Vijf jaar van concrete maatregelen voor een sterk sociaal Europa

Op 17 november 2022 viert de EU de vijfde verjaardag van de Europese pijler van sociale rechten met het eerste Europees forum over werkgelegenheid en sociale rechten. Bij die gelegenheid wordt de balans opgemaakt van de vorderingen en wordt bepaald wat de volgende stappen zijn.

Er zijn nu vijf jaren verstreken sinds de afkondiging van de Europese pijler van sociale rechten op de sociale top van Göteborg in 2017 door het Europees Parlement, de Raad en de Commissie. De toezeggingen die zij daarbij gedaan hebben, zijn sindsdien door de EU-leiders, sociale partners en maatschappelijke organisaties bevestigd op de sociale top van Porto in 2021. De Commissie heeft meer dan 130 initiatieven voorgesteld om de pijler in de lidstaten uit te voeren en een sociaal Europa tot stand te brengen dat eerlijk, inclusief en boordevol kansen is.

Deze initiatieven variëren van beloningstransparantie en gelijkheid tussen vrouwen en mannen, minimumlonen en investeren in vaardigheden tot het bestrijden van kinderarmoede, minimuminkomens en het beschermen van de veiligheid en gezondheid van werknemers.

Na een sterk sociaal-economisch herstel na de COVID-19-pandemie blijven de beginselen van de pijler zeer relevant in de huidige context, waarin veel huishoudens moeite hebben om de eindjes aan elkaar te knopen wegens hogere prijzen als gevolg van de Russische invasie van Oekraïne.

De Europese pijler van sociale rechten waarmaken

De Commissie heeft in maart 2021 het actieplan voor de Europese pijler van sociale rechten gepresenteerd. De Commissie heeft het overgrote deel van de maatregelen in het plan inmiddels al goedgekeurd of opgestart. De vijfde verjaardag van de pijler werd gevierd met het eerste Europees forum voor werkgelegenheid en sociale rechten in Brussel met de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, voormalig voorzitter van de Commissie, Jean-Claude Juncker, commissaris Schmit, en nog veel andere prominente gasten.

De regeringen van de EU-landenhebben de sociale streefcijfers van de EU voor 2030 in het actieplan voor de pijler onderschreven en hun nationale bijdrage aan de verwezenlijking van deze doelstellingen gepresenteerd. Samen zetten de toezeggingen van de lidstaten de EU stevig op weg om de voor de hele EU geldende streefcijfers te verwezenlijken of zelfs te overtreffen. De nationale streefcijfers zijn het resultaat van een intensief raadplegingsproces door de lidstaten, met inbegrip van intern overleg met belangrijke sociale actoren zoals de sociale partners, niet-gouvernementele organisaties en lokale autoriteiten.

De drie voor de hele EU geldende streefcijfers, die tegen 2030 moeten zijn bereikt, zijn:

1. minstens 78 % van de bevolking tussen 20 en 64 jaar moet een baan hebben;
2. minstens 60 % van alle volwassenen moet jaarlijks een opleiding volgen;
3. vergeleken met 2019 moet het aantal mensen dat met armoede of sociale uitsluiting wordt bedreigd, met minstens 15 miljoen worden verlaagd, waaronder ten minste 5 miljoen kinderen.

Voorbeelden van initiatieven voor de uitvoering van de pijler — die is opgebouwd rond de drie belangrijkste hoofdstukken, namelijk de arbeidsmarkt, arbeidsomstandigheden en sociale inclusie —, zijn:

Gelijke kansen en toegang tot de arbeidsmarkt

• Het pact voor vaardigheden biedt een uniek samenwerkingsplatform dat publieke en private organisaties zoals bedrijven, aanbieders van opleidingen en kamers van koophandel die zich inzetten om concrete opleidingen aan te bieden voor werknemers in heel Europa, samenbrengt. Het heeft nu duizend leden en heeft al toezeggingen gedaan om zes miljoen mensen te helpen opleiden. Het pact is een centraal onderdeel van de Europese vaardighedenagenda.
• De lidstaten hebben de aanbevelingen van de Raad inzake microcredentials en individuele leerrekeningen aangenomen. De Commissie heeft ook voorgesteld 2023 uit te roepen tot het Europees Jaar van de Vaardigheden om een nieuwe impuls te geven aan investeringen in vaardigheden in de hele EU.
• De Europese strategie voor gendergelijkheid en verschillende andere initiatieven pakken bestaande ongelijkheden aan. Zo gaan het voorstel over beloningstransparantie, nieuwe regels voor genderevenwicht in raden van bestuur en de nieuwe richtlijn betreffende het evenwicht tussen werk en privéleven voor werkende ouders de strijd aan tegen de ondervertegenwoordiging van vrouwen op de arbeidsmarkt en de loonkloof tussen mannen en vrouwen.
• Om de Unie van gelijkheid te versterken, heeft de Commissie voorts een actieplan tegen racisme 2020-2025, een strategie voor gelijkheid van lhbtiq'ers, een strategisch EU-kader voor gelijkheid, inclusie en participatie van de Roma en de allereerste EU-strategie ter bestrijding van antisemitisme en ter bevordering van het Joodse leven voorgesteld.
• De strategie inzake de rechten van personen met een handicap 2021-2030 en de Europese toegankelijkheidswet dragen ertoe bij dat personen met een handicap via werkgelegenheid sociale inclusie en economische autonomie genieten, bijvoorbeeld door middel van het werkgelegenheidspakket voor personen met een handicap.
• Om de werkgelegenheid voor jongeren te stimuleren, heeft de Commissie in juli 2020 een pakket ter ondersteuning van de werkgelegenheid voor jongeren gepresenteerd. Dit omvatte een actualisering van de jongerengarantie en een aanbeveling om beroepsonderwijs en -opleiding moderner, aantrekkelijker en flexibeler te maken, en gaf een nieuwe impuls voor leerlingplaatsen.

Eerlijke arbeidsvoorwaarden

• De richtlijn betreffende toereikende minimumlonen in de EU, die reeds in werking is getreden, beoogt ervoor te zorgen dat werk lonend is. Deze richtlijn creëert een kader om de toereikendheid van minimumlonen in landen met wettelijke minimumlonen te verbeteren. Zij heeft ook tot doel collectieve onderhandelingen en een betere handhaving en monitoring in alle lidstaten te bevorderen.
• Het voorstel van de Commissie voor een richtlijn om de arbeidsomstandigheden van mensen die via platformen werken, te verbeteren zal ervoor zorgen dat mensen die via digitale arbeidsplatformen werken, de arbeidsrechten en sociale voordelen krijgen waarop zij recht hebben. Het zal ook de duurzame groei van deze platformen in de EU ondersteunen.
• Het strategisch EU-kader voor gezondheid en veiligheid op het werk 2021-2027 beschrijft de belangrijkste maatregelen die de komende jaren nodig zijn om de gezondheid en veiligheid van werknemers te verbeteren. Om bijvoorbeeld de blootstelling aan het kankerverwekkende asbest effectief te verminderen, heeft de Commissie voorgesteld de richtlijn asbest op het werk te herzien en een nog strengere grenswaarde voor beroepsmatige blootstelling aan asbest in te voeren.

Sociale bescherming en inclusie

• Het voorstel voor een aanbeveling van de Raad over een toereikend minimuminkomen met het oog op actieve inclusie roept de lidstaten op om hun minimuminkomensregelingen te moderniseren en doeltreffender te maken om armoede te bestrijden en tegelijkertijd de integratie van wie kan werken te bevorderen. Ook heeft de Raad de aanbeveling inzake het garanderen van een rechtvaardige transitie naar klimaat­neutraliteit aangenomen.
• De Europese zorgstrategie heeft tot doel te zorgen voor hoogwaardige, betaalbare en toegankelijke zorgdiensten in de hele EU en de situatie van zowel zorgontvangers als zorgverleners te verbeteren. Zij omvat voorstellen voor aanbevelingen van de Raad over de herziening van de Barcelona-doelstellingen voor voor- en vroegschoolse educatie en opvang en de toegang tot betaalbare en kwalitatief hoogwaardige langdurige zorg.
• De lidstaten hebben het voorstel van de Commissie voor een Europese kindergarantie goedgekeurd. Dit beoogt kinderen gratis en effectief toegang te geven tot essentiële diensten en gelijke kansen te bevorderen voor kinderen die risico lopen op armoede of sociale uitsluiting. Ook heeft de Commissie het Europees platform voor de bestrijding van dakloosheid opgericht, dat de lidstaten, steden en het maatschappelijk middenveld samenbrengt om wederzijds leren te vergemakkelijken, feitenmateriaal en monitoring te verbeteren en de samenwerking bij de bestrijding van dakloosheid in de hele EU te versterken.

Achtergrond

Op 17 november 2017 hebben het Europees Parlement, de Raad en de Commissie op de sociale top in Göteborg (Zweden) de Europese pijler van sociale rechten afgekondigd. De pijler bevat twintig leidende rechten en beginselen voor een sterk sociaal Europa in de 21^e eeuw dat eerlijk, inclusief en boordevol kansen is.

De sociale top in Porto op 7 en 8 mei 2021 bood de lidstaten de gelegenheid om hun toezeggingen en ambities te bekrachtigen. De EU-partners (EU-instellingen, sociale partners in de EU en maatschappelijke organisaties) hebben op 7 mei 2021 de drie kerndoelen voor 2030 onderschreven in de gezamenlijke verklaring van Porto over sociaal engagement. Op 8 mei 2021 hebben de staatshoofden en regeringsleiders van de EU de Verklaring van Porto goedgekeurd, waarin vooral aandacht wordt geschonken aan een sociaal Europa. Op 25 juni 2021 heeft de Europese Raad de kerndoelen van de EU van het actieplan voor de Europese pijler van sociale rechten verwelkomd in overeenstemming met de Verklaring van Porto.

Voor de uitvoering van de Europese pijler van sociale rechten is EU-financiering beschikbaar, met name uit het Europees Sociaal Fonds Plus (ESF+), dat projecten financiert die sociale inclusie bevorderen, armoede bestrijden en in mensen investeren, en ook uit andere fondsen van het cohesiebeleid, uit de faciliteit voor herstel en veerkracht en uit InvestEU.

Het Europees forum over werkgelegenheid en sociale rechten is het jaarlijkse vlaggenschipevenement van het directoraat-generaal Werkgelegenheid, Sociale Zaken en Inclusie van de Commissie (DG EMPL). Het vindt dit jaar voor het eerst plaats en biedt de gelegenheid om de vijfde verjaardag van de Europese pijler van sociale rechten te vieren.

Meer informatie

Europese pijler van sociale rechten

Actieplan voor de Europese pijler van sociale rechten

Europees forum over werkgelegenheid en sociale rechten

Factsheet: Actieplan voor de Europese pijler van sociale rechten

Bron : Europese Commissie, 17 november 2022