Het einde van het bankgeheim

Het Centrale aanspreekpunt (CAP) werd door de wet van 8 juli 2018 houdende organisatie van een centraal aanspreekpunt van rekeningen en financiële contracten en tot uitbreiding van de toegang tot het centraal bestand van berichten van beslag, delegatie, overdracht, collectieve schuldenregeling en protest (Belgisch Staatsblad van 16 juli 2018) grondig herzien.

Deze hervorming – die enigszins ongemerkt werd doorgevoerd – legt het bankgeheim, of althans wat er nog van overbleef, nog meer aan banden.

Het Centrale aanspreekpunt (CAP) (oude versie)

Het Centrale aanspreekpunt, dat in 2011 onder het beschermheerschap van de Nationale Bank van België (NBB) werd gecreëerd, is een gestructureerde, unieke databank met informatie over financiële rekeningen en contracten in België, alsook over buitenlandse rekeningen waarvan Belgische belastingplichtigen houder zijn.

Het aanspreekpunt werd opgericht met de bedoeling om het de belastingadministratie makkelijker te maken wat betreft haar opdracht om belastingen te innen en te vorderen, door haar in staat te stellen om te bepalen bij welke (Belgische of buitenlandse) financiële instellingen de belastingplichtige rekeningen heeft of waarmee hij contracten heeft afgesloten.

De gegevens in deze databank worden in eerste instantie door de Belgische financiële instellingen meegedeeld. Elke Belgische bank-, wissel-, krediet- en spaarinstelling dient de identificatiegegevens van haar klanten mee te delen aan het Centrale aanspreekpunt (CAP), alsook hun bankrekeningnummers en het feit of er contracten (hypothecaire leningen, contracten van lening op afbetaling, enz.) werden afgesloten. Deze aangifteverplichting is van toepassing op al hun klanten (Belgische of buitenlandse natuurlijke of rechtspersonen).

Belastingplichtigen die aan de personenbelasting onderworpen zijn en bij een buitenlandse financiële instelling een rekening hebben, dienen de gegevens in verband met deze rekening (identiteit van de buitenlandse financiële instelling, rekeningnummer, ...) spontaan aan het Centrale aanspreekpunt (CAP) mee te delen. Verder moeten zij het bestaan van deze buitenlandse bankrekening alsook het land waar ze de rekening geopend hebben, eveneens vermelden in hun belastingaangifte. Voor meer informatie over deze aangifteverplichting, zie een vorige publicatie over dit onderwerp.

Het nieuwe Centrale aanspreekpunt van rekeningen en financiële contracten

Sinds de hervorming door de wet van 8 juli 2018 is het Centrale aanspreekpunt (CAP) – dat voortaan het Centrale aanspreekpunt van rekeningen en financiële contracten wordt genoemd – een dynamische databank die als performante tool gebruikt kan worden, met name in de strijd tegen het witwassen van geld, de financiering van terrorisme en zware criminaliteit, alsook tegen belastingfraude.

Er worden met andere woorden ruimere doelstellingen mee nagestreefd die buiten de fiscale sfeer liggen.

Wie moet deze informatie aangeven?

Behalve de bestaande informatieplichtigen beoogt het Centrale aanspreekpunt van rekeningen en financiële contracten voortaan de volledige bank- en verzekeringssector en elke andere onderneming die financiële diensten aanbiedt, zoals kredietinstellingen, beursvennootschappen, betalingsinstellingen, instellingen voor elektronisch geld en verzekeringsondernemingen naar Belgisch recht en naar buitenlands recht die in België actief zijn, door toedoen van een filiaal of zonder er gevestigd te zijn. Zo moeten wisselkantoren, leasingmaatschappijen, geldschieters, de publiekrechtelijke nv Bpost (voor wat haar bankactiviteiten betreft) en elke andere categorie van door de Koning aangewezen entiteiten voortaan informatie betreffende hun klanten meedelen.

U hebt het al begrepen: het begrip “informatieplichtige” is zeer breed en beoogt tal van organismen en instellingen.

Welke informatie?

De informatieplichtigen dienden tot nog toe alleen de identificatiegegevens van hun klanten, de nummers van hun bankrekeningen en het bestaan van bepaalde contracten (hypothecaire leningen, enz.) mee te delen, maar voortaan moet veel meer en gedetailleerdere informatie worden verstrekt.

Elke informatieplichtige dient zonder verwijl voor elk van zijn klanten de volgende informatie aan het Centrale aanspreekpunt van rekeningen en financiële contracten te bezorgen  (onder andere):

• Bank- en betaalrekeningen:

het openen of afsluiten van elke rekening waarvan de klant rekeninghouder of mederekeninghouder is, het toekennen of intrekken van een volmacht aan een of meer gevolmachtigden voor deze bank- of betalingsrekening en de identiteit van deze gevolmachtigde(n), alsook de datum en het nummer van deze bank- of betalingsrekening ;

• In België afgesloten financiële contracten:
• verhuur van safes:
• de levensverzekeringsovereenkomst die onder tak  21 valt, alsook de verzekeringsovereenkomsten die onder tak 23, 25 of 26 vallen en waarvan het beleggingsrisico gedragen wordt door de verzekeringnemer, evenwel met uitzondering van overlijdensverzekeringen en contracten afgesloten in het kader van een van de drie pijlers van het Belgische pensioenstelsel ;
• de overeenkomst met betrekking tot beleggingsdiensten en/of nevendiensten (bijvoorbeeld de private banking-overeenkomst, …);
• het hypothecaire krediet toegekend aan een natuurlijke persoon die hoofdzakelijk om privéredenen handelt (bijvoorbeeld het hypothecaire krediet dat wordt toegekend voor de aankoop van de hoofdverblijfplaats);
• overeenkomst van verkoop op afbetaling (bijvoorbeeld voor de aankoop van een nieuw voertuig);
• overeenkomst van lening op afbetaling  (bijvoorbeeld een lening toegekend voor de realisatie van verbouwingswerken, een reis, ...);
• kredietopening (bijvoorbeeld een mogelijkheid om in het rood te gaan, gelinkt aan een bankrekening, ...);
• Betalingsverkeer met contant geld:

de identiteit van de natuurlijke persoon die voor rekening van deze klant effectief het contante geld heeft gestort of ontvangen (vanaf een bedrag van 3000 EUR), alsook de datum  (bijvoorbeeld valutaruil, aankoop van edelmetaal (goud, ...), storting of afhaling van contant geld op/van een bankrekening, ...) (vanaf een bedrag van 1000 EUR).

Toegang tot het Centrale aanspreekpunt van rekeningen en financiële contracten

Het Centrale aanspreekpunt van rekeningen en financiële contracten (het vroegere Centrale aanspreekpunt) werd oorspronkelijk opgericht om de taak van de belastingadministratie wat betreft de inning en vordering van belastingen te vereenvoudigen, door een manier te voorzien waarop ze de (Belgische of buitenlandse) financiële instellingen kan identificeren waarbij de belastingplichtige rekeningen heeft of waarmee hij contracten heeft afgesloten.

Wel mogen slechts bepaalde ambtenaren van de belastingadministratie (van een zeker niveau en uitsluitend in het kader van hun opdrachten) deze gegevens raadplegen. Dat betekent dat de belastingadministratie het Centrale aanspreekpunt van rekeningen maar mag raadplegen wanneer uit een controle of onderzoek blijkt dat er tekenen zijn van belastingontduiking of -fraude, of wanneer ze van een buitenlandse staat een verzoek om bijstand ontvangt.

Vooraleer ze het aanspreekpunt kan raadplegen moet de Administratie zich tot de belastingplichtige richten om de informatie die ze wenst te bekomen, te vragen (“vraag om inlichtingen”). Pas als de belastingplichtige niet reageert of geen volledig antwoord geeft, kan ze het Centrale aanspreekpunt van rekeningen en financiële contracten raadplegen.

Aangezien deze dynamische databank als performant werkmiddel gebruikt kan worden, met name in de strijd tegen het witwassen van geld, de financiering van terrorisme en zware criminaliteit, alsook tegen belastingfraude, kunnen overigens ook andere instanties (FOD Justitie, Nationale kamer van Gerechtsdeurwaarders (NKGB), Cel voor Financiële Informatieverwerking (CFI) en de Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat (Fednot)) het Centrale aanspreekpunt van rekeningen raadplegen.

Tot slot kunnen ook geregistreerde personen – dat wil zeggen personen op naam van wie gegevens geregistreerd staan in het Centrale aanspreekpunt van rekeningen en financiële contracten – een verzoek indienen om de gegevens die op hen betrekking hebben, te raadplegen.

Ook de saldi van bank- en betaalrekeningen en van bepaalde financiële contracten moeten voortaan meegedeeld worden

Enkele weken geleden had de Regering-De Croo aangekondigd dat ze de informatie die aan het Centrale aanspreekpunt van rekeningen en financiële contracten meegedeeld moet worden, wou uitbreiden met de saldi van de bank- en betaalrekeningen en bepaalde financiële contracten.

Ondertussen is dat een feit.

De Programmawet van 22 december 2020 (Belgisch Staatsblad van 30 december 2020) verplicht de bank-, wissel-, krediet- en spaarinstellingen immers om de saldi mee te delen van de bank- en betaalrekeningen en van bepaalde financiële contracten. Deze verplichting is reeds van kracht voor de saldi van de genoemde rekeningen op 31 december 2020.

Wesley Devleeschauwer

Jurist-fiscalist