Het belasten van artificiële intelligentie. De taks van de toekomst?

Moeten we artificiële intelligentie belasten?

Dit is natuurlijk een confronterende vraag tijdens deze Supernova week waarin het Vlaams Gewest zijn innovatief beleid in de verf wil zetten. Maar anderzijds kunnen we er niet om heen dat de technologische evolutie een gigantische impact heeft op ons leven, op onze economie en op onze jobs. Technologie als werkkracht is gegeerd door werkgevers. Technologie gaat niet op pensioen, staakt niet, klaagt niet over overuren of nachtwerk en heeft geen vakbond achter zich. Niets dan voordelen dus. Maar waarom moet bijvoorbeeld een administratieve bediende 53% van zijn of haar loon afstaan aan de overheid onder de vorm van belastingen en sociale zekerheidsbijdragen, en software die dezelfde arbeid levert helemaal niets. Dit lijkt misschien een absurde vraag, maar samen met de technologische vooruitgang zullen we moeten nadenken over de vraag hoe we technologische productiviteit door middel van artificiële intelligentie onderdeel kunnen maken van een eerlijk belastingsysteem.

Er is al veel inkt gevloeid over de vraag hoeveel jobs er gaan sneuvelen door de technologische evolutie. En ja artificiële intelligentie zal een serieuze impact hebben op de arbeidsmarkt. Experts vermoeden dat vooral routine kantoorklussen geautomatiseerd zullen kunnen worden: callcenters beantwoorden hun klanten nu reeds met computers en bots zijn al een tijdje actief op de beurs. Maar met de opkomst van artificiële intelligentie wordt het ook mogelijk om managementbeslissingen, medische diagnoses en zelfs politieke besluitvorming te technologiseren. Dus ja, de technologische vooruitgang zal jobs kosten, maar anderzijds ook heel wat jobs creëren. En dus zal op de termijn de vraag zijn, of de balans positief of negatief zal uitdraaien.

Hierbij moet men zich er natuurlijk van bewust zijn dat arbeid de belangrijkste fiscale oliebron is van de welvaarstaat. Jobverlies zorgt dus voor een verlies aan fiscale inkomsten en sociale zekerheidsbijdragen. Indien jobs vervangen worden door technologie, dan heeft dit een belangrijke budgettaire impact voor de overheid. Een vennootschap die artificiële intelligentie inzet in plaats van mensen zal kosten besparen en dus meer winst kunnen maken die dan belast wordt in de vennootschapsbelasting, en die is sowieso lager dan de personenbelasting op het loon van de werknemer. Maar waar het vooral om draait zijn de sociale zekerheidsbijdragen. Die slaan in hoofdzaak op arbeid. Als die arbeid wordt vervangen door technologie, dan zal dit een zware impact hebben op de financiering van de sociale zekerheid.

Maar minstens even belangrijk is het probleem van de fiscale ongelijkheid tussen ondernemingen ten gevolge van de technologische evolutie. Ondernemingen in menselijke en dus moeilijk te technologiseren sectoren, zoals de horeca en de zorgsector, zullen verder in hoofdzaak op menselijke arbeid moeten steunen. De loonkost voor deze menselijke arbeid is hoog door de hoge belastingdruk op arbeid. Dit betekent dat de fiscale kost voor ondernemingen in arbeidsintensieve sectoren, substantieel hoger zal zijn dan de fiscale kost voor ondernemingen die actief zijn in sectoren waar arbeid door artificiële intelligentie kan worden vervangen. En ook dat mag een probleem genoemd worden, omdat de fiscale druk op die manier ongelijk verdeeld wordt over onze ondernemingen.

Met de onvermijdelijke en steeds verder gaande technologisering van de economie zal ook de overheid gedwongen worden hierover na te denken. Trouwens ook Microsoft-oprichter Bill Gates stelde een paar jaar geleden reeds dat overheden op termijn geen andere keus zullen hebben dan productiviteit door technologie op dezelfde manier te belasten als menselijke productiviteit. Food for thoughts.