10 knipperlichten voor de Belgische economie

De teneur in de State of the Union vorige week leek te zijn dat het met onze economie (en met onze overheidsfinanciën) de goeie richting uitgaat. Dat is een wel heel optimistische voorstelling van de huidige economische situatie.

Er zijn zeker positieve elementen. Zo hield de economische activiteit de voorbije maanden beter stand dan eerder gevreesd en is de inflatie snel aan het afkoelen.

Niettemin blijven er heel wat waarschuwingssignalen voor de Belgische economie. De vooruitzichten voor de komende maanden blijven dan ook vrij somber. Hier zijn tien waarschuwingssignalen voor onze economie:

1. Moeilijke internationale conjunctuur

De internationale conjunctuurindicatoren blijven wijzen op een moeilijke economische context. Zo wijst de PMI-indicator voor de Eurozone, een indicator van het ondernemersvertrouwen, op een krimpende economische activiteit in de regio. In landen als Zweden, Polen, Oostenrijk, Duitsland en Nederland daalde de economische activiteit over de voorbije twaalf maanden. Dat voorspelt uiteraard weinig goeds voor onze economie die heel afhankelijk is van het externe conjunctuurklimaat.

2. Afnemende industriële activiteit

In grote delen van Europa hapert de industrie, met de forse terugval in de Duitse industrie op kop. Ook onze industrie deelt in de klappen. In de eerste acht maanden van het jaar lag de industriële activiteit een kleine 3% lager dan in dezelfde periode vorig jaar. En die daling lijkt nog te versnellen. De sector kampt met een conjuncturele vertraging, maar wordt ook geconfronteerd met belangrijke structurele uitdagingen zoals de loonhandicap, de energiehandicap en de onzekerheid rond vergunningen.

3. Terugval in hypotheekaanvragen

De impact van de hogere rente wordt traditioneel het zwaarst gevoeld op de vastgoedmarkt. Dat is deze keer niet anders. Begin vorig jaar bedroeg de hypotheekrente op 20 jaar (met een initiële rentevaste periode van 10 jaar) nog 1%. Dat is vandaag opgelopen tot 3,6%. Die hogere rente zet onvermijdelijk een rem op de vastgoedmarkt. Het aantal nieuwe hypotheekaanvragen viel de voorbije maanden dan ook snel terug. De voorbije twaalf maanden zagen het laagste aantal nieuwe aanvragen in meer dan 15 jaar.

4. Vertragende bouw

De terugval in hypotheekaanvragen weerspiegelt zich uiteraard ook in de bouwactiviteit. In de eerste jaarhelft lag het aantal nieuwe bouwvergunningen 12% lager dan in dezelfde periode vorig jaar. Dat vertaalt zich in sombere vooruitzichten voor de bouw. De vraagvooruitzichten in de sector flirtten de voorbije maanden met de diepterecords van de voorbije 25 jaar.

5. Minder uitzendactiviteit

De arbeidsmarkt houdt voorlopig redelijk goed stand, allicht in belangrijke mate omdat bedrijven al langere tijd geconfronteerd worden met structurele krapte. Toch zijn er ook op die arbeidsmarkt duidelijke signalen van vertraging. Uitzendactiviteit is het instrument bij uitstek om de schommelingen in activiteit op de arbeidsmarkt te regelen. Die uitzendactiviteit is deze zomer teruggevallen tot het laagste niveau sinds begin 2014.

6. Export onder druk

De moeilijkere internationale conjunctuur en onze aangetaste concurrentiekracht komen ook tot uiting in onze exportcijfers. In de eerste zeven maanden van dit jaar lag het volume van de Belgische export 11,5% lager dan in dezelfde periode vorig jaar. Daarmee hapert één van de essentiële motoren van onze economie.

7. Koopkrachtboost stilaan uitgewerkt

Via de automatische loonindexering kreeg de gemiddelde koopkracht dit jaar een stevige boost. Volgens ramingen van de Nationale Bank neemt die met 3,5% toe, de sterkste toename in meer dan 25 jaar. Die koopkracht ondersteunde de gezinsbestedingen, en hield op die manier de economische activiteit op peil. Maar dat wordt in 2024 heel wat minder. Dan zou de koopkrachtsstijging terugvallen tot nog maar 0,4%.

8. Lopende rekening onder nul

De lopende rekening van de betalingsbalans, die de verhouding tussen onze in- en uitvoer weergeeft, was de voorbije 35 jaar overwegend duidelijk positief. In 2022 dook die diep in het rood. Organisaties zoals de Nationale Bank, het Planbureau, de Europese Commissie, het IMF en de OESO gaan ervan uit dat onze lopende rekening ook de komende jaren negatief blijft. Dat illustreert hoe onze concurrentiepositie structureel aangetast is.

9. Toenemend aantal faillissementen

Sinds de coronapauze is het aantal faillissementen duidelijk aan het toenemen. Dit was in eerste instantie een inhaalbeweging nadat er in de coronajaren uitzonderlijk weinig faillissementen waren. Ondertussen zit het aantal faillissementen in Vlaanderen over de voorbije twaalf maanden op het hoogste niveau sinds 2014, en een verdere toename lijkt waarschijnlijk.

10. Het onhoudbare begrotingstekort

Na de jongste begrotingsronde liggen alle Belgische overheden samen op koers voor een totaal begrotingstekort van 4,6% van het bbp, of 27,5 miljard euro. Zonder ingrepen loopt dat op naar zo’n 6% van het bbp tegen het einde van de volgende legislatuur. De volgende regering zal vrij snel aan de bak moeten met inspanningen om dat tekort terug een beetje binnen de perken te krijgen. Die inspanningen zullen wegen op de economische activiteit.

Zowel internationaal, als voor België blijven de economische vooruitzichten troebel. Verschillende economische indicatoren staan vandaag al op rood, en de voorlopende indicatoren suggereren niet meteen veel beterschap op korte termijn.

Bron: VOKA, oktober 2023​