De eindigheid: een realiteit die dringend in ons overheidsbeleid moet worden geïntegreerd

Eindigeid, een begrip dat de intrinsieke beperking van elke hulpbron, capaciteit of proces oproept, confronteert ons met de realiteit dat de mensheid niet tot in het oneindige kan overleven. Hoewel eindigheid vaak als een beperking wordt gezien, is het in feite een fundamenteel concept dat we moeten integreren in onze levenswijzen, onze economische en politieke beslissingen en onze relaties met het milieu.

Hoe strekt eindigheid zich uit tot onze openbare financiën en waarom zou dit concept onze volgende regeringsakkoorden meer moeten beïnvloeden? Decodering.

Eindigeid: een simpele muur die de grenzen van ons mogelijke afbakent

Eindigeid wordt gedefinieerd als de onmogelijkheid van een onbeperkt bestaan, zowel voor natuurlijke als voor menselijke hulpbronnen. Volgens Wikipedia is eindigheid verbonden met het idee van grenzen die worden opgelegd door de aard der dingen, in dit geval het menselijk leven en de beschikbare hulpbronnen. Dit concept staat lijnrecht tegenover de idealen van onbeperkte groei of oneindige expansie, die vaak worden gepropageerd in traditionele economische modellen. Eindigheid herinnert ons eraan dat alles wat we gebruiken, ontwerpen of consumeren een onvermijdelijk punt van uitputting heeft. Onze handelingen, hoe banaal ook, plaatsen ons dus voor een muur van grenzen: grenzen van grondstoffen, energie, ecosystemen, maar ook van menselijke capaciteiten. Deze grenzen vormen uiteindelijk een soort "speelveld" waarvan de spelers gewoon zouden moeten toegeven dat er geen speelbaar deel is buiten de perimeter.

De voorbeelden zijn talrijk in het dagelijks leven

Om deze eindigheid te begrijpen, hoeven we alleen maar te kijken naar enkele treffende voorbeelden, die ons eraan herinneren dat onze natuurlijke hulpbronnen uitgeput raken, vaak op onomkeerbare wijze.

• Fossiele brandstoffen. Hoewel ze de pijler vormen van onze economie en onze huidige levenswijze, zijn olie, aardgas en steenkool toch beperkte hulpbronnen. Schattingen tonen aan dat bij het huidige consumptietempo sommige reserves aan fossiele brandstoffen tegen het einde van de eeuw uitgeput zouden kunnen zijn. Energie is echter de motor van al onze vooruitgang.
• Drinkwater : Een essentiële hulpbron voor de mensheid, maar zoet water neemt af en vertegenwoordigt minder dan 1% van het totale water op aarde. Door de bevolkingsgroei en de klimaatverandering wordt geschat dat tegen 2030 ongeveer 40% van de wereldbevolking te maken zal krijgen met waterstress. De toegang tot water is niet onbeperkt.
• Bevolkingsgroei. In 2022 heeft de wereldbevolking de grens van 8 miljard mensen overschreden. Deze bevolkingsgroei oefent een toenemende druk uit op de hulpbronnen, of het nu gaat om voedsel, energie of landbouwgrond. De aarde, hoe groot ook, is eindig, net als haar productiecapaciteit. Kunnen we onze bevolking tot in het oneindige laten groeien? Demografische modellen betwijfelen dat.
• Biodiversiteit en voedsel. Onze intensieve voedselproductiesystemen leiden tot erosie van de biodiversiteit en uitputting van de bodem. Overbevissing, ontbossing en intensieve landbouw verminderen het aantal soorten en de hoeveelheid landbouwgrond drastisch, waardoor onze capaciteit om de wereldbevolking op lange termijn te voeden in gevaar komt. De menselijke voetafdruk beïnvloedt en verandert de levensverwachtingen van soorten.

Deze voorbeelden laten duidelijk zien dat eindigheid geen abstracte theorie is, maar een tastbare, meetbare en zorgwekkende realiteit. Onze huidige levenswijze overschrijdt ruimschoots het regeneratievermogen van de planeet.

Eindigeid strekt zich uit tot financiële middelen: ze ervaren dezelfde realiteit.

Eindigeid heeft niet alleen betrekking op onze natuurlijke hulpbronnen; het strekt zich ook uit tot financiële middelen. Deze economische eindigheid benadrukt dat zelfs financiële instrumenten, hoewel ze machtige en oneindige hefbomen lijken te zijn, grenzen hebben die dringend erkend en geïntegreerd moeten worden.

• Overheidsschuld : De aanhoudende groei van de schuld in veel landen, waaronder België, onthult een illusie van welvaart. Tegenwoordig bereiken de overheidsschulden historisch hoge niveaus. Hoewel schulden bepaalde uitgaven kunnen ondersteunen, is het geen oneindige oplossing. Toekomstige generaties zullen de last van de rente en de aflossingen moeten dragen, wat hun handelingsvermogen beperkt.
• Geldschepping : Het gebruik van de "geldpers" of het beleid van "kwantitatieve versoepeling" is gebruikt om de economie na opeenvolgende crises te stimuleren. Het naar believen creëren van geld is echter geen duurzaam antwoord. De vermenigvuldiging van de geldhoeveelheid kan leiden tot een verlies van vertrouwen in de waarde van de munt en een aanzienlijk inflatierisico, zoals blijkt uit de huidige spanning op de prijzen.
• Rentetarieven : Het beleid van renteverlagingen, hoewel nuttig om consumptie en investeringen aan te moedigen, is ook niet onuitputtelijk. Het tijdperk van rentetarieven die dicht bij nul liggen, roept vandaag vragen op in het licht van de inflatiedruk, en herinnert eraan dat zelfs rentetarieven onderhevig zijn aan cycli en grenzen.

Op financieel gebied, net als bij natuurlijke hulpbronnen, kan het negeren van eindigheid leiden tot grote economische en financiële onevenwichtigheden. Anders kan geld een bron van wantrouwen worden met het risico van ineenstorting dat eraan ten grondslag ligt.

Eindigeid en politiek: een oproep tot verantwoordelijkheid in de keuzes van morgen

Politieke besluitvormers, of ze nu in België of elders zijn, moeten zich bewust zijn van deze eindigheid om er een hoeksteen van hun overheidsbeleid van te maken. In deze periode van onderhandelingen voor het Arizona-regeringsakkoord is het rekening houden met de eindigheid van hulpbronnen cruciaal. Elke politieke keuze moet niet alleen worden bekeken in het licht van de kansen die hij creëert, maar ook van de grenzen die hij oplegt.

Overheidsuitgaven, belastingen, sociale programma's of investeringen in infrastructuur kunnen niet worden beschouwd vanuit een oneindigheidsperspectief. Om duurzame groei en verantwoord beheer te ondersteunen, is het essentieel dat elke publieke investering wordt afgewogen en geprioriteerd. Beslissingen over uitgaven en budgettaire prioriteiten moeten gepaard gaan met bewuste keuzes, die noodzakelijkerwijs ook afzien van bepaalde dingen met zich meebrengen.

De democratie, en met name verkiezingen, zou het moment moeten zijn waarop burgers, door te stemmen op een programma, ook kiezen voor de offers en de beperkingen die ze bereid zijn te accepteren. Het is daarom de verantwoordelijkheid van de gekozen vertegenwoordigers om transparant beleid voor te stellen, in overeenstemming met de beperkte middelen van onze samenleving.

Kiezen!

Kortom, de integratie van eindigheid in ons overheidsbeleid is een kwestie van pragmatisme en verantwoordelijkheid ten opzichte van toekomstige generaties. Weigeren de grenzen te zien, is het risico lopen ertegenaan te botsen. In plaats van te zoeken naar gemakkelijke oplossingen die gebaseerd zijn op de illusie van een eindeloze overvloed, is het tijd om beleid te ontwikkelen dat rekening houdt met onze werkelijke hulpbronnen en de beperkingen die daaruit voortvloeien. De uitdagingen van morgen, of ze nu ecologisch, economisch of sociaal zijn, vereisen duidelijke keuzes, offers en een bewuste politieke transparantie. Alleen zo kunnen we een duurzame toekomst opbouwen, in lijn met de realiteit van onze tijd.

Deze column is ook gepubliceerd in l'Echo in een kortere versie.