De sterke Belgische financiële sector kan de huidige uitdagingen aan

Temps de lecture: 5 min |7 juni 2022 à 07:31

Voor het eenentwintigste opeenvolgende jaar publiceert de Nationale Bank van België haar Financial Stability Report. De publicatie bestaat uit drie grote delen: een verslag met betrekking tot de bevoegdheden van de Bank op het vlak van macroprudentieel toezicht, het Overview-artikel, dat een overzicht verschaft van de belangrijkste determinanten van de stabiliteit van het Belgische financiële stelsel, en een reeks thematische artikels.
Met deze jaarlijkse publicaties legt de Belgische macroprudentiële autoriteit onder meer rekenschap af over de invulling van haar mandaat als bewaker van de stabiliteit van het Belgische financiële stelsel, zoals voorgeschreven door de wetgever. De stabiliteit van het financiële stelsel is belangrijk om de financiële instellingen in staat te stellen hun taak van financiële intermediair te allen tijde naar behoren te vervullen.
Naast een bespreking van het gevoerd macroprudentieel beleid besteden de verslagen ruime aandacht aan de recente ontwikkelingen in de Belgische bank- en verzekeringssector en in de markten die belangrijk zijn voor de financiële stabiliteit, zoals de residentiële en commerciële vastgoedmarkt. De gevolgen van de oorlog in Oekraïne en de stijging van de energie- en grondstoffenprijzen voor bedrijven, gezinnen en de financiële sector staan natuurlijk ook centraal in de analyse.

Mogelijk aanzienlijke risico's voor de financiële stabiliteit

Hoewel de directe blootstelling van de financiële sector aan tegenpartijen die gevestigd zijn in of rechtstreeks verbonden zijn met het conflictgebied zeer beperkt is, zouden de tweederonde-effecten, zoals correcties en verhoogde volatiliteit op de financiële markten, verminderde economische groei en hogere (energieprijs)inflatie, aanzienlijke gevolgen kunnen hebben voor de financiële stabiliteit. Dit zou bijvoorbeeld tot uiting kunnen komen in een verslechtering van de kwaliteit van de kredietportefeuilles van de Belgische banken. Hoewel de omvang van deze gevolgen - evenals de uiteindelijke impact op de economische groei en de inflatie - in dit stadium nog niet precies kan worden gemeten, wordt verwacht dat bepaalde economische actoren er sterker door zullen worden getroffen, met name bedrijven met een groot energieverbruik of huishoudens met een woning met een lage energieprestatie.

De mogelijke toename van de terugbetalingsmoeilijkheden en de potentiële waardedaling van sommige onroerende goederen zouden de reeds in het verleden opgetekende kwetsbaarheden op de Belgische vastgoedmarkt nog kunnen vergroten, tegen de achtergrond van een snelle en sterke rentestijging. Tot dusver is de hypotheekmarkt dynamisch gebleven en worden er nog steeds recordbedragen aan hypothecaire leningen aan jonge kredietnemers verstrekt. Bovendien zijn de marges die de Bank aanbeveelt voor het verstrekken van leningen met een hoge loan-to-value ratio niet volledig benut. Dit betekent dat haar aanbevelingen voldoende manoeuvreerruimte laten zodat de hypotheekmarkt toegankelijk blijft voor solvabele startende kopers.

Een sterke sector, die de economie kan ondersteunen

De Belgische financiële sector is niet verzwakt door de COVID-19-pandemie en heeft een solide solvabiliteitspositie. Hij is dus in staat mogelijk grote schokken op te vangen. Hoewel de effectieve impact van de huidige context op het kredietrisico van de financiële sector nog niet nauwkeurig kan worden gemeten, moet de financiële sector zo nodig klaarstaan om op een conservatieve manier voorzieningen te boeken voor verliezen in verband met mogelijk aanzienlijke tweederonde-effecten, maar ook om proactief en bilateraal op maat gesneden oplossingen aan te bieden aan kredietnemers die kampen met liquiditeitsproblemen of afbetalingsproblemen voor bestaande leningen. Dergelijke maatregelen die reeds werden genomen tijdens de COVID-19-crisis moeten, indien nodig, opnieuw worden genomen, zelfs zonder geharmoniseerd kader voor, bijvoorbeeld, moratoria op de terugbetaling van leningen.

Het macroprudentieel beleid op een kruispunt

Begin 2022 stond het macroprudentieel beleid op het punt de crisismodus te verlaten waar het aan het begin van de pandemie in terecht was gekomen, en terug te keren naar een meer normale modus, die met name wordt gekenmerkt door de geleidelijke opbouw van kapitaalbuffers. Eind februari 2022 heeft de inval van Rusland in Oekraïne deze terugkeer naar normaal belemmerd, onder meer door de mogelijk aanzienlijke tweederonde-effecten, die een impact zouden kunnen hebben op de financiële stabiliteit.

De aanbevelingen van de Bank met betrekking tot nieuwe hypothecaire leningen werden ook in 2021 goed opgevolgd. Dit heeft het mogelijk gemaakt het risico in de kredietportefeuilles te verminderen en tegelijkertijd de toegang tot hypothecair krediet te handhaven. Bovendien houdt de Bank zich klaar om de macroprudentiële kapitaalbuffer, die specifiek voor vastgoedrisico's is bedoeld, vrij te geven ingeval er bijvoorbeeld een aanzienlijke toename zou worden vastgesteld van de betalingsmoeilijkheden voor hypothecaire kredietnemers. Deze buffer zou dan kunnen worden gebruikt om oplossingen te financieren voor cliënten die terugbetalingsproblemen ondervinden. Begin 2022 leek aan de voorwaarden voor de reactivering van een andere buffer, namelijk de contracyclische kapitaalbuffer, te zijn voldaan. Deze tijdelijke kapitaalbuffer, die wordt aangelegd in de opwaartse fase van de kredietcyclus om te waarborgen dat de banken voldoende manoeuvreerruimte hebben om in de neerwaartse fase van de cyclus (potentiële) kredietverliezen te kunnen dekken, werd aan het begin van de pandemie vrijgegeven. De Bank hanteert een voorzichtige aanpak tot zij een duidelijker beeld heeft van de impact van de huidige macrofinanciële ontwikkelingen, zowel met betrekking tot de dynamiek van de kredietverstrekking als de kredietkwaliteit.

Energieprestatie, rentestijging en cyberrisico's

Uit de recente en huidige context blijkt duidelijk hoe belangrijk het is voor de financiële sector dat rekening wordt gehouden met risico’s die verband houden met de energie-efficiëntie van gebouwen, met name voor goederen die als waarborg dienen voor leningen. De kredietverstrekkers moeten extra inspanningen leveren bij het verzamelen van EPC-gegevens.

Gezien de sterke rentestijging is het ook van belang dat de Belgische financiële instellingen rekening houden met verschillende mogelijke toekomstige rentescenario's, met name, voor de banken, met betrekking tot het gedrag van de depositohouders en, voor de verzekeringsondernemingen, met betrekking tot de eventuele afkoop van verzekeringsovereenkomsten vóór de vervaldag.

Hoewel er zich in de eerste maanden van 2022 geen grote incidenten hebben voorgedaan, moet de financiële sector tot slot een grotere waakzaamheid aan de dag blijven leggen voor een potentiële cyberdreiging.