Psychosociale risico’s en musculoskeletale aandoeningen nemen toe, kwaliteit van werk gaat achteruit maar kwaliteit van tewerkstelling stijgt, dat zijn de belangrijkste vaststellingen van het nieuwe rapport over de arbeidsomstandigheden in België.
Deze en nog veel meer gegevens zullen op 4 april 2023 worden voorgesteld tijdens een conferentie georganiseerd door de FOD Werkgelegenheid. Deze conferentie heeft tot doel de belangrijkste resultaten weer te geven van het rapport over de arbeidsomstandigheden in België. Deze meest recente cijfers werden verzameld in samenwerking met de Europese Stichting tot verbetering van de levens- en arbeidsomstandigheden (Eurofound, EWCS(t)2021). De enquête was oorspronkelijk voorzien voor 2020, maar werd als gevolg van de COVID-crisis uitgesteld tot 2021.
De FOD Werkgelegenheid vroeg vervolgens aan een team van universitaire onderzoekers (KU Leuven, ULiège, ULB en VUB) om de Belgische gegevens te analyseren. Zij zullen op 4 april 2023 eveneens hun resultaten komen voorstellen.
Er werden bijna 4000 mensen telefonisch geïnterviewd. De vragenlijst die voor de interviews werd gebruikt, omvatte verscheidene aspecten met betrekking tot arbeidsomstandigheden: type contract, uurroosters, werkplaatsen, blootstelling aan beroepsrisico’s (lawaai, chemische stoffen, pijnlijke houdingen, hanteren van lasten, repetitieve bewegingen, werken met derden, ...), fysieke gezondheidstoestand (rugklachten, pijn in de bovenste en onderste ledematen), mentale gezondheidstoestand (uitputting, angst, WHO-5 Mental Well-Being Index), presenteïsme, balans met het privéleven, hulpmiddelen (hulp van collega’s of van de leidinggevende, ...), discriminatie, ongewenst seksueel gedrag, bedreigingen of geweld, enz.
De analyse van al deze gegevens laat toe om een beeld te vormen van de kwaliteit van het werk en de tewerkstelling in België in 2021, rekening houdend met de context van de COVID-crisis. Waar mogelijk werden de indicatoren hernomen die berekend werden bij de eerdere gegevensanalyses van 2010 en 2015, om zo de evolutie van de arbeidsomstandigheden sinds 2010 te kunnen vergelijken.
De op basis van de EWC(t)S 2021 beschikbare gegevens maken niet alleen een vrij algemene beschrijving mogelijk van werk en tewerkstelling en de directe en indirecte gevolgen daarvan in België, maar deze rijke gegevensbron biedt ook de mogelijkheid om bepaalde vragen in verband met actuele uitdagingen, problemen en strategische discussies op maatschappelijk niveau nader te onderzoeken en te beantwoorden.
Het is weinig verrassend dat dit rapport een toenemende evolutie van psychosociale risico’s (PSR) en vooral van musculoskeletale aandoeningen (MSA) aantoont. Het blijven de voornaamste problemen waarmee de meerderheid van de werknemers over alle activiteitensectoren heen wordt geconfronteerd.
Het rapport bestaat uit twee delen. Het eerste deel geeft een vrij algemene kijk op de kwaliteit van het werk en de tewerkstelling.
Zo wordt de kwaliteit van het werk en de tewerkstelling in België beschreven aan de hand van 28 kenmerken. De kwaliteit van het werk en de tewerkstelling wordt vervolgens beoordeeld door de huidige situatie waar mogelijk te vergelijken met de situatie in 2015, maar ook door verschillende groepen op de arbeidsmarkt met elkaar te vergelijken (bv. op basis van geslacht, opleidingsniveau, sector, ...).
Het tweede deel van het rapport richt zich op de specifieke relaties tussen de kenmerken van de tewerkstelling en het werk en de directe of indirecte gevolgen voor de werknemer.
De cijfers tonen een negatieve evolutie wat betreft musculoskeletale aandoeningen (MSA), alsook wat betreft psychosociale risico’s (PSR).
Enkele voorbeelden:
Dankzij de samenwerking met de Europese Stichting tot verbetering van de levens- en arbeidsomstandigheden (Eurofound) beschikt België al meer dan 10 jaar over een kwalitatief hoogstaand nationaal onderzoek naar de arbeidsomstandigheden. Het is reeds voorzien dat deze samenwerking wordt voortgezet voor de volgende Europese enquête in 2024.
Uit alle kenmerken die tijdens deze enquête geanalyseerd werden, konden vier soorten tewerkstelling geïdentificeerd worden die het mogelijk maken om werknemers in te delen op basis van de kwaliteit van hun arbeidsomstandigheden. Deze rangschikking maakt het mogelijk om de situatie van de arbeidsomstandigheden in België samen te vatten:
In de komende maanden en jaren zal de enorme hoeveelheid aan verzamelde en geanalyseerde gegevens en indicatoren als basis dienen voor specifiek en meer diepgaand onderzoek van onderwerpen zoals precair werk, telewerk, de preventie van MSA of PSR, mentaal welzijn op het werk, enz.
Deze cijfers zijn belangrijk om de FOD Werkgelegenheid te helpen bij het vervullen van haar taken en opdrachten, namelijk de voorbereiding, de bevordering en de uitvoering van het beleid inzake het welzijn op het werk, werkgelegenheid, individuele arbeidsbetrekkingen of gelijkheid. De sensibilisering van de sociale en economische actoren inzake de humanisering van de arbeid wordt steeds belangrijker om kwaliteitsvolle en duurzame jobs te ontwikkelen die het mogelijk maken om de fysieke en mentale gezondheid van werknemers gedurende hun hele loopbaan te vrijwaren.
Maar nu al staat vast dat het updaten van de wetgeving rond MSA, die nog steeds gebaseerd is op twee Europese richtlijnen uit de jaren ’90, meer dan noodzakelijk is om bedrijven te helpen om deze risico’s beter te bestrijden.
Dit rapport en de samenvatting ervan zijn beschikbaar op de website van de FOD Werkgelegenheid.
Contact
Alain Piette, Europees Ergonoom (Eur Erg)
AD Humanisering van de Arbeid, FOD Werkgelegenheid
E-mail: alain.piette@emploi.belgique.be
GSM: +32 475 80 29 20
Laurène Thil
HIVA KU Leuven
E-mail: laurene.thil@kuleuven.be
GSM: +33.7.49.84.26.56
Bron: FOD Werkgelegenheid, april 2023