Drijvende kracht achter de groene en digitale transformatie van de EU

Temps de lecture: 6 min |22 februari 2023 à 10:28

De Europese Commissie heeft op 21 februari 2023 een mededeling aangenomen ter gelegenheid van het tweejarig bestaan van de herstel- en veerkrachtfaciliteit, de hoeksteen van het Europese herstelplan NextGenerationEU van 800 miljard euro.
In de mededeling wordt geïnventariseerd wat de unieke tweeledige impuls van de herstel- en veerkrachtfaciliteit voor groene en digitale hervormingen en investeringen in de lidstaten tot nu toe concreet heeft opgeleverd. Ook worden nieuwe stappen beschreven om de verdere succesvolle uitvoering van de nationale herstel- en veerkrachtplannen te ondersteunen. In de bijlagen bij de mededeling wordt opheldering gegeven over een aantal technische aspecten van de wijze waarop de Commissie de vorderingen van de lidstaten beoordeelt.

Steun voor herstel na de pandemie en aanpak van nieuwe uitdagingen

Sinds de oprichting twee jaar geleden heeft de herstel- en veerkrachtfaciliteit een transformerend effect gehad op de economieën van de lidstaten; zo is er bv. gezorgd voor hervormingen van het civiel- en strafrechtelijke stelsel in Italië, arbeidsmarkthervormingen in Spanje, meer betaalbare huisvesting in Letland, bevordering van investeringen in hernieuwbare offshore-energie in Griekenland en ondersteuning van de digitalisering van scholen en bedrijven in Portugal.

Dergelijke veranderingen zijn mogelijk dankzij de unieke opzet van de herstel- en veerkrachtfaciliteit, waarbij nationale plannen voor hervormingen en investeringen worden gecombineerd met gemeenschappelijke prioriteiten en financiering. Uit de herstel- en veerkrachtplannen van de lidstaten blijkt dat circa 203 miljard euro van de totale toewijzing bijdraagt aan maatregelen om de broeikasgasemissies tegen 2030 met ten minste 55 % terug te dringen. Ongeveer 131 miljard euro gaat naar maatregelen om de Europese economieën en samenlevingen digitaal te transformeren. Circa 138 miljard euro is bestemd voor sociale uitgaven en beleid voor de volgende generatie.

De herstel- en veerkrachtfaciliteit geeft de aanzet tot een proces van voortdurende positieve verandering: de door de lidstaten voorgestelde hervormingen leggen niet alleen de basis voor de investeringen die in hun herstel- en veerkrachtplannen zijn uiteengezet, maar ook voor investeringen die door andere EU-fondsen, nationale fondsen en – heel belangrijk – de particuliere sector worden aangejaagd. Volgens schattingen van de Commissie voor de middellange termijn kunnen de door NextGenerationEU gefinancierde investeringen het bbp van de EU in 2024 met ongeveer 1,5 % verhogen en de werkgelegenheid verder stimuleren.

De herstel- en veerkrachtfaciliteit is opgericht in de context van de COVID-19-crisis om het economisch en sociaal herstel van de lidstaten te ondersteunen, en was een essentiële respons op de door de pandemie veroorzaakte economische neergang. De faciliteit heeft voor hervormingen en investeringen gezorgd, de groene en de digitale transitie versneld en de EU in het algemeen crisisbestendiger gemaakt. Nu wordt ze ingezet in een heel andere context, die wordt gekenmerkt door de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne, hoge inflatie en een energiecrisis.

Tegen deze voortdurend veranderende achtergrond is de herstel- en veerkrachtfaciliteit een zeer flexibel instrument gebleken, waarmee diverse nieuwe uitdagingen kunnen worden aangepakt. Ze blijft daarom centraal staan in onze inspanningen om gevolg te geven aan de prioriteiten in verband met de energiezekerheid van de EU, het concurrentievermogen van de industrie en de industriële transitie naar een klimaatneutrale economie.

Versnelde uitvoering om EU-prioriteiten te verwezenlijken

Tot dusver heeft de Commissie in het kader van de herstel- en veerkrachtfaciliteit meer dan 144 miljard euro uitbetaald, waaronder zowel subsidies (96 miljard euro) als leningen (48 miljard euro). Er zijn nog veel meer uitbetalingen ophanden, aangezien de tweede helft van de looptijd van de faciliteit binnenkort ingaat. De lidstaten moeten er alles aan doen om de mogelijkheden van de herstel- en veerkrachtfaciliteit optimaal te benutten en zich houden aan de termijnen die ze in hun plannen hebben vastgelegd.

De lidstaten dienen in het voorjaar van 2023 hun herstel- en veerkrachtplannen aan te vullen met REPowerEU-hoofdstukken, om een gezamenlijk antwoord te bieden op de wereldwijde energiecrisis. De nieuwe of opgeschaalde hervormingen en investeringen in de hoofdstukken – die met de versterkte financiële slagkracht van de herstel- en veerkrachtfaciliteit van maximaal 270 miljard euro worden gefinancierd – stellen de lidstaten in staat de afhankelijkheid van de EU van Russische fossiele brandstoffen snel af te bouwen en de transitie naar schone energie te versnellen.

De door REPowerEU aangestuurde hervormingen en investeringen, die de lidstaten bij voorkeur zo snel mogelijk presenteren, zullen ook de synergieën opleveren waarin het industrieel plan voor de Green Deal van de EU voorziet. Hiermee worden maatregelen gefinancierd die de vergroening van de industrie bevorderen, EU-projecten voor een klimaatneutrale industrie ondersteunen, onderzoek en innovatie op het gebied van baanbrekende klimaatneutrale technologieën stimuleren en industrieën helpen het hoofd te bieden aan de hoge energieprijzen, onder meer door middel van belastingvoordelen.

Meer transparantie en betrokkenheid van belanghebbenden om efficiëntie en voorspelbaarheid te vergroten

De versnelde uitvoering van de herstel- en veerkrachtfaciliteit en de efficiënte verwezenlijking van de doelstellingen ervan gaan gepaard met een hoge mate van transparantie over de werking van de faciliteit. De Commissie streeft altijd naar maximale transparantie en heeft daartoe het scorebord voor herstel en veerkracht opgezet. Dit scorebord verstrekt realtime-informatie over de door de lidstaten verrichte betalingen en geboekte vooruitgang.

De REPowerEU-verordening vergroot de transparantie verder door de lidstaten te verplichten voor elk nationaal plan de 100 grootste eindontvangers bekend te maken. De verordening versterkt ook de rol van belanghebbenden, in het bijzonder lokale en regionale overheden en sociale partners, met name bij het opstellen van de REPowerEU-hoofdstukken.

In de mededeling van vandaag worden tevens twee uitvoeringsinstrumenten gepresenteerd, die de herstel- en veerkrachtfaciliteit voorspelbaarder en transparanter maken. In de bijlagen bij deze mededeling deelt de Commissie het kader dat ze gebruikt om bij de behandeling van betalingsverzoeken te beoordelen of de mijlpalen en streefdoelen op bevredigende wijze zijn gehaald. Ze publiceert ook een methode voor het berekenen van het bedrag dat moet worden opgeschort wanneer een lidstaat de mijlpalen en streefdoelen voor een betalingsverzoek slechts gedeeltelijk haalt. Deze instrumenten komen bovenop de richtsnoeren van de Commissie voor de herziening van de plannen in het kader van REPowerEU, die op 1 februari zijn goedgekeurd.

Volgende stappen

De tussentijdse evaluatie van de herstel- en veerkrachtfaciliteit van volgend jaar biedt een nieuwe gelegenheid om de balans op te maken en de geboekte vooruitgang en geleerde lessen bij de uitvoering van de herstel- en veerkrachtfaciliteit te evalueren.

Meer informatie

Bron : Europese Commissie, pers, februari 2023