Naar strategische autonomie: De kunst van vooruitzien voor succes

De termen “voorzorg” en “voorspelling” worden vaak verward. Ze zijn echter wezenlijk verschillend. Voorzorg is een veel waardevollere benadering van de toekomst, omdat deze rekening houdt met scenario's die niet blind zijn voor de realiteit van morgen.

Niemand weet wat de toekomst brengt. Toch proberen we al met man en macht het ons vandaag voor te stellen. In het perspectief van strategische autonomie is dit ook een belangrijke ambitie op Europees niveau. Data zijn hierbij kostbaar en absoluut noodzakelijk, maar ze kunnen op twee manieren worden gebruikt.

Voorspelling: een extrapolatie van het heden

In essentie volgt voorspelling een eenvoudig principe. Verleden data vormen het uitgangspunt. Aan de hand van een aantal parameters worden deze vervolgens geëxtrapoleerd om een beeld van de toekomst te schetsen. Voorspelling komt er dus op neer om toekomstige ontwikkelingen te voorspellen op basis van historische data.

Als voorbeeld kunt u de verhouding van het Bruto Binnenlands Product (BBP) van een land of continent in het totaalplaatje opnemen. Het aandeel van Europa is vandaag 18%, tegenover 17% 30 jaar geleden. Bereken de groeipercentage en pas dit toe om te weten hoe deze verhouding er over 30 jaar uit zal zien. Dat is voorspelling. Dit wil niet zeggen dat de voorspelling zich ook daadwerkelijk zal realiseren.

Het probleem van voorspellingen is dat ze de realiteit van vandaag negeren. Ze zagen bijvoorbeeld de financiële crisis niet aankomen. Ze houden geen rekening met de impact van de oorlog in Oekraïne of de COVID-pandemie. Wat de beperkingen van deze toepassing illustreert. Voorspellingen zijn per definitie altijd fout. Dit wordt ook bewezen door de voorspellingen van de FED, die constant fout zitten over inflatie en groei.

Om deze reden zegt men vaak over een econoom dat hij erg goed is in het voorspellen van het verleden.

Voorzorg: scenario's voor de toekomst

De toekomst is veel te complex voor simpele modellen gebaseerd op extrapolatie. Het is naïef te geloven dat de wereld in de toekomst niet zal veranderen. Of, dat die veranderingen geen onmiddellijke impact zouden hebben. Voorzorg gebruikt daarom een andere invalshoek om zich een beeld te vormen van de toekomst: het houdt rekening met verschillende scenario's.

Deze scenario's houden onder andere rekening met de complexiteit van de realiteit. Er is geen enkele toekomst mogelijk. Verschillende wegen zijn plausibel. Afhankelijk van wat het meest waarschijnlijk is, wordt dan een beleid gedefinieerd. Evenzo wordt uiteindelijk wat het meest waarschijnlijk is, hopelijk de realiteit. Want op die toekomst bereiden we ons voor.

Om deze scenario's te identificeren, worden de huidige trends die een grote impact hebben onderzocht. Dit kan variëren van demografische onevenwichtigheden tot veranderingen in de aard van de arbeidskrachten. Maar protectionisme zou ook een steeds sterkere trend kunnen vormen.

Rekening houdend met deze trends, kunnen vier toekomstige scenario's voor Europa worden geschetst:

1. Er komt een stormachtige periode aan, met een handelsoorlog tussen de Verenigde Staten en China, een aanhoudend conflict tussen Oekraïne en Rusland en de ineenstorting van de Europese economie. In dat geval is het verstandig te proberen te beschermen wat we hebben.
2. Onze generatie maakt zich geen zorgen over de toekomst. Economie en milieu zullen geen probleem zijn. Na ons de zondvloed. We nemen de toekomst zoals die komt.
3. Europa concentreert zich op haar sterke punten (bijv.: biotechnologie, nanotechnologie) en houdt zich eraan vast, terwijl andere doelen worden opgegeven.
4. In plaats van te proberen het imperfecte consensus van vandaag te herstellen, leren we ermee leven.