Het belang van exit regelingen voor aandeelhouders - Deel 3: Opties

Temps de lecture: 4 min |17 december 2024 à 07:00

De voorbije weken hebben we aangekaart dat het voor aandeelhouders belangrijk is om mogelijke exit-scenario's te voorzien. Zoals u in de vorige twee artikelen in deze reeks heeft gelezen, is zo’n exit niet zo evident als het lijkt, zoals bij een verkoop van aandelen, of heeft het belangrijke fiscale implicaties, zoals gebleken bij een uittreding.

Wij gaan verder in onze zoektocht en bespreken deze week een exit-methode die contractueel kan worden vastgelegd, namelijk de aan- en verkoopopties op aandelen.

Wat is een optie?

Volgens ons Burgerlijk Wetboek houdt de optie in dat een partij aan de andere partij (de begunstigde) het recht verleent om te beslissen of er een definitief contract tot stand komt. De essentiële en substantiële voorwaarden van het uiteindelijke contract, zoals de prijs, betalingswijze en overige modaliteiten, worden bij het aangaan van de optie reeds vastgelegd. Het enige dat nog ontbreekt, is de instemming van de begunstigde, die de optie dient te lichten.

We kunnen twee soorten opties onderscheiden:

de aankoopoptie (calloptie): dit is een eenzijdige belofte tot verkoop. De begunstigde heeft het recht om de aandelen van de andere aandeelhouder te kopen en deze aandeelhouder te verplichten te verkopen, onder de reeds vastgelegde voorwaarden.
de verkoopoptie (putoptie): dit is een eenzijdige belofte tot aankoop. De begunstigde heeft recht om zijn aandelen te verkopen en de andere aandeelhouder(s) te verplichten zijn aandelen aan te kopen, onder de reeds vastgelegde voorwaarden.

Put- en callopties als exit-regeling

Wenst een aandeelhouder zijn exit te garanderen, dan kan hij dit regelen via een putoptie: zo kan hij de overige aandeelhouders verplichten zijn aandelen over te nemen. Denk aan de investeerder die gegarandeerd na zeven jaar zijn participatie opnieuw wenst te verkopen.

Call- en putopties zijn ook nuttig bij specifieke omstandigheden, bijvoorbeeld bij de stopzetting van een operationele rol in de vennootschap (ontslag, pensioen, overlijden...): zo kunnen de overige aandeelhouders vermijden dat deze persoon in het aandeelhouderschap blijft, hoewel hij geen operationele rol meer heeft. Denk aan de situatie van een externe CEO in een familiebedrijf die overstapt naar een andere onderneming.

Ze kunnen ook worden ingezet om aandeelhoudersgeschillen of patstellingen op te lossen. Dergelijke opties vormen dan een alternatief voor de wettelijk voorziene geschillenregeling. Aandeelhouders kunnen tevens voorzien in een wederkerige aankoop-verkoopoptie, waardoor de overdracht van aandelen in ieder geval gegarandeerd kan worden.

Put- en callopties zijn dan ook veel gebruikte instrumenten in aandeelhoudersovereenkomsten om de samenwerking van de aandeelhouders te structureren.

Aandachtspunten

Belangrijk is wel dat goed omschreven wordt wanneer de optie gelicht kan worden: kan het op elk ogenblik zonder enige reden te moeten aantonen? Of slechts na verloop van een bepaalde periode? Of slechts bij het zich voordoen van bepaalde omstandigheden of vooropgestelde voorwaarden?

Een ander cruciaal element is de vaststelling van de prijs voor de overname van de aandelen. Dit kan door het bepalen van een vaste prijs, een vooraf afgesproken berekeningsmethode, of kan ook gebeuren door een onafhankelijke deskundige.

In de praktijk wordt vaak gekozen voor een combinatie waarbij een formule de basis vormt en een deskundige de uiteindelijke prijs vaststelt. Een vaste prijs is niet altijd aantrekkelijk, omdat deze geen rekening houdt met de ontwikkelingen in de (waarde van de) vennootschap. Toch kan een vaste prijs nuttig zijn om een gegarandeerde opbrengst voor een investeerder te waarborgen.

Daarnaast wordt de prijs vaak afhankelijk gemaakt van de omstandigheden van vertrek. Bij zogenaamde good-leaver/bad-leaver-clausules kan een lagere prijs gelden voor aandeelhouders die in ‘negatieve’ omstandigheden vertrekken. Dit laatste moet wel goed geredigeerd worden om te vermijden dat het gekwalificeerd wordt als een (ongeoorloofde) boeteclausule.

Conclusie

Aan- en verkoopopties zijn nuttige instrumenten die aandeelhouders de mogelijkheid bieden om gestructureerd en flexibel te handelen in exit-scenario’s. Door het gebruik van call- en putopties kunnen partijen niet alleen de risico's van een aandeelhouderschap beheersen, maar ook zorgen voor een voorspelbaar en stabiel ondernemingsklimaat. Deze opties stellen aandeelhouders in staat om toekomstige exit-voorwaarden te beheersen, terwijl ze tegelijkertijd een kader bieden voor het oplossen van geschillen en het vermijden van patstellingen.