Humor: een geheime wapen om conflicten te de-escaleren?

​​Een organisatie functioneert optimaal wanneer medewerkers samenwerken aan het bereiken van gemeenschappelijke doelen en op een efficiënte, constructieve, coöperatieve en serene manier met elkaar communiceren. In een bedrijf zijn conflicten echter onvermijdelijk, voortkomend uit onopgeloste relationele problemen en misverstanden. Ze kunnen constructief zijn en creativiteit stimuleren, of destructief en de relaties ondermijnen. Conflicten vinden hun oorsprong in de geschiedenis van de relatie, in ‘nooit geheelde wonden’, in het gevoel bedreigd te worden in iemands integriteit, waarden en/of positie. Ze genereren wantrouwen jegens de ander en de angst om echt en kwetsbaar te zijn.

Lachen, een krachtige brandstof

Toch zijn experts, psychologen en therapeuten het erover eens dat lachen die buitengewone kracht heeft om onenigheid en frustraties te verzachten door boodschappen over te brengen met de nodige emotionele afstand.

Biologisch gezien helpt lachen de borstkas te verwijden en dus de zuurstoftoevoer te verhogen, wat de hartslag en de spanning verlaagt. Ideaal om een gevoel van rust te herstellen.

Kan humor helpen om spanningen en conflicten te ontmijnen door een klimaat van kameraadschap en welwillendheid te creëren? Hoe kan humor en bedrijfsleven worden verzoend, twee ogenschijnlijk tegengestelde begrippen, waarbij het ene staat voor serieusheid en het andere voor amusement, of – bij verkeerd gebruik – voor spot?

Zoals onze Normandische vriend zou zeggen: p'têt ben qu'oui, p'têt ben qu'non!

Hoe dan ook, om een bevestigend antwoord te krijgen, zijn er voorwaarden te respecteren.

Net als ik, die humor geweldig vind, bent u waarschijnlijk wel eens in een onverwachte en onbegrijpelijke situatie terechtgekomen na een onschuldige en vriendelijke grap die ‘verkeerd werd geïnterpreteerd’. Want zelfs als de intentie lovenswaardig is, kan een grap die als ongepast wordt ervaren, extreem schadelijk zijn.

Terugblik

Zonder de culturele en genderproblematiek te bespreken die als schelmen kunnen werken, is dit wat ik uit eigen ervaring heb geleerd:

1. Zoals de Franse humorist Desproges zei: “men kan over alles lachen, maar niet met iedereen”;
2. Humor veronderstelt dat de ‘gebruikers’ hetzelfde referentiekader delen. Men spreekt wel dezelfde taal, maar in geval van een conflict kunnen de betekenissen van hetzelfde woord totaal verschillend zijn, waardoor het misverstand, de wrok en de frustratie toenemen.
3. Het hiërarchische niveau kan de perceptie beïnvloeden. Tussen collega's van hetzelfde niveau is het makkelijker te hanteren dankzij de nabijheid en een zekere vorm van vertrouwdheid.
4. Humor met goed gevolg veronderstelt een goede zelfkennis, van het vermogen om mensen aan het lachen te maken en de grenzen die niet mogen worden overschreden.
5. Het is beter om controversiële onderwerpen te vermijden die vaak stevig verankerd zijn in van nature irrationele overtuigingen.
6. Humor in het kader van een conflict kan worden geïnterpreteerd als een oordeel, neerbuigendheid, spot en soms zelfs als stigmatisering. Het is dus raadzaam om een feitelijke, eenvoudige en ondubbelzinnige taal te gebruiken om het wederzijdse begrip te bevorderen.”
7. Verberg je vooral niet achter humor om je rekening te vereffenen.
8. Humor moet aangepast zijn aan de omstandigheden. Het is beter om ervan af te zien wanneer de gesprekspartner niet lijkt te staan om het te waarderen. Humor gebruiken tijdens een sociaal conflict kan bijvoorbeeld leiden tot een destructief verlies van vertrouwen. Het is het veiligst om humor te gebruiken in luchtige situaties waar de inzetten laag zijn. En ja, niet iedereen heeft hetzelfde gevoel voor humor, of is op hetzelfde moment in de stemming om te lachen.
9. Test het buiten het bedrijf. In speelse omgevingen zoals teambuilding-activiteiten horen we dingen anders en kunnen we tolereren om dingen over onszelf te leren die we anders onaangenaam of zelfs pijnlijk zouden vinden.
10. Zorg ervoor dat je met hen lacht, niet om hen. Wees gevoelig voor de andere persoon. Als hij of zij de grap waarschijnlijk niet zal waarderen, maak hem dan niet. De grap moet wederzijds zijn, anders wordt het vertrouwen ondermijnd.

Ik wil eindigen door te zeggen dat een grap nuttig kan zijn wanneer de onenigheid is opgelost, om een relatie te versterken. De veiligste manier om een geschil op te lossen, is echter om de directe, respectvolle en empatische discussie te prioriteren. Dit maakt het mogelijk om misverstanden op te helderen in plaats van ze te verergeren.