De bevindingen van de audit van het Rekenhof zijn op zijn zachtst gezegd verontrustend ...

Temps de lecture: 4 min | 13 nov. 2025 à 05:00

De totale kosten van consultancy voor de federale overheid tussen 2020 en 2022 kunnen worden geraamd op 2,5 miljard euro inclusief btw, waarvan 2 miljard euro voor IT-consultancy en 492,4 miljoen euro voor andere domeinen (strategie, management...). Het Rekenhof stelt vast dat de federale Staat niet beschikt over een gecentraliseerde inventaris van de consultancycontracten, noch over een expliciete definitie van wat onder die contracten valt. Hij heeft evenmin een expliciete strategie ontwikkeld voor zijn inzet van consultancy. De specifieke risico’s die verbonden zijn aan consultancy en terbeschikkingstelling van IT-specialisten zijn niet voldoende omkaderd. Bij de overheidsopdrachten stelt het Rekenhof structurele tekortkomingen vast, meer bepaald bij de plaatsingsprocedures, de motivering van de keuzes van de aanbestedende overheden en de naleving van de transparantieverplichtingen.

Het verslag Audit van de inzet van consultancy door de federale overheid: advies- of operationele ondersteuningsopdrachten,, inclusief terbeschikkingstelling van personeel werd op 12 november 2025 bezorgd aan het parlement. Het verslag, de samenvatting en dit persbericht zijn terug te vinden op rekenhof.be.

Inventaris

Het ontbreken van een eenvormige definitie van consultancy, het ontbreken van richtlijnen voor gegevensverzameling en voor aanrekening van uitgaven, de uiteenlopende praktijken en de ontoereikende IT-tools maken onder meer dat er geen gecentraliseerde, betrouwbare en volledige inventaris voorhanden is.

Het Rekenhof heeft dus zelf de consultancy-uitgaven in 137 federale organisaties moeten verzamelenom zijn eigen inventaris te kunnen opstellen. Het nam daarbij ook de prestaties mee die overheden ten voordele van andere overheden leveren in het kader van een zogenaande in-houserelatie, voor 619,2 miljoen euro.
Het Rekenhof beveelt aan een eenvormige definitie voor consultancy uit te werken, opgedeeld in categorieën volgens aard van de activiteit, en een gecentraliseerde en volledige inventaris van de prestaties op te stellen.

Strategie en omkadering

Doordat een federale strategie voor consultancy-inzet ontbreekt, zijn er ook geen doelstellingen voor het gebruik ervan, noch een kader dat de voorwaarden, nadere regels en gebruiksbeperkingen vastlegt. Verder ontbreken een evaluatie en rapportering over de redenen voor consultancy-inzet, over de kosten, en over de return on investment of de kennisoverdracht.

Het Rekenhof beveelt aan om op dat vlak een strategie en nadere rapporteringsregels te bepalen; Interne competenties moeten in kaart worden gebracht en beslissingen om externe resources in te zetten moeten onderbouwd worden met kosten-batenanalyses, in het
bijzonder voor recurrente behoeften. Ook moet worden bekeken of interne capaciteitsversterking een alternatief kan vormen voor consultancy.

Risicobeheer

De specifieke risico’s verbonden aan consultancy (zoals de behoefte-omschrijving, belangenconflicten afhankelijkheid, bescherming van gevoelige gegevens en
kwaliteitsbeoordeling) zijn niet voldoende onder controle. Het Rekenhof beveelt aan omkaderingsmaatregelen uit te werken die zijn aangepast aan de aard en de risico’s van consultancy.

Terbeschikkingstelling van IT-specialisten

Naast klassieke aanwervingen kunnen de federale organisaties voor hun behoefte aan ITcompetenties een beroep doen op detachering of op externe consultancy.
Tussen 2019 en 2024 steeg het aantal gedetacheerden van Egov en Smals van 1.395 naar 2.072, eenstijging van 48,5 %. Een verklaring voor die evolutie vormen de moeilijkheden voor de federale organisaties om statutair of contractueel personeel aan te werven, en het ontbreken van een adequate omschrijving van de detacheerbare profielen.

Externe consultancy moet worden voorbehouden voor eenmalige projecten of gespecialiseerde profielen die niet via detachering beschikbaar zijn.
Het Rekenhof beveelt aan de voorwaarden om voor detachering te kiezen te verduidelijken, en IT-resources te plannen om de behoeften via detachering te dekken in plaats van via externe consultancy. Het is bovendien van oordeel dat moet worden geanalyseerd of de personeelsstatuten van het federaal overheidspersoneel wel adequaat zijn voor het beheer van personeelsstatutenvan het federaal overheidspersoneel wel adequaat zijn voor het beheer van het het IT-personeel.

Naleving van de overheidsopdrachtenregelgeving

Het Rekenhof analyseerde 101 contracten, waarmee een uitgave van 2,2 miljard euro gepaard ging en stelt daarbij structurele inbreuken op de overheidsopdrachtenregelgeving vast: zo werd de behoefte onvoldoende verantwoord (20,79 % van de opdrachten), werd de voorbereidingsfase niet gedocumenteerd (50 %), werd de inzet van consultancy niet of onvoldoende gerechtvaardigd (78,21 %) of waren de ramingen van de waarde van de opdracht nier erg realistisch (44,55 %). Het Rekenhof heeft aanbevelingen geformuleerd om ervoor te zorgen dat de regelgeving beter wordt nageleefd.

Antwoord van de geauditeerden

De ministers en de geauditeerde federale organisaties die hebben geantwoord, stemmen over het algemeen in met de aanbevelingen, met name die over het bepalen van een strategie, de omkadering en de rapportering over consultancy-inzet. Sommige organisaties wijzen er ook opdat de inzet van consultants een gebrek aan competenties of aan personeel, onder meer inzake IT, kan compenseren.