwel wordt de onafhankelijkheid van het beroep ondergraven.

In alle scenario’s verliest de burger. Het idee dat een verlaging van de notariskosten enkel voordelen heeft, is dus een simplistische voorstelling van de realiteit.

Door de niet-indexering van de wettelijke erelonen enerzijds en de inflatie en indexering van de loonkosten anderzijds, is de facto een onbetaalbare dienstverlening een zekerheid binnen enkele jaren. Uitbreiding van activiteiten en alternatieve inkomsten dringen zich dan op.

Een radicale eerlijkheid en een radicale transparantie ten aanzien van de politieke vertegenwoordigers zal essentieel zijn om hen het volledige 'echte' beeld van het notariaat te schetsen.

Laat hun praten met onze cliënten, laat hen de vraag stellen aan onze cliënten of we echt te duur zijn, laat hen vragen aan onze cliënten of ze tevreden waren met de gratis uitleg die we verschaffen, laat hen vragen aan onze cliënten of ze voldoende ontzorgd zijn doordat we de aansprakelijkheid op ons nemen van hun transactie, ....

Meer notarissen? Een oplossing of een illusie?

Het aantal kandidaat-notarissen en hun vestigingsplaatsen herbekijken, klinkt als een logische maatregel om het beroep toegankelijker te maken. Maar hier schuilt een ander risico: versnippering. Meer notarissen betekent niet automatisch een betere dienstverlening.

Een notaris bouwt expertise op door ervaring, door complexe dossiers op te lossen, door families te begeleiden in moeilijke momenten. Als het aantal notarissen sterk toeneemt zonder een duidelijke visie op de werkverdeling, kan dat de continuïteit en kwaliteit van de dienstverlening onder druk zetten. Rechtszekerheid is niet gebaat bij een wildgroei, maar bij een goed doordacht systeem waarin kennis en ervaring centraal staan.

Wat voor notariaat willen we als maatschappij?

De kernvraag is niet hoeveel notarissen er zijn of hoe laag hun tarieven kunnen, maar hoe we een sterk en toegankelijk notariaat garanderen. Willen we een notariaat dat als een goedkope dienstverlening wordt gezien, of een systeem dat de komende generaties rechtszekerheid biedt?

Even om na te denken…

“Als je alleen naar de prijs kijkt, vergeet je de waarde.”

Een samenleving die enkel focust op kostenbesparing, dreigt de kern van haar instituties te ondermijnen. Notarissen zijn niet zomaar ‘dienstverleners’, maar hoeders van rechtszekerheid, bemiddelaars in familiale kwesties, waarborgen van eerlijkheid bij vastgoedtransacties.

Die rol mag nooit uitgehold worden door een te eenzijdige focus op tarieven en aantallen.

Een definitieve hervorming dient zich aan zodat notarissen en hun medewerkers ook hun toekomst kunnen bepalen, binnen of buiten het notariaat.

Wie wenst er immers nog te investeren en te werken in het Notariaat als bij iedere regeringsvorming onze bestaansreden in vraag wordt gesteld of minstens gereduceerd wordt tot een overbodige dienstverlener.

Werk aan de winkel!