Verordening digitale diensten: baanbrekende EU-regels voor onlineplatforms treden in werking

Temps de lecture: 5 min |18 november 2022 à 08:51

Op 16 november 2022 treedt met de verordening digitale diensten (DSA) een baanbrekende nieuwe set EU-regels in werking voor een veiligere onlineomgeving met grotere verantwoordingsplicht.

De DSA is van toepassing op alle digitale diensten die consumenten in contact brengen met goederen, diensten of content. Met de DSA komen er uitgebreide, nieuwe verplichtingen voor onlineplatforms. Deze verplichtingen moeten schadelijke praktijken beperken, onlinerisico's tegengaan en gebruikersrechten online beter beschermen. Daarmee geldt voor digitale platforms een uniek nieuw raamwerk van transparantie en verantwoordingsplicht. Deze regels zijn vormgegeven als één eenvormige set regels voor de EU, zullen gebruikers nieuwe bescherming bieden en bedrijven rechtszekerheid geven overal in de interne markt. De DSA is als regelgevingsinstrumentarium een wereldwijde primeur en legt een internationale benchmark vast voor de wijze waarop regelgevers omgaan met onlineaanbieders van intermediaire diensten.

Context

Op 15 december 2020 kwam de Commissie met het voorstel voor de DSA, samen met het voorstel voor de verordening digitale markten (DMA). Dat pakket moest een omvattend raamwerk bieden voor een veiligere en eerlijkere digitale ruimte voor iedereen. De DMA is per 1 november 2022 in werking getreden.

Digitale diensten vormen een brede categorie onlinediensten – van eenvoudige websites tot internet-infrastructuurdiensten en onlineplatforms. Bij de regels die in de DSA worden vastgelegd, gaat het vooral om online-intermediairs en -platforms. Bijvoorbeeld onlinemarktplaatsen, sociale netwerken, platforms om content te delen, appstores en online reis- en accommodatieplatforms.

Nieuwe verantwoordelijkheden voor digitale diensten

De DSA voert een uitgebreide, nieuwe set regels in voor de wijze waarop onlineaanbieders van intermediaire diensten hun diensten en procedures moeten vormgeven. Door de nieuwe regels komen er nieuwe verantwoordelijkheden om de onlineverspreiding van illegale content en illegale producten tegen te gaan, minderjarigen beter te beschermen en gebruikers meer keuze en betere informatie te geven. Hoe streng daarbij de verplichtingen van verschillende onlinespelers zijn, hangt af van hun rol, omvang en impact op het online-ecosysteem. Een overzicht daarvan is hier te vinden.

Alle onlineaanbieders van intermediaire diensten zullen zich moeten houden aan uitgebreide nieuwe transparantieverplichtingen die voor een sterkere verantwoordingsplicht en meer toezicht moeten zorgen, door bijvoorbeeld een nieuw mechanisme om illegale content te signaleren. Voor platforms met meer dan 45 miljoen gebruikers komt er echter een aparte regeling: dit soort zeer grote onlineplatforms of onlinezoekmachines (VLOP's en VLOSE's) krijgen ruimere verplichtingen opgelegd: onder meer jaarlijkse beoordelingen van de risico's van schadelijke onlinepraktijken op hun diensten, zoals blootstelling aan illegale goederen of content of de verspreiding van desinformatie. Onder de DSA moeten er geschikte maatregelen worden opgezet om risico's te reduceren en zullen platforms een onafhankelijke audit moeten laten uitvoeren van hun diensten en maatregelen moeten nemen om risico's te beperken.

Voor kleinere platforms en startups gelden een beperkter aantal verplichtingen, bijzondere ontheffingen van bepaalde regels en, wat vooral belangrijk is, zij krijgen meer juridische duidelijkheid en rechtszekerheid om overal in de EU op de interne markt actief te zijn.

Grondrechten online beter beschermd

De nieuwe regels beschermen de grondrechten van gebruikers in de EU ook in de onlineomgeving. Nieuwe bescherming voor de vrijheid van meningsuiting zal arbitraire beslissingen van platforms op het gebied van contentmoderatie beperken. Ook krijgen gebruikers nieuwe middelen om tegen het platform onderbouwde initiatieven te nemen wanneer hun content wordt gemodereerd: zo zullen gebruikers van onlineplatforms nu meerdere mogelijkheden hebben om beslissingen van contentmoderatie aan te vechten, zelfs wanneer die beslissingen gebaseerd zijn op de gebruiksvoorwaarden van het platform. Gebruikers kunnen rechtstreeks bij het platform een klacht indienen, een orgaan voor buitengerechtelijke geschillenbeslechting kiezen of verhaal halen bij de rechter.

Volgens de nieuwe regels moeten platforms hun gebruiksvoorwaarden duidelijk en bondig presenteren en de grondrechten van gebruikers respecteren.

Daarnaast zullen zeer grote onlineplatforms en onlinezoekmachines (VLOP's en VLOSE's) een uitgebreide beoordeling moeten maken van de risico's voor grondrechten, zoals de vrijheid van meningsuiting, de bescherming van persoonsgegevens en de vrijheid en het pluralisme van de media online, alsmede de rechten van het kind.

Nieuwe toezichtsbevoegdheden voor de Commissie

Met de DSA komt er een ongeziene mate van overheidstoezicht op onlineplatforms in de Unie, zowel op nationaal niveau als op EU-niveau. De Commissie krijgt de bevoegdheid om direct toezicht uit te oefenen op VLOP's en VLOSE's, ondernemingen die afzonderlijk meer dan 10% (of zo'n 45 miljoen mensen) van de EU-bevolking bereiken. Daarnaast zal iedere lidstaat een digitale-dienstencoördinator (DDC) moeten aanwijzen, die belast wordt met het toezicht op andere entiteiten die onder de DSA vallen en, waar het gaat om niet-systemische kwesties, op VLOP's en VLOSE's. De nationale coördinatoren en de Europese Commissie zullen samenwerken via een Europese Raad voor digitale diensten. Dit EU-brede samenwerkingsmechanisme zal tussen de nationale toezichthouders en de Commissie verlopen.

De Commissie richt een Europees Centrum voor algoritmische transparantie (ECAT) op dat haar met interne en externe multidisciplinaire kennis zal bijstaan in haar toezichthoudende taken. Dit centrum zal ondersteuning bieden met beoordelingen van de vraag of het functioneren van algoritmische systemen strookt met de verplichtingen inzake risicobeheer die de DSA aan VLOP's en VLOSE's oplegt om een veilige, voorspelbare en betrouwbare onlineomgeving te garanderen.

Volgende stappen

Nu de DSA vandaag in werking is getreden, hebben onlineplatforms drie maanden de tijd (tot 17 februari 2023) om het aantal actieve eindgebruikers op hun websites te melden. De Commissie nodigt alle onlineplatforms ook uit om de bekendgemaakte aantallen bij haar te melden. Op basis van die gebruikersaantallen zal de Commissie dan bepalen of een platform als zeer groot onlineplatform of zeer grote onlinezoekmachine moet worden aangewezen. Na dat aanwijzingsbesluit van de Commissie heeft de betrokken entiteit vier maanden de tijd om te voldoen aan de verplichtingen op grond van de DSA. Daarbij gaat het onder meer om het uitvoeren van de eerste jaarlijkse risicobeoordelingsexercitie, beoordeling die de Commissie ook moet worden meegedeeld. EU-lidstaten moeten hun digitale-dienstencoördinatoren de nodige bevoegdheden geven tegen 17 februari 2024, de algemene datum waarop de DSA van toepassing wordt en volledig van toepassing is voor alle entiteiten die daaronder vallen.