Vermogensplanning het voorbehouden erfdeel – onvermijdelijk?

Sommige Belgen willen dat na hun overlijden hun vermogen volledig wordt overgemaakt aan een specifieke persoon. Verschillende oplossingen zijn mogelijk.

Als een Belgische ingezetene overlijdt, worden zijn bezittingen in principe als volgt verdeeld: zijn echtgenote/haar echtgenoot krijgt het vruchtgebruik en zijn/haar kinderen de blote eigendom.

Er kan echter gekozen worden voor een andere verdeling.

Sommige mensen willen hun echtgenoot/echtgenote een groter aandeel schenken. Maar niet alles is toegestaan! De kinderen hebben immers recht op een minimumaandeel van de nalatenschap van de overledene. Het gaat hier om het voorbehouden erfdeel. Dit stemt overeen met de helft van de eigendommen van de overledene (te verdelen onder de kinderen).

Met bepaalde oplossingen kan echter een groter aandeel van het erfgoed aan de overlevende echtgenoot worden nagelaten! We lichten er hier enkele toe, aan de hand van het geval van Marc (Belgische ingezetene), zijn partner (Sofie) en hun twee kinderen.

Testament

Als Marc de Britse nationaliteit heeft, kan hij via zijn testament zijn nalatenschap onderwerpen aan de Britse burgerlijke wet, die het concept “voorbehouden erfdeel” niet kent. Zo kan hij dan zijn nalatenschap volledig aan zijn echtgenote nalaten zonder dat zijn kinderen zich daartegen kunnen verzetten door zich te laten voorstaan op het Belgische voorbehouden erfdeel (dat niet toegepast worden).

Op fiscaal vlak moet Sofie aan België successiebelasting betalen, tenzij vooraf andere schikkingen werden getroffen.

Huwelijksovereenkomst

Als Marc en Sofie beslissen om te trouwen, kunnen ze hun overlevende echtgenoot maximaal beschermen als ze hun huwelijksovereenkomst gepast gebruiken.

Ze kunnen met name al hun goederen verenigen in één en hetzelfde vermogen – “gemeenschap” genoemd – en bepalen dat als een van beiden overlijdt, de overlevende echtgenoot deze gemeenschap volledig erft. De kinderen die Marc en Sofie gezamenlijk hebben, kunnen zich tegen deze toekenning niet verzetten op basis van hun voorbehouden erfdeel.

Als Marc en Sofie reeds gehuwd zijn, kunnen ze hun huwelijksvermogensstelsel in die zin aanpassen.

Op fiscaal vlak kan dankzij de toekenning van het gemeenschappelijke vermogen aan de overlevende echtgenoot, mits enkele schikkingen en onder bepaalde voorwaarden, het betalen van successiebelasting voorkomen worden.

Toename

Als Marc niet wenst te huwen, kan hij met andere oplossingen Sofie bij zijn overlijden bevoordelen.

Stel dat ze samen eigenaar zijn van financiële tegoeden, dan kan elk van hen zich de mogelijkheid voorbehouden om, bij het overlijden van de partner, de enige eigenaar te worden van die tegoeden. Het gaat dan om een toename van de rechten op die goederen. Als deze toename correct wordt aangewend, kan Marc, als hij eerst overlijdt, op die manier Sofie bevoordelen zonder dat hij zich hoeft te bekommeren om het voorbehouden erfdeel van zijn kinderen.

Op fiscaal vlak kan Sofie onder bepaalde voorwaarden vermijden dat ze successiebelasting moet betalen op het erfgoed dat ze via deze toename heeft ontvangen.

Wat als Marc zijn kinderen wil bevoordelen?

Sommige mensen willen graag hun kinderen en niet hun overlevende echtgenoot bevoordelen. Doorgaans geldt dit voor opnieuw samengestelde gezinnen.

Net zoals de kinderen heeft de echtgenoot/echtgenote een voorbehouden erfdeel. Er zijn echter middelen om de kinderen te bevoordelen zonder dat met deze beperking rekening gehouden hoeft te worden. Een voorbeeld daarvan is de, correct gebruikte, familiestichting.

We nemen het voorbeeld van Marc. Hij kan de stichting oprichten en er de eigendommen in onderbrengen die voor zijn kinderen bestemd zijn. Deze eigendommen komen dan via de stichting toe aan de kinderen en dit, als Marc nog leeft of na zijn overlijden.

Mits de nodige voorzorgsmaatregelen kan zijn echtgenote zich niet laten voorstaan op haar voorbehouden erfdeel om zich tegen deze verrichting te verzetten.

Op fiscaal vlak wordt op de via de stichting nagelaten eigendommen geen successiebelasting geheven, mits aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan.

Het voorbehouden erfdeel verwijst naar de band tussen een persoon en zijn kinderen of zijn echtgenoot/echtgenote. In sommige omstandigheden kan deze band heel sterk of net heel los zijn. Het voorbehouden erfdeel sluit met andere woorden niet altijd aan bij de werkelijke situatie in het gezin.

De hierboven uiteengezette oplossingen bieden de nodige soepelheid opdat de vermogensplanning op de werkelijke specifieke situatie is afgestemd. Verder kan met deze oplossingen op fiscaal vlak doorgaans de overdracht van de gewenste nalatenschap geoptimaliseerd worden.

Sinds 1 januari 2020 is mr. Grégory Homans managing partner van het Cabinet Dekeyser & Associés. Mr Homans is gespecialiseerd in estate planning (burgerrechtelijke en fiscale aspecten – schenkingen, levensverzekeringen, Belgische privéstichtingen, maatschappen, structurering van vastgoedaankopen, testamenten, enz.). Sinds 2015 is hij lector aan de UCLouvain (UDA).

Baptiste Verbruggen is advocaat aan de balie van Brussel. Hij houdt zich voornamelijk bezig met vermogensplanning en belastingrecht.