'Eerlijke belastingen'?

Pleidooien voor ‘eerlijke belastingen’ gaan over hogere belastingen voor anderen, met name bedrijven en de ‘rijken’. De realiteit is evenwel dat we al een zware belastingdruk hebben, ook op kapitaal. Nog hogere belastingen impliceert onvermijdelijk belangrijke economische schade.

Met de nieuwjaarsrecepties van de politieke partijen lijkt de verkiezingscampagne richting 9 juni definitief ingezet. In een hele reeks bizarre uitspraken (van verschillende partijen) sprong de claim van de PVDA dat Colruyt amper belastingen betaalt er toch bovenuit. De cijfers werden onmiddellijk weerlegd door allerlei fiscale experten, maar de PVDA hield toch vast aan hun uitspraken. Die passen in hun campagne voor ‘eerlijke belastingen’, waarbij ze concreet bedoelen dat de belastingen op bedrijven, op kapitaal en op vermogens fors hoger moeten. En dat moet dan de oplossing worden voor onze budgettaire uitdagingen en voor de financiering van allerlei nieuwe voorstellen, onder meer voor hogere uitkeringen en een lagere pensioenleeftijd. Ook andere linkse partijen kijken naar extra belastingen op kapitaal als antwoord op onze begrotingsproblemen. Dat soort redeneringen gaat evenwel vlot voorbij aan de huidige realiteit van onze fiscaliteit.

De belastingdruk op kapitaal is al hoog

In de pleidooien voor extra kapitaalbelastingen wordt vaak een beeld opgehangen van België als belastingparadijs voor kapitaal, bedrijven en/of vermogens. Dat beeld klopt niet, bedrijven betalen in België wel degelijk belastingen. In 2022 bedroegen de inkomsten uit belastingen op bedrijfswinsten in België 4% van het bbp. Dat is bij de hogere in Europa, het Europese gemiddelde lag op 3%. En dat gaat niet enkel over kleinere ondernemingen. Volgens de Europese Commissie komt de effectieve belastingdruk voor grote, niet-financiële ondernemingen in België uit op 23,1%. Ook dat is bij de hogere in Europa, het Europese gemiddelde bedroeg 18,8%. Daarnaast is er ook op internationaal vlak een minimumbelasting voor multinationals (van 15%) ingevoerd.

Ook in een breder perspectief is de belastingdruk op kapitaal in België al hoog. Die belastingen op kapitaal zijn wel heel gevarieerd. België is één van de weinige landen zonder belasting op meerwaarden, maar anderzijds hebben we samen met Frankrijk de hoogste belastingontvangsten uit erfenisrechten. Het totale plaatje is nochtans vrij duidelijk: volgens de Europese Commissie heeft België na Frankrijk de zwaarste totale belastingdruk op kapitaal. Binnen die belastingen op kapitaal zijn zeker verbeteringen mogelijk, door kapitaalinkomsten uit verschillende bronnen gelijker te behandelen, maar die belastingen nog fors gaan opdrijven is een ander verhaal.

In die context toonde een recente analyse van het Planbureau aan dat de meeste Europese landen die ooit een pure vermogensbelasting geprobeerd hebben, daar intussen al lang terug van afgestapt zijn. Bovendien haalden die landen (toen ze hun vermogensbelasting wel nog hadden) daar gemiddeld 0,18% van het bbp uit aan ontvangsten. Op Belgisch niveau zou dat overeenkomen met één miljard euro. Ter vergelijking, de PVDA pleit vandaag voor een miljonairstaks die minstens acht miljard moet opbrengen.

Extra belastingen zijn niet het antwoord

De totale belastingontvangsten in België bedroegen in 2022 43,3% van het bbp, de derde hoogste in Europa. Het Europese gemiddelde was 40,3%. Het totale begrotingstekort komt dit jaar allicht uit op 4,4% van het bbp, en zonder ingrijpen zal dat oplopen tot meer dan 6% tegen het einde van de legislatuur. Partijen die dat gat willen dichtrijden met extra belastingen mikken dus op een totale belastingdruk van zo’n 50% van het bbp (en dat is dan nog zonder nieuwe beleidsinitiatieven). Dat zou met ruime voorsprong de zwaarste belastingdruk van heel Europa, en trouwens van alle industrielanden, zijn. Het is een illusie van sommige partijen dat we de belastingdruk fors kunnen verhogen zonder schadelijke gevolgen. Bij een te zware belastingdruk op bedrijven of op kapitaal, kunnen die bedrijven of dat kapitaal verplaatst worden naar andere landen. Dat is trouwens één van de redenen waarom ook in landen met een pure vermogensbelasting de inkomsten daaruit vrij beperkt blijven.

Pleidooien voor ‘eerlijke belastingen’ gaan meestal over hogere belastingen die betaald moeten worden door ‘anderen’, met name de bedrijven en de ‘rijken’. De realiteit is evenwel dat we een land zijn met al een zware belastingdruk. Binnen die belastingen zijn zeker verschuivingen mogelijk (wat trouwens ook het originele plan was van de fiscale hervorming), maar het idee dat we de totale belastingontvangsten nog fors kunnen opdrijven zonder dat dat gevolgen heeft voor onze economie is een gevaarlijke illusie.