Het belang van exit regelingen voor aandeelhouders - Laatste deel: de geschillenregeling (deel 2/2)

In onze zesdelige reeks belichten we de belangrijkste mechanismen en afspraken die aandeelhouders kunnen maken om een soepele exit te waarborgen. In eerdere artikelen hebben we conventionele en statutaire methoden besproken om een meer geplande exit te voorzien dan wel patstellingen op te lossen.

In het eerste deel van dit zesde onderwerp, hebben we reeds de (voorwaarden voor) toepassing van de geschillenregeling toegelicht. In dit tweede en laatste deel gaan we dieper in op de mogelijke voorbereiding die getroffen kan worden door de aandeelhouders, de praktische uitwerking en de noodzaak tot waakzaamheid.

VOORBEREIDING EN PRAKTISCHE UITWERKING

Hoewel de geschillenregeling in beginsel opgevat is als een laatste redmiddel, kunnen aandeelhouders er baat bij hebben om hieraan voorafgaand de nodige aandacht te spenderen, in bijvoorbeeld de statuten of aandeelhoudersovereenkomst. Dit is niet te verwarren met de statutaire uittreding (of uitsluiting) waarbij niet een andere aandeelhouder, maar de vennootschap de aandelen overneemt (zie ons tweede artikel in deze reeks).

Door reeds afspraken te maken over een eventuele uittreding (of uitsluiting) kunnen de aandeelhouders opnieuw een vorm van rechtszekerheid inbouwen.

De aandeelhouders kunnen zo een te volgen procedure van uittreding (en uitsluiting) in de statuten of aandeelhoudersovereenkomst voorzien. De belangrijkste clausule in dit verband is deze van de te hanteren waarde of waarderingsmethode voor de overname van de aandelen. Het voorzien van een procedure tussen aandeelhouders omtrent de uittreding (of uitsluiting) kan namelijk nooit belemmeren dat de uittreding (of uitsluiting) via gerechtelijke weg wordt gevorderd.

De rechter is gebonden door dergelijke contractuele of statutaire bepalingen die een waardering(smethode) voorzien, specifiek voor de situatie van de gerechtelijke uitsluiting of uittreding. Enkel indien dit tot een kennelijk onredelijk resultaat zou leiden, kan de rechter hier van afwijken. Het is dus aangewezen om hier als aandeelhouders voorafgaand bij stil te staan en duidelijke afspraken omtrent te maken.

In dit verband is het dus belangrijk om een balans te vinden. Een overdreven onredelijke (vaak lage) waardering(smethode) voorzien zorgt voor blijvende onzekerheid aangezien een rechter deze aan de kant zal kunnen schuiven. Dit betekent niet dat dit steeds minstens in lijn met de marktwaarde moet liggen. Bij een uittreding (of uitsluiting) kunnen er omstandigheden aan de kern liggen, die een afwijking van de marktwaarde verantwoorden. In principe zal de rechter hier rekening mee houden.

Indien er geen (geldige) prijsbepaling clausule werd voorzien, kan de rechter de prijs zelf vaststellen. Meestal zal dit gebeuren op basis van een waardering door een gerechtsdeskundige. De overdracht kan aanvankelijk plaatsvinden op basis van een provisionele prijs, die later kan worden aangepast. Om een minimumwaardering te staven, is het verstandig de rechter bij de vordering al te voorzien van een onderbouwd waarderingsverslag. Om het insolvabiliteitsrisico te beperken, kan de rechter bovendien aanvullende zekerheden opleggen, zoals een bankgarantie. De waardering van aandelen blijft een feitelijke kwestie en wordt in de rechtspraak vooral gekoppeld aan de “going concern”-waarde van de onderneming, met correcties voor niet-marktconforme transacties. Daarnaast moet, volgens vaste rechtspraak, de invloed van gegronde redenen of gedragingen van partijen worden geneutraliseerd, bijvoorbeeld door een extra compensatie toe te kennen of de peildatum voor de waardering te herzien.

Tot slot merken we in de praktijk dat bij een sluimerend conflict een aandeelhouder reeds aanstuurt op de geschillenregeling. Als vorm van “dossieropbouw” wordt dan vaak op iedere (vermeende) tekortkoming van de andere aandeelhouder ingepikt en aangekaart. Het is belangrijk om hier waakzaam voor te zijn en steeds gepast op te reageren met een eventuele geschillenregeling in het achterhoofd. In weze bestaat de onderhandelingsstrategie in zo’n situatie er in om de geschillenregeling als een zwaard van Damocles boven het hoofd te houden.

CONCLUSIE

Het belang van een goede voorbereiding en duidelijke afspraken tussen aandeelhouders kan ook bij de geschillenregeling niet onderschat worden. Voornamelijk de prijsbepaling zal een onzeker, vaak complex gegeven blijven bij gebreke hieraan. Een waakzaam aandeelhouder blijft er twee waard…