De rijkentaks. Tussen droom en daad.

De verkiezingen zijn in aantocht en de politieke partijen leggen stilaan hun verkiezingsplannen op tafel. In de zoektocht naar extra financiële middelen voor de overheid hebben een aantal politieke partijen reeds voorgesteld om een “rijkentaks” in te voeren. Dat is niet zo verwonderlijk nu het Federaal Planbureau vorige maand heeft berekend dat een vermogensbelasting de Belgische Schatkist 4,7 miljard euro zou kunnen opleveren.

De eerste partij die een dergelijke rijkentaks heeft voorgesteld was de PVDA, die mensen met een vermogen van meer dan 5 miljoen euro aan een rijkentaks wil onderwerpen. Volgens PVDA moeten deze mensen op het deel van hun vermogen boven 5 miljoen euro 2% belasting betalen en op hun vermogen boven 10 miljoen euro zelfs 3%. Deze rijkentaks zou volgens PVDA 8 miljard opbrengen. Ook de partijen Groen!, Vooruit en de PS hebben een rijkentaks in hun verkiezingsprogramma opgenomen.

Groen! wil mensen met een vermogen van meer dan 2,5 miljoen euro aan een rijkentaks onderwerpen, met een belasting in schijven tussen 0,4% en 1,2%. Volgens Groen! kan dit 1 miljard opbrengen. De PS wil een soortgelijke belasting invoeren, zij het reeds voor mensen met een vermogen van meer dan 1,25 miljoen euro. Het tarief van de PS-rijkentaks varieert tussen 0,4% en 1,5%, maar de PS stelt wel de eigen woning en professioneel vermogen zoals een loods vrij van de belasting. De rijkentaks van de PS zou 5,4 miljard euro opbrengen.

Vooruit denkt ook aan een rijkentaks, maar wil enkel het tarief van de reeds bestaande taks op de effectenrekening gaan verhogen van 0,15% naar 0,3%. Dit moet ook 1 miljard euro opbrengen zoals de rijkentaks van Groen!

Dit lijkt allemaal mooi, maar zijn deze politieke voorstellen om rijken te belasten wel haalbaar? Wel om te beginnen moeten we ons de vraag stellen wat dat eigenlijk is een “rijkentaks”? Wel een rijkentaks is eigenlijk niet meer dan een vermogensbelasting waarbij de overheid het vermogen van mensen boven een bepaalde grens aan een aparte belasting gaat onderwerpen.

Een rijkentaks is een vermogensbelasting. En hiermee komen we reeds bij een eerste probleem. Wat is dat vermogen, of liever welk vermogen gaan we belasten? Gaan we het volledige vermogen belasten zoals PVDA en Groen! voorstellen, gaan we een aantal zaken zoals de gezinswoning uit het vermogen halen zoals de PS voorstelt, of gaan we enkel een stuk van het vermogen zoals effecten belasten zoals Vooruit voorstelt?

Het meest eerlijke – want ja, ook rijken hebben recht op een eerlijke belasting – is dat men het volledige vermogen gaat belasten. In die zin moeten we ons bijvoorbeeld vragen gaan stellen of het voorstel van Vooruit wel juridisch aanvaardbaar is? Is het fair om bijvoorbeeld een persoon met een effectenportefeuille van 2 miljoen euro wel te belasten en iemand met een onroerend patrimonium van 5 miljoen euro of iemand met een kunstverzameling van 10 miljoen euro niet te belasten?

En niet te vergeten, als men het vermogen wil belasten, dan moet men dit vermogen in kaart brengen. En dit kan eigenlijk enkel efficiënt als we een vermogenskadaster hebben, en dat is er niet. De enige manier om dit op te lossen is om aan elke belastingplichtige te vragen om jaarlijks aangifte te doen van zijn of haar vermogen en ook dat is eigenlijk onbegonnen werk. Een potentiële oplossing zou hier dan kunnen zijn, dat enkel vermogensbestanddelen met een zekere minimumwaarde moeten worden aangegeven bijvoorbeeld 10.000 euro, maar toch evident is dat niet.

Daarnaast is er nog een tweede belangrijk praktisch probleem. In de voorstellen van de rijkentaks van de politieke partijen gaat het om een tarief dat wordt toegepast op de waarde van het vermogen. Het is voor de toepassing van de rijkentaks dus niet alleen voldoenden om het vermogen in kaart te brengen, dit vermogen moet ook worden gewaardeerd. Een dergelijke waardering is eenvoudig voor beursgenoteerde aandelen, maar hoe gaat men onroerende goederen, aandelen van KMO’s, juwelen, kunstwerken, oldtimers en pakweg Shetland pony’s gaan waarderen? En hoe gaat de fiscus dit allemaal controleren zonder in oeverloze discussies te belanden hoeveel een schilderij van Michael Borremans wel waard is? Ook dat is onbegonnen werk.

Een rijkentaks als vermogensbelasting invoeren is dus allesbehalve praktisch evident, en dat is ook de reden waarom heel wat landen die een dergelijke belasting hebben ingevoerd deze ook terug hebben afgeschaft. Dit neemt evenwel niet weg dat er geen mogelijkheden zouden bestaan om de sterkste schouders de zwaarte lasten te laten dragen, zoals initieel was bedoeld bij de invoering van de huidige personenbelasting in 1919. Dit kan simpelweg door de reële opbrengsten van vermogen te gaan belasten, als compensatie voor een lagere belasting op arbeid. In het bijzonder gaat het hier dan om reële huurinkomsten en de meerwaarden op vermogen, zoals meerwaarden op aandelen of op onroerend goed. Maar dat is een totaal andere insteek dan de huidige politieke voorstellen.