Een betere bescherming voor klokkenluiders in België

De regering heeft een akkoord bereikt over een nieuwe regeling voor klokkenluiders in de privésector (zie Ministerraad van 25 februari 2022 - "Omzetting van de Europese richtlijn inzake de bescherming van de klokkenluiders"

Klokkenluiders worden beter beschermd tegen represailles. Ze zullen ook beroep kunnen doen op ondersteuning en zullen gemakkelijker melding kunnen maken van wantoestanden.

België zet daarmee de verregaande Europese richtlijn rond klokkenluiders (2019) om in nationale wetgeving, en breidt het kader nog verder uit.

Vandaag is de bescherming van klokkenluiders in België quasi onbestaande. Op dit moment bestaat enkel een kader voor meldingen rond inbreuken in de financiële sector.

Voor klokkenluiders dreigt in sommige gevallen ontslag en zelfs vervolging. Dat lot onderging bijvoorbeeld Vera Vrancken, een van de klokkenluiders die wantoestanden bij de politiezone Hazodi aankaartte in 2011. Hoewel het ontslag later werd vernietigd door Raad van State, is het een duidelijke illustratie van het gebrek aan bescherming wanneer er misstanden worden aangeklaagd.

“Werknemers zijn vaak het best geplaatst zijn om te botsen op flagrante schendingen van de wet. Hun meldingen dienen het algemeen belang, en dus is in alle sectoren een optimale bescherming nodig voor wie de alarmbel luidt”, zegt minister van Economie en Werk Pierre-Yves Dermange.

"Het milieuschandaal bij 3M in Zwijndrecht, de gezondheidscrisis met fipronil-eieren in 2017, de financiële malversaties bij het Duitse Wirecard, of de Nethys-affaire waren zonder de hulp van klokkenluiders minder snel of misschien wel nooit aan het licht gekomen", vervolgt de vicepremier.

Makkelijker melding maken via 3 kanalen

Via het wetsontwerp worden 3 kanalen in het leven geroepen om het gemakkelijker te maken voor klokkenluiders om zaken te rapporteren: een intern kanaal binnen het bedrijf, een extern kanaal bij de overheid en ten slotte via de pers.

Intern kanaal: Dit interne kanaal zal bedrijven in staat stellen problemen binnen hun organisatie beter op te sporen en te verhelpen. Bedrijven met meer dan 50 werknemers zullen een meldingsbeheerder moeten aanstellen en de veiligheid en vertrouwelijkheid van het meldingskanaal verzekeren. Er kan zowel schriftelijk, telefonisch als persoonlijk melding worden gemaakt. De meldingsbeheerder moet binnen een maximale termijn van 3 maanden zorgen voor een antwoord.

Extern kanaal: werknemers kunnen ook gebruik maken van een extern kanaal dat door de overheid wordt opgezet. Wie dat wenst kan klacht indienen bij de Federale Ombudsman en de sectorale instanties (zoals de FSMA, de NBB, het FAVV, het FANC of de Gegevensbeschermingsautoriteit). Ook voormalige werknemers van de onderneming, vrijwilligers, stagairs, zelfstandigen, aandeelhouders, bestuurders, onderaannemers en leveranciers kunnen van dit extern kanaal gebruik maken.

​Pers: Wanneer een interne of externe melding niet tot passende actie leidt, er ernstige redenen zijn om aan te nemen dat er sprake is van onmiddellijk gevaar voor het openbaar belang, of dat er een risico op vergelding of het vernietigen van bewijsmateriaal bestaat.​

Informatie, begeleiding en ondersteuning voor klokkenluiders

Via de tussenkomst van twee instanties zullen klokkenluiders zullen beter worden geïnformeerd, begeleid en ondersteund.

De federale ombudsman treedt op als federale coördinator van de externe meldingen. De ombudsman neemt de externe meldingen in ontvangst, toetst ze aan de ontvankelijkheidsvoorwaarden, en maakt de informatie over aan de bevoegde autoriteit. In uitzonderlijke gevallen verricht de ombudsman ook het inhoudelijke onderzoek en behandelt hij de beschermingsdossiers.

Het Federaal Instituut voor de bescherming en de bevordering van de Rechten van de Mens(FIRM) zal klokkenluiders professionele juridische en psychologische ondersteuning bieden. Dat kan via het instituut zelf of derden zoals advocatenkantoren of psychologen die in deze materie gespecialiseerd zijn.

Ambitieuze Belgische aanpak

Het wetsontwerp van minister Pierre-Yves Dermagne gaat verder dan de Europese klokkenluidersrichtlijn. Er werd gekozen voor het meest ruime toepassingsgebied om ervoor te zorgen dat alle klokkenluiders ondersteuning krijgen en worden beschermd.

• In tegenstelling tot de bepalingen in de Europese richtlijn, zullen ook fiscale en sociale fraude binnen de scope vallen van de Belgische aanpak. Dit is opnieuw een belangrijke stap in de strijd tegen grote fiscale en sociale fraude.
• Ook anonieme meldingen zijn mogelijk via het extern kanaal en via het intern meldingskanaal bij bedrijven met meer dan 250 werknemers.
• De optionele voorwaarde in de richtlijn, die stelt dat de beweegredenen van de melder positief, belangeloos en te goeder trouw moeten zijn om te kunnen genieten van bescherming, werd niet weerhouden.
• Geen uitzonderingsregeling voor professionals die onder het beroepsgeheim vallen.

Bron : Pierre -Yves Dermagne, vice-eersteminister en minister van Economie en Werk, februari 2022