Ondernemerschap en innovatie hebben ons concurrentievermogen ondersteund

21 januari 2021 à 10:09

De FOD Economie publiceert de 8e editie van zijn Boordtabel van het concurrentievermogen van de Belgische economie. Daaruit blijkt dat het Belgische bbp gemiddeld sterker is gegroeid dan in de buurlanden. Het ziet er echter nu al naar uit dat de economische activiteit in 2020 sterk zal krimpen door de gezondheidscrisis.

In de nieuwe uitgave van de Boordtabel van het concurrentievermogen van de Belgische economie spitsen de analyses van de FOD Economie zich vooral toe op de situatie van ons concurrentievermogen vóór de gezondheidscrisis. Toch geven de beschikbare gegevens voor 2020 een eerste indicatie van de effecten van de COVID-19-pandemie op onze economie.

In 2019 was de groei van het bbp in België (+1,7 %) gemiddeld genomen sterker dan in de buurlanden (+1,3 %). Er werd echter een lichte vertraging opgetekend ten opzichte van 2018 (+1,8 %), voornamelijk door de tragere groei van de toegevoegde waarde in de bouwsector en de marktdiensten.

Als belangrijke hefboom voor economische groei zijn de overheidsfinanciën bepalend voor de stabiliteit en levensvatbaarheid van de staat. Het begrotingssaldo van ons land verslechterde enigszins tot -1,9 % van het bbp in 2019 (na -0,8 % in 2018), voornamelijk door de daling van de belastinginkomsten. Anderzijds is de schuldratio, die sinds 2018 onder de 100 % van het bbp ligt, in 2019 verder gedaald tot 98,1 % van het bbp.

Voor buitenlandse handel is het marktaandeel van België in de Europese uitvoer van goederen licht gedaald, van 7,3 % in 2018 tot 7,1 % in 2019. Onze uitvoer van goederen naar de wereld bedroeg 397 miljard euro (72 % binnen de EU). Dat bedrag is licht gestegen (+0,1 % in waarde ten opzichte van 2018) en ons land reageert inmiddels beter op de groei van de uitvoermarkten. België voerde voornamelijk chemische producten en motorvoertuigen, aanhangwagens en opleggers uit naar de buurlanden en farmaceutische en chemische producten buiten de Europese Unie.

Aandachtig zijn voor het prijsconcurrentievermogen

Om zijn prijsconcurrentievermogen op peil te houden, moet België zijn loonkosten per eenheid product nauwlettend in de gaten houden. Die zijn in 2019 met 1,9 % toegenomen doordat de loonkosten sneller stegen (+2,1 %) dan de productiviteit (+0,2 %). Het was de vierde opeenvolgende jaarlijkse stijging van de loonkosten per eenheid product sinds ze in 2015 daalden.

Daarnaast is elektriciteit goedkoper geworden voor kleine en grote Belgische ondernemingen, terwijl de prijzen voor andere klanten in 2019 eerder stabiel bleven. De inflatie bedroeg 1,2 % in 2019, voornamelijk door de lagere energieprijzen.

Brains en netwerken: sterke punten moeten worden beschermd

Naast de kosten beïnvloeden ook andere factoren het concurrentievermogen. Zo bevordert innovatie de concurrentiepositie van een land. België is een van de sterke innovators en behaalt hogere resultaten dan het EU-gemiddelde, met name dankzij een efficiënt onderzoeksysteem. Het aandeel van de O&O-uitgaven (2,8 % van het bbp, -0,1 procentpunt over 1 jaar) en het aandeel van het O&O-personeel (1,8 %, +0,1 procentpunt over 1 jaar) zijn relatief hoog in vergelijking met onze handelspartners. Verder heeft de gezondheidscrisis het belang van digitalisering aangetoond (telewerken, e-commerce, e-learning ...).

België beschikt over een uitstekende telecominfrastructuur. Ons land profiteert namelijk van performante netwerken die zeer hoge snelheden mogelijk maken en bijna de hele bevolking bestrijken. De belangrijkste uitdaging is nu om het gebruik van die netwerken te optimaliseren. Anderzijds blijven de telecomprijzen hoog, ook al is de prijs van breedband tussen 2019 en 2020 gunstig geëvolueerd.

De tewerkstellingsgraad in België (70,5 % in 2019) blijft lager dan in de buurlanden, hoewel er de laatste tijd een verbetering is opgetreden. België heeft nochtans een hoog aantal afgestudeerden in het hoger onderwijs (47,5 %). En laat uitstekend menselijk kapitaal nu net één van de belangrijkste factoren zijn om zich als land te onderscheiden van de concurrentie. Het lage aantal afgestudeerden als ingenieur, in de wetenschappen, wiskunde, informatica, verwerkende industrie en productie, in combinatie met het lage percentage van de bevolking dat een voortgezette opleiding volgde (8,5 %), kan echter een verklaring zijn voor het grote aantal openstaande vacatures en de hoge werkloosheid. Bovendien is het nog maar de vraag wat de impact van de COVID-19-crisis op het ondernemerschap zal zijn: veel bedrijven werden geconfronteerd met liquiditeitsproblemen (die tot faillissementen kunnen leiden), maar de crisis heeft ook de creativiteit van veel ondernemers gestimuleerd.

Gezondheidscrisis: de uitdagingen voor het herstel

Door de gezondheidscrisis lijkt het er nu al op dat de economische activiteit in 2020 sterk zal krimpen met een sterkere daling dan in de eurozone. Onze in- en uitvoer van goederen en diensten is in het tweede kwartaal van 2020 sterk geslonken. En voor tewerkstelling heeft de gezondheidscrisis, ondanks de maatregelen die de overheid heeft genomen om de arbeidsmarkt te beschermen, geleid tot banenverlies (de tewerkstellingsgraad daalde tot 64,2 % in het tweede kwartaal van 2020, tegen 69,8 % een jaar eerder).

De laatste vooruitzichten voorspellen evenwel een herstel van de Belgische economie in 2021. Daarvoor moet ons land heel wat uitdagingen aangaan, met name op het gebied van ondernemerschap, ondersteund door een gunstig ondernemingsklimaat en toegang tot financiering. Innovatie, digitalisering, onderwijs (sensibilisering van jongeren voor wetenschappelijke onderwerpen) en voortgezette opleiding moeten de belangrijkste troeven van België worden.

Het herstelplan van de EU, met de oprichting van een herstel- en veerkrachtfaciliteit, zal de overgang naar een duurzame, inclusieve en veerkrachtige economie vergemakkelijken. België ziet dus een grote opportuniteit om te investeren in het herstel.