Het wegenprobleem: waarom gaat het zo slecht met onze wegen… en onze belastingen?

De Belgische wegen, berucht om hun slechte staat, zijn een symbool geworden van gebrekkig overheidsbeleid. Maar los van deze anekdote, biedt deze vaststelling een treffende parallel met de Belgische fiscaliteit: verkeerd geprioriteerde investeringen, een gebrek aan structureel onderhoud en een opstapeling van problemen tot stratosferische reparatiekosten. Laten we dit ontleden.

Waarom zijn onze wegen zo slecht?

Verkeerd getimede investeringen. Het Belgische wegennet heeft in de jaren 70 enorme investeringen gekend, maar sindsdien zijn die inspanningen afgenomen. Resultaat: een verouderd, slecht onderhouden patrimonium dat nu gigantische werken vereist. Neem bijvoorbeeld de Antwerpse Ring, aanvankelijk geraamd op 3,7 miljard euro in 2017, die uiteindelijk 10 miljard euro zal kosten – of 3.000 euro per Vlaamse belastingbetaler.

Dit fenomeen zien we ook in de fiscaliteit: na historische hervormingen heeft het gebrek aan opvolging geleid tot verslechtering van de fiscale systemen, waardoor aanpassingen “onbereikbaar” en complex zijn geworden.

Reactieve in plaats van proactieve aanpak

Het Belgische beleid lijkt te wachten tot de ramp toeslaat voor het handelt. Waarom duurt het acht jaar om een viaduct te herstellen of meerdere decennia om een traject zoals de Oosterweel te voltooien? Deze traagheid wordt versterkt door belangenconflicten, kortetermijnpolitiek en een gebrek aan strategisch inzicht.

In de fiscaliteit is het dezelfde logica: onevenwichtigheden – zoals de overbelasting van arbeid of fiscale fraude – worden getolereerd tot het systeem dreigt in te storten. De daaropvolgende “hervormingen” zijn vaak lapmiddelen, zonder de dieperliggende oorzaken aan te pakken of vaak overreacties en overreguleringen die op onwerkbare en dure manier vele “kleine zelfstandigen” raken.

Het is essentieel om onze paradigma’s te veranderen

Het onderscheid tussen uitgaven en investeringen herzien

Onze publieke systemen, zowel wegen als fiscaliteit, lijden aan een gebrek aan onderscheid tussen structurele ondersteuning (onderhoud) en investeringen (creatie of modernisering).

Neem het voorbeeld van de sociale zekerheid, waarvan het budget in zes jaar tijd van 28 naar 42 miljard euro is gestegen. Hoewel een deel van deze middelen wordt besteed aan lovenswaardige investeringen (ziekenhuisinfrastructuur, nieuwe technologieën), dekken andere delen ongecontroleerde uitgaven, zoals excessieve medische voorschriften. Een rationelere aanpak – zoals terugbetaling per ziekte in plaats van per verrichting – zou aanzienlijke besparingen kunnen opleveren, maar dit is een nieuw paradigma…

Fiscaliteit: een onderbenutte hefboom

In de fiscaliteit is het tijd om het echte probleem aan te pakken: het onevenwicht tussen de belasting op arbeid en die op consumptie of schadelijke gedragingen. Waarom niet:

• De belasting op arbeid verlagen, die de middenklasse wurgt?
• Consumptiegoederen en overbodige producten, of speculatieve financiële transacties meer belasten?
• Fiscale maatregelen invoeren die een milieuvriendelijker gedrag stimuleren en de ecologische voetafdruk van de internationale handel verkleinen?

Deze oplossingen zijn niet revolutionair, maar vereisen wel een sterke politieke wil, die vaak ontbreekt in de regeringsdebatten. Kortom een ‘nieuw paradigma’, ver verwijderd van de recepten die vandaag worden besproken in het kader van een mogelijke regeringsakkoord.

Een toekomst om te herbouwen

De parallel tussen de staat van onze wegen en die van onze fiscaliteit onthult een gemeenschappelijke vaststelling: inactie is duur. Het laten verslechteren van fysieke of fiscale infrastructuur door gebrek aan visie of opvolging leidt tot buitensporig dure reparaties, betaald door de burgers.

Het is dringend nodig om deze reactieve aanpak te verlaten en een proactieve en gestructureerde aanpak te hanteren. Dit vereist een beter onderscheid tussen uitgaven en investeringen, een grondige hervorming van de fiscale prioriteiten en het vermogen om structurele hervormingen uit te voeren met een langetermijnvisie.

De Belgische wegen en onze fiscaliteit hebben dit gemeenschappelijk: ze kunnen modellen van efficiëntie en duurzaamheid worden. Maar dit vereist lef, consistentie en vooral politieke moed.

En u, bent u klaar om deze nieuwe weg in te slaan? Een oproep aan de politiek, maar vooral aan een nieuw paradigma, aan de vooravond van een toekomstige regering.

Deze opinie werd ook gepubliceerd in L’Écho