5 nieuwe initiatieven voor ter versterking van de economische veiligheid van de EU

Temps de lecture: 10 min |29 januari 2024 à 08:39

De Commissie heeft vijf initiatieven goedgekeurd om de economische veiligheid van de EU te versterken in een tijd van toenemende geopolitieke spanningen en ingrijpende technologische verschuivingen. Het pakket moet de economische veiligheid van de EU vergroten en tegelijkertijd de openheid van handel, investeringen en onderzoek voor de economie van de EU handhaven, in overeenstemming met de Europese economische veiligheidsstrategie van juni 2023.

Deze voorstellen maken deel uit van een ruimere driepijlerbenadering van de economische veiligheid van de EU door het concurrentievermogen van de EU te bevorderen , tegen risico's te beschermen en partnerschappen aan te gaan met zo veel mogelijk landen om gemeenschappelijke belangen op het gebied van economische veiligheid te bevorderen.

De economische zekerheid van de EU berust op het behoud van onze technologische voorsprong en het voorkomen van ongewenst weglekken van technologieën. Wij hebben een gezamenlijke aanpak nodig voor onderzoek naar en ontwikkeling van technologieën met potentieel voor tweeërlei gebruik om ons concurrentievermogen en onze veerkracht te versterken. We willen de onderzoeksgemeenschap ook in staat stellen om in de huidige complexiteit een evenwichtige aanpak te volgen om de onderzoeksveiligheid in de hele Unie te verbeteren. We moeten de risico’s van internationale samenwerking op een doeltreffende en evenredige manier wegnemen en de krachten bundelen om ervoor te zorgen dat we verantwoord en op een open en veilige manier kunnen samenwerken. Wij kijken uit naar bijdragen van het publiek met ideeën over de manier waarop dit het best mogelijk is.

Margrethe Vestager, uitvoerend vicevoorzitter voor een Europa dat klaar is voor het digitale tijdperk

De EU heeft er altijd veel baat bij gehad een exportmacht te zijn, te investeren buiten de EU en haar markt open te houden voor handel en buitenlandse investeerders. Maar om deze kansen optimaal te blijven benutten, moeten we meer inzicht hebben in de risico’s waarmee we worden geconfronteerd in deze tijd van diepe geopolitieke onrust en snelle technologische verschuivingen. We moeten ons begrip en onze coördinatie bij het aanpakken van deze gemeenschappelijke uitdagingen verbeteren, zodat we onszelf beter kunnen beschermen, investeringen veiliger kunnen maken en de uitvoer van gevoelige producten kunnen controleren om te voorkomen dat ze in verkeerde handen komen. De verbetering van onze economische veiligheid zal ons in staat stellen ons open economisch model te handhaven en doeltreffender op te treden tegen risico’s.

Valdis Dombrovskis, uitvoerend vicevoorzitter voor handel

Openheid en samenwerking maken deel uit van het DNA van de excellente wetenschap, maar kunnen deze ook kwetsbaar maken voor kwaadwillige invloeden en de ongewenste overdracht van kritieke technologieën die onze veiligheid kunnen ondermijnen. Vandaag stellen wij de Raad een reeks maatregelen voor die instellingen voor hoger onderwijs en onderzoeksorganisaties zullen helpen het risico op misbruik van in de EU ontwikkelde kritieke technologieën in kaart te brengen en te verminderen en tegelijkertijd de samenwerking op onderzoeksgebied open en sterk te houden. We nodigen ook overheden, het maatschappelijk middenveld, het bedrijfsleven en de academische wereld in heel Europa uit om hun mening te geven over opties voor betere ondersteuning van onderzoek naar en ontwikkeling van technologieën die zowel voor civiele als voor defensiedoeleinden kunnen worden gebruikt. Uw bijdragen zullen de Commissie inspiratie geven voor de volgende stappen.

Iliana Ivanova, commissaris voor innovatie, onderzoek, cultuur, onderwijs en jeugd

Doelen

De op 24 januari goedgekeurde initiatieven hebben de volgende doelen:

verdere versterking van de bescherming van de veiligheid en de openbare orde in de EU door de screening van buitenlandse investeringen in de EU te verbeteren;
stimuleren van besprekingen en maatregelen voor meer Europese coördinatie op het gebied van uitvoercontroles, met volledige inachtneming van de bestaande multilaterale regelingen en de prerogatieven van de lidstaten;
raadplegen van de lidstaten en belanghebbenden om potentiële risico's in kaart te brengen die voortvloeien uit investeringen buiten de EU in een beperkt aantal technologieën;
bevorderen van verdere besprekingen over manieren om onderzoek en ontwikkeling op het gebied van technologieën met potentieel voor tweeërlei gebruik beter te ondersteunen;
voorstellen dat de Raad maatregelen aanbeveelt om de onderzoeksveiligheid op nationaal en sectoraal niveau te verbeteren .

Toekomstige EU-acties zullen gebaseerd blijven op de lopende risicobeoordelingen en de strategische coördinatie met de lidstaten om tot een gemeenschappelijk inzicht te komen in de risico's waarmee Europa wordt geconfronteerd en in de passende maatregelen.

Wetgevingsvoorstel ter versterking van de screening van investeringen van buiten de EU

Investeringen van buiten de EU komen de Europese economie ten goede. Sommige van deze buitenlandse investeringen kunnen echter risico's inhouden voor de veiligheid en de openbare orde van de EU. De Commissie heeft een evaluatie verricht van meer dan 1 200 transacties op het gebied van buitenlandse directe investeringen (BDI) die de lidstaten de afgelopen drie jaar in het kader van de bestaande verordening screening BDI hebben aangemeld. Voortbouwend op deze ervaring en een uitgebreide evaluatie van de werking van de huidige verordening pakt het voorstel van vandaag de bestaande tekortkomingen aan en verbetert het de efficiëntie van het systeem door:

ervoor te zorgen dat alle lidstaten beschikken over een screeningmechanisme met beter geharmoniseerde nationale regels;
vaststelling van het minimumaantal sectoren waarvoor alle lidstaten buitenlandse investeringen moeten screenen;
uitbreiding van de EU-screening tot investeringen van EU-investeerders die uiteindelijk worden gecontroleerd door personen of bedrijven uit een niet-EU-land.

Monitoring en beoordeling van risico' van beleggingen buiten de EU

De EU is een van de grootste externe investeerders ter wereld en erkent het belang van open wereldmarkten. De Unie deelt tevens de groeiende bezorgdheid over uitgaande investeringen in een beperkt scala van geavanceerde technologieën die de militaire en inlichtingencapaciteiten kunnen verbeteren van actoren die deze vermogens tegen de EU kunnen gebruiken, of de internationale vrede en veiligheid kunnen ondermijnen.

Dit wordt momenteel niet gemonitord of gecontroleerd op het niveau van de EU of de lidstaten. In het Witboek van de Commissie over uitgaande investeringen wordt daarom een stapsgewijze analyse van uitgaande investeringen voorgesteld om inzicht te krijgen in de potentiële risico's die daaraan verbonden zijn. Deze analyse omvat een drie maanden durende raadpleging van belanghebbenden, een twaalf maanden durende monitoring en beoordeling van uitgaande investeringen op nationaal niveau, die zullen bijdragen tot een gezamenlijk risicobeoordelingsverslag. Op basis van de resultaten van de risicobeoordeling zal de Commissie samen met de lidstaten bepalen of en welke beleidsrespons gerechtvaardigd is.

Doeltreffender EU-controle op de uitvoer van goederen voor tweeërlei gebruik

De steeds problematischer wordende geopolitieke context van vandaag vereist meer gecoördineerde actie op EU-niveau om de coördinatie van de uitvoercontroles op goederen die zowel voor civiele als voor defensiedoeleinden kunnen worden gebruikt — zoals geavanceerde elektronica, toxines, nucleaire of rakettechnologie — te verbeteren, zodat deze niet worden gebruikt om de veiligheid en de mensenrechten te ondermijnen. In het witboek van vandaag over uitvoercontroles worden zowel maatregelen op korte als middellange termijn voorgesteld, met volledige inachtneming van de bestaande regels op EU- en multilateraal niveau. De Commissie zal voorstellen uniforme EU-controles in te voeren op producten die niet zijn goedgekeurd in het kader van de multilaterale uitvoercontroleregelingen doordat zij door bepaalde leden geblokkeerd zijn. Dit zou een lappendeken van maatregelen in de verschillende landen voorkomen.

Het witboek voorziet ook in een forum op hoog niveau voor politieke coördinatie en kondigt in de zomer van 2024 een aanbeveling van de Commissie aan voor een betere coördinatie van de nationale controlelijsten voorafgaand aan de geplande goedkeuring van nationale controles. De evaluatie van de EU-verordening inzake producten voor tweeërlei gebruik is vervroegd tot 2025.

Mogelijkheden om onderzoek en ontwikkeling op het gebied van technologieën met potentieel voor tweeërlei gebruik beter te ondersteunen

Met een witboek over opties voor een betere ondersteuning van onderzoek en ontwikkeling (O&O) van technologieën met potentieel voor tweeërlei gebruik start de Commissie een openbare raadpleging. Het witboek, dat in november 2023 door voorzitter Von der Leyen is aangekondigd, draagt bij tot het “bevorderings”-aspect van de Europese economische veiligheidsstrategie, die erop gericht is een concurrentievoordeel te behouden op het gebied van kritieke en opkomende technologieën die zowel voor civiele als voor defensiedoeleinden kunnen worden gebruikt.

In het witboek wordt een overzicht gegeven van de huidige relevante EU-financieringsprogramma's in het licht van bestaande en opkomende geopolitieke uitdagingen en wordt beoordeeld of deze steun toereikend is voor technologieën met potentieel voor tweeërlei gebruik. Vervolgens worden drie opties voor de te volgen koers geschetst: 1) verder gaan op basis van de huidige opzet, 2) de exclusieve focus op civiele toepassingen in geselecteerde delen van het vervolgprogramma van Horizon Europa schrappen en 3) een apart instrument creëren met specifieke aandacht voor O&O met potentieel voor tweeërlei gebruik. Overheden, het maatschappelijk middenveld, het bedrijfsleven en de academische wereld kunnen tot en met 30 april 2024 hun stem laten horen in een openbare raadpleging en inspiratie leveren voor de volgende stappen van de Commissie.

Versterking van onderzoek van de veiligheid in de hele EU

In de complexe geopolitieke context van vandaag kunnen openheid en grensloze samenwerking in de onderzoeks- en innovatiesector worden uitgebuit en tot kwetsbaarheid leiden. De resultaten van internationale samenwerking op het gebied van onderzoek en innovatie kunnen worden gebruikt voor militaire doeleinden in derde landen, of op een manier die in strijd is met fundamentele waarden. Instellingen voor hoger onderwijs en onderzoek kunnen het slachtoffer worden van kwaadwillige invloed van autoritaire staten.

Tegen deze achtergrond dient de Commissie een voorstel in voor een aanbeveling van de Raad om de lidstaten en de onderzoeks- en innovatiesector in het algemeen meer duidelijkheid, begeleiding en ondersteuning te bieden. De EU moet actie ondernemen om de samenhang in heel Europa te waarborgen en een lappendeken van maatregelen te voorkomen. Door de krachten op alle niveaus en in de hele Unie te bundelen, kunnen we de risico's voor onderzoeksveiligheid beperken en ervoor zorgen dat er op een open en veilige manier internationaal wordt samengewerkt op het gebied van onderzoek en innovatie. De internationale samenwerking op het gebied van onderzoek gebeurt volgens het beginsel “zo open als mogelijk, zo gesloten als nodig”.

Achtergrond

Op 20 juni 2023 hebben de Europese Commissie en de hoge vertegenwoordiger een gezamenlijke mededeling over een Europese economische veiligheidsstrategie gepubliceerd om de risico's in de context van toegenomen geopolitieke spanningen en versnelde technologische verschuivingen tot een minimum te beperken, met behoud van maximale niveaus van economische openheid en dynamiek. Het biedt een kader voor het beoordelen en aanpakken — op evenredige, nauwkeurige en gerichte wijze — van risico's voor de economische veiligheid van de EU, waarbij ervoor wordt gezorgd dat de EU een van de meest open en aantrekkelijke bestemmingen blijft voor bedrijven en investeringen.

In de strategie zijn vier risicocategorieën vastgesteld die prioritair moeten worden aangepakt: toeleveringsketens; fysieke en cyberveiligheid van kritieke infrastructuur; de veiligheid van technologie en het weglekken van technologie; de inzet van economische afhankelijkheid als wapen of economische dwang.

Om deze risico's aan te pakken, is de strategie opgebouwd rond drie pijlers:

Bevordering van het concurrentievermogen en de groei van de EU, de versterking van de eengemaakte markt, de ondersteuning van een sterke en weerbare economie, en de versterking van de wetenschappelijke, technologische en industriële basis van de EU.
Bescherming van de economische veiligheid van de EU door middel van een reeks beleidsmaatregelen en hulpmiddelen, waaronder – indien nodig – nieuwe gerichte instrumenten.
Partnerschappen en verdere versterking van de samenwerking met landen overal ter wereld die onze zorgen delen en landen waarmee we gemeenschappelijke economische veiligheidsbelangen hebben.