Trump II: wat wordt de impact voor onze economie?

Vandaag wordt Donald Trump geïnstalleerd voor zijn tweede termijn als president van de Verenigde Staten. De voorbije twee maanden zetten al de toon van wat we de komende jaren kunnen verwachten, met opmerkelijke uitspraken over onder meer invoerheffingen, Gaza, Groenland en het Panama-kanaal. Ook verschillende van de namen die Trump voordroeg voor zijn regering deden meer dan één wenkbrauw fronsen. Het worden allicht een aantal spannende jaren (vooral de eerste twee jaar) voor de Amerikaanse economie, met implicaties voor de hele wereld en dus ook voor onze economie.

Vijf factoren om in de gaten te houden

1. Betere voorbereiding

Achteraf beschouwd, viel Trump I veel beter mee dan velen hadden gevreesd, maar dat is geen garantie voor zijn tweede termijn. Zijn eerste verkiezingsoverwinning kwam als een verrassing en ook de Republikeinse partij was toen nog meer verdeeld over de figuur van Trump. Dat zorgde ervoor dat de scherpste kantjes van dat eerste presidentschap afgevijld werden. Deze keer is Trump veel beter voorbereid. Zijn partij staat volledig achter hem (tegenstemmen werden er de voorbije jaren vlot buiten gewerkt) en hij heeft een groep overtuigde medestanders die klaar staan om het beleid vorm te geven. Met ook een meerderheid in beide kamers van het Congres en de opgebouwde meerderheid in het Hooggerechtshof ligt de weg open voor echt Trumpiaans beleid (op z’n minst tot aan de tussentijdse verkiezingen binnen twee jaar).

2. Meer vrijheid voor ondernemingen

Trump lijkt van plan om allerlei regulering (onder meer op het vlak van duurzaamheid) terug te schroeven, de overheid af te bouwen en ondernemingen veel meer vrijheid te geven. Daarnaast wil hij ook verschillende belastingen voor ondernemingen verlagen, en wordt ook het eerdere beleid om meer industriële activiteiten aan te trekken naar de VS voortgezet. Voor ondernemingen komen er dus heel wat opportuniteiten in de VS in de komende jaren.

3. Hoger inflatierisico

Veel van de speerpunten van het economische beleid van Trump zullen de inflatie hoger duwen. De migratiestop en de deportatie van miljoenen illegalen zal extra druk op de arbeidsmarkt zetten, en vooral zorgen voor stijgende lonen. Hogere invoerheffingen impliceren vooral hogere prijzen op de binnenlandse markt. En ook de plannen voor fors lagere belastingen in een economie die al op volle toeren draait, zullen een inflatoir effect hebben. Als Trump die plannen effectief doorvoert zoals aangekondigd, dan zal de inflatie in de VS de komende jaren gevoelig hoger liggen. Dat impliceert dat de Fed de rente ook hoger zal moeten zetten.

4. Risico’s voor financiële stabiliteit

Trump probeerde al eerder druk te zetten op de Fed. Het valt af te wachten hoe hij zal reageren wanneer de Fed de rente optrekt om de inflatierisico’s van zijn beleid te counteren. Daarnaast is het ook opmerkelijk dat Michael Barr, bij de Fed verantwoordelijk voor de supervisie van de banken, al aankondigde dat hij die rol neerlegt om een clash met Trump te vermijden. Die stap zal allicht leiden tot een minder strikte supervisie van de financiële sector in de VS. Afwachten wat dit allemaal zal geven, maar op z’n minst lijken de risico’s voor de financiële stabiliteit op langere termijn toe te nemen.

5. Geopolitieke onzekerheid

Met zijn uitspraken over Groenland, het Panama-kanaal en de NAVO zette Trump de voorbije weken al druk op bondgenoten van de VS. Het blijft afwachten hoe hij de VS wil positioneren tegenover Rusland en China. Dat zorgt zo goed als zeker voor extra onzekerheid. Ook de rol die Elon Musk ondertussen op zich lijkt te nemen op het internationale toneel, met onder meer inmenging in Duitsland en het Verenigd Koninkrijk, roept vragen op.

Wakeup-call voor Europa

Of Europa veel invloed kan hebben op Trump is zeer de vraag (hoewel de Italiaanse premier Meloni al duidelijk de banden aanhaalde). De nieuwe ambtstermijn van Trump moet voor Europa (en ook voor België) vooral een wakeup-call zijn om eindelijk de eigen zaken op orde te zetten. Europa heeft zich in het verleden al te veel verschuild achter de VS (vooral op het vlak van defensie, maar eigenlijk ook economisch en geopolitiek). Op verschillende vlakken moet Europa veel meer verantwoordelijkheid gaan nemen. In die zin biedt Trump II ook opportuniteiten voor Europa (maar dan moeten we die wel nemen natuurlijk).

1. Interne markt

Volgens analyses van het IMF zijn er binnen de Europese markt voor de industrie handelskosten die overeenkomen met een heffing van 44%. Tussen Amerikaanse staten is dat amper 15%. In de dienstensectoren lopen die handelskosten op de interne Europese markt zelfs op tot 110%. Die interne handelsbelemmeringen impliceren een gemiste 10% aan economische activiteit op Europees niveau. Dat komt overeen met 1700 miljard. Voor België zou dat neerkomen op minstens 60 miljard (en allicht meer gezien ons land meer dan gemiddeld afhankelijk is van interne Europese handel). Vlottere handel binnen een Europese markt met minder regulitis is de kortste weg naar meer Europese welvaart.

2. Internationale handelsverdragen

Rond 2010 telde het IMF nog minder dan 300 handelsbelemmeringen in de wereldeconomie, vandaag zijn dat er 3000. Het ziet er niet naar uit dat die trend snel zal keren. Om tegen die achtergrond de potentiële voordelen van internationale handel toch nog zoveel mogelijk te capteren, moet Europa veel meer kijken naar internationale handelsverdragen met specifieke partners/regio’s. Ook al bleek dat de voorbije jaren politiek moeilijk te liggen (zie ook Mercosur), leverden eerdere handelsverdragen telkens voordelen op voor alle betrokken partijen (ook al zijn er binnen de betrokken landen wel verschuivingen in economische activiteiten).

3. Defensie

Al te lang verschuilt Europa zich op het vlak van defensie via de NAVO achter de VS. Trump is al langer van plan om daar verandering in te brengen en zal Europa ertoe dwingen om veel meer haar eigen verantwoordelijkheid op te nemen. Dat impliceert vooral hogere budgetten voor defensie en ook een strategie om de Europese defensie-industrie te versterken. Daarbij komt zeker ook België terug op de radar. België hoort al langer bij de NAVO-lidstaten met de laagste uitgaven voor defensie, ver onder de NAVO-doelstelling van 2% van het bbp. De uittredende regering beloofde wel om die doelstelling te halen tegen 2035. Maar gezien de geopolitieke situatie, en zeker met de verkiezing van Trump, zullen we niet zo lang kunnen wachten. Om de 2%-doelstelling op korte termijn te halen, moeten we jaarlijks zo’n 5 miljard meer uitgeven aan defensie. Ook een verhoging van de doelstelling naar 3% hoort ondertussen tot de mogelijkheden. Dat zou 11 miljard extra per jaar betekenen voor België.

4. Industrieel beleid

De Europese industrie staat al geruime tijd onder druk, met vooral de auto-industrie als sprekend voorbeeld. De Europese autoproductie ligt vandaag 20% lager dan in de pre-corona jaren. De hele Europese industrie wordt geconfronteerd met een energiehandicap (gasprijzen in Europa liggen 4 à 5 keer hoger dan in de VS), de versnelling in de duurzame transitie, de doorgedreven regulering en stevige buitenlandse concurrentie (o.m. uit China). Trump zal het industrieel beleid gericht op de VS doorzetten. Europa moet dringend een eigen industrieel beleid uitwerken.

5. Meer inzetten op innovatie

Europa heeft een probleem van te lage productiviteitsgroei, vooral doordat het te veel inzet op mid-tech-activiteiten (en te weinig op high-tech). En dat terwijl Europese overheden ongeveer evenveel middelen voorzien voor O&O en innovatie als de Amerikaanse overheid. Maar in Europa worden die middelen veel te versnipperd ingezet, waardoor de impact veel beperkter is. Bovendien investeert de private sector in de VS veel meer in innovatie, in belangrijke mate opnieuw in de hand gewerkt door de grotere afzetmarkt en de daarmee samenhangende grotere groeimogelijkheden. Ook op dat vlak moet Europa dus werk maken van een meer gecoördineerd beleid, waarbij innovatie meer gericht wordt op de grote uitdagingen die op ons afkomen.

President Trump zal ongetwijfeld een impact hebben op de wereldeconomie, en langs die weg ook op de Europese en de Belgische economie. Europa moet evenwel niet alleen kijken naar de VS, maar kan beter zelf werk maken van ernstig beleid. Met politieke onzekerheid in de Europese kernlanden (met Italië als ongebruikelijke uitzondering) wordt dat niet evident. De Europese Commissie komt binnenkort wel met een reeks initiatieven om de Europese economie (en industrie) te versterken. Europa heeft op dat vlak nog veel onbenut potentieel. En we hebben Trump niet nodig om dat te realiseren.