Europeanen geloven nog in het klimaat, maar (nog) niet in hun regeringen

Uit een recente publicatie van Bruegel blijkt een paradoxaal gegeven: de meeste Europeanen blijven ambitieuze maatregelen tegen klimaatverandering steunen, maar het vertrouwen in de regeringen blijft achter. Hoe komt dat verschil tot stand? Welke factoren voeden dit wantrouwen? En welke hefbomen kunnen de groene transitie in Europa nieuw leven inblazen?

1. Een blijvende, brede steun voor klimaatactie

• Een duidelijk gevoel van urgentie

De opeenvolgende hittegolven, overstromingen en droogtes hebben de klimaatdreiging tastbaar gemaakt in het dagelijks leven van veel burgers. Bovendien versterken mediaberichten en de rapporten van het IPCC (VN-klimaatpanel) dit besef.

• Concrete verwachtingen

Tal van Europeanen pleiten voor tastbare maatregelen: steun voor energiezuinige renovaties, promotie van hernieuwbare energiebronnen, stimulering van duurzaam vervoer… Al deze initiatieven hebben als doel zowel de CO₂-uitstoot te verminderen als de levenskwaliteit te verbeteren.

• Lokale betrokkenheid

Burgers beseffen steeds vaker dat de strijd tegen klimaatverandering begint in de eigen buurt. Lokale initiatieven zoals stadsimkers, korteketenverkoop of carpoolplatforms winnen aan populariteit en bewijzen dat kleinschalige acties een groot effect kunnen hebben.

2. Een groeiend wantrouwen tegenover de regeringen

• Onvervulde beloften

Politieke aankondigingen van grootse klimaatplannen botsen vaak op administratieve of economische hindernissen. Door uitstel, compromissen en gebrek aan daadkracht voelen veel mensen dat ambitieuze voornemens worden afgezwakt of op de lange baan geschoven.

• Vrees voor sociale ongelijkheid

Klimaatmaatregelen gaan soms gepaard met extra kosten, bijvoorbeeld via energietaksen of investeringen die vooral de minst bedeelde huishoudens zwaar kunnen treffen. Zonder voldoende ondersteuning groeit het idee dat regeringen kwetsbare groepen onvoldoende beschermen.

• Gebrek aan transparantie

Of het nu gaat om de verdeling van middelen, de beoordeling van beleidsimpact of de tijdsplanning van hervormingen: veel burgers hebben weinig zicht op de werkelijke vooruitgang. Onduidelijkheid wakkert wantrouwen aan en verzwakt de steun voor klimaatmaatregelen.

3. Pistes om het vertrouwen te herstellen

• Transparantie en educatie

Regeringen kunnen de twijfels wegnemen door duidelijk te communiceren over concrete resultaten, de reële effecten en de budgettaire gevolgen. Regelmatige, toegankelijke rapportages over de voortgang maken succes zichtbaar en vergroten het draagvlak.

• Burgers betrekken

Door het maatschappelijk middenveld, ngo’s en lokale groepen actief te betrekken bij het vormgeven en opvolgen van klimaatmaatregelen, ontstaat meer gevoel van eigenaarschap. Instrumenten als inspraakrondes of participatieve budgetten zijn goede voorbeelden die de dialoog bevorderen.

• Billijkheid in de inspanning

Een rechtvaardige verdeling van de kosten en baten van de transitie is cruciaal. Denk aan gerichte steun voor energiebesparende renovaties of fiscale voordelen voor minder vervuilende vervoersmiddelen, specifiek gericht op huishoudens met lagere inkomens.

4. Een beslissende uitdaging voor de toekomst van Europa

• Behoud van het brede draagvlak

De wijdverspreide bereidheid onder Europeanen om klimaatmaatregelen te steunen, is een enorme troef. Beleidsmakers moeten deze positieve dynamiek gebruiken door heldere en gedurfde stappen te zetten.

• Voorkom verslapping

Als de ontgoocheling toeneemt, kan de burgerlijke inzet snel tanen, met als gevolg dat klimaatdoelen op de achtergrond verdwijnen. De geloofwaardigheid van de regering is dan ook essentieel om dat momentum te behouden.

• Vernieuwing in bestuursvormen

Naast klassieke wet- en regelgeving is er nood aan nieuwe vormen van bestuur en burgerparticipatie. Een betere informatie-uitwisseling, de betrokkenheid van alle relevante actoren en een rigoureuze opvolging zijn cruciale factoren om de transitie te doen slagen.

Conclusie

Het onderzoek van Bruegel maakt duidelijk dat Europeanen serieus bereid blijven om de klimaatuitdaging aan te gaan. Tegelijk is er een dringende nood om het vertrouwen in de regeringen te versterken, via transparante besluitvorming, rechtvaardige maatregelen en meer burgerparticipatie. De kwestie is niet alleen ecologisch, maar ook politiek: de combinatie van hoge klimaatambities én een sterke publieke steun is onmisbaar om een weerbaar en solidair Europa uit te bouwen.