Vragen en antwoorden: verordening betalingsachterstand

Temps de lecture: 12 min |18 september 2023 à 08:21

Waarom stelt de Commissie nieuwe regels betreffende de bestrijding van betalingsachterstanden bij handelstransacties voor?

BusinessF.F.F.Nieuwe steun om concurrentievermogen en veerkracht van kmo's te vergroten

De Commissie neemt vandaag maatregelen om het probleem van betalingsachterstanden bij handelstransacties in Europa aan te pakken. Betalingsachterstanden hebben grote gevolgen voor kmo's. Een op de vier faillissementen is te wijten aan het niet tijdig betalen van facturen. Een van de oorzaken van betalingsachterstanden is de asymmetrische onderhandelingspositie van een grotere of meer vermogende klant (schuldenaar) en een kleinere leverancier (schuldeiser). Dit leidt er vaak toe dat leveranciers oneerlijke betalingsvoorwaarden moeten aanvaarden.

Om dit probleem aan te pakken, stelt de Commissie vandaag een nieuwe verordening betreffende de bestrijding van betalingsachterstand voor, waarbij de bestaande richtlijn uit 2011 wordt herzien. Deze herziening beoogt te zorgen voor eerlijkheid in handelstransacties, de veerkracht van kmo's en toeleveringsketens te vergroten, meer digitalisering te bevorderen en de financiële geletterdheid van ondernemers te verbeteren.

Hoe worden bedrijven en kmo's geschaad door betalingsachterstanden?

In de EU wordt gemiddeld een op twee facturen bij handelstransacties te laat (of helemaal niet) betaald. Betalingsachterstanden nemen toe in tijden van crisis en economische onrust. Kmo's, die voor hun werking afhankelijk zijn van regelmatige en voorspelbare geldstromen, zijn kwetsbaarder voor het risico dat zij te laat worden betaald en voor de schadelijke gevolgen daarvan.

Betalingsachterstand zorgt voor een domino-effect dat meer betalingsachterstanden veroorzaakt. In Europa bevestigde 70 % van de bedrijven dat zij, als ze op tijd zouden worden betaald, op hun beurt ook hun eigen leveranciers op tijd zouden kunnen betalen.

In het algemeen verminderen betalingsachterstanden het concurrentievermogen van bedrijven, waardoor de financieringskosten stijgen en bedrijven aantrekkelijke zakelijke of investeringsmogelijkheden, bijvoorbeeld voor investeringen in de groene en digitale transities, mislopen. Een vermindering van de betalingsachterstand met één dag zou de totale kasstroom van EU-bedrijven met 0,9 % doen toenemen en zou hen 158 miljoen euro aan financieringskosten kunnen besparen.

Betalingsachterstanden vergroten ook het risico op faillissement en verminderen het vertrouwen in de markt. Dit kan leiden tot banenverlies en de deelname van kmo's aan aanbestedingen verminderen, wat negatieve gevolgen kan hebben voor de verlening van essentiële diensten zoals medische zorg, openbaar vervoer, rechtshandhaving of andere diensten aan de gemeenschap. Betalingsachterstanden hebben ook ernstige gevolgen voor de bestaansmiddelen en het welzijn van kleine ondernemers.

Waarom heeft de Commissie besloten de huidige richtlijn betalingsachterstand te herzien?

Uit verschillende studies en evaluaties die de Commissie sinds 2015 heeft uitgevoerd en uit de resolutie van het Europees Parlement van 2019 en het advies van het Fit for Future-platform van 2021, is gebleken dat het huidige rechtskader van de EU inzake de bestrijding van betalingsachterstand bij handelstransacties niet toereikend is om het probleem aan te pakken. Die analyses hebben verschillende belangrijke tekortkomingen in de bestaande richtlijn betreffende betalingsachterstand in kaart gebracht, met name het gebrek aan preventieve maatregelen, doeltreffende handhaving en verhaalmechanismen die gemakkelijk toegankelijk zijn voor kmo's. Daarnaast wijzen zij erop dat de correcte toepassing van de richtlijn wordt belemmerd door bepaalde onduidelijke begrippen en het ontbreken van een maximale betalingstermijn bij transacties tussen bedrijven. Om die tekortkomingen aan te pakken, heeft de Commissie besloten die regels te herzien en presenteert zij vandaag een nieuw voorstel voor een verordening betreffende betalingsachterstanden.

Wat zijn de belangrijkste nieuwe elementen in het voorstel voor een verordening betalingsachterstand in vergelijking met de bestaande richtlijn betalingsachterstand?

De Commissie stelt voor de huidige richtlijn te vervangen door een verordening. Anders dan een richtlijn is een verordening rechtstreeks toepasselijk en bevat zij dezelfde bepalingen voor de hele EU, wat met name ten goede komt aan ondernemingen die afhankelijk zijn van grensoverschrijdende handel in de EU. De voorgestelde verordening biedt de lidstaten echter enige flexibiliteit, bijvoorbeeld met betrekking tot de oprichting van handhavingsinstanties, mechanismen voor alternatieve geschillenbeslechting, het aanbieden van opleidingen op het gebied van kredietbeheer en financiële digitale geletterdheid.

Daarnaast bevat het voorstel strengere en meer gestroomlijnde maatregelen om betalingsachterstanden te voorkomen door maximale betalingstermijnen, zorgt het ervoor dat de betaling van uitstaande rente en schadeloosstellingen automatisch plaatsvindt, en voorziet het in nieuwe handhavings- en herstelmaatregelen om schuldeisers te beschermen tegen wanbetalers.

Hoe verandert de nieuwe verordening de wettelijke betalingstermijnen?

Momenteel voorziet de bestaande richtlijn in een betalingstermijn van 30 dagen voor transacties tussen bedrijven. Dit kan echter tot 60 dagen of meer worden verlengd indien dit geen kennelijke onbillijkheid jegens de schuldeiser behelst. In de praktijk hebben het ontbreken van een effectieve maximale betalingstermijn en de dubbelzinnige definitie van “kennelijke onbillijkheid” in de richtlijn ertoe geleid dat aan kleinere schuldeisers vaak betalingstermijnen van 120 dagen of meer worden opgedrongen.

In het nieuwe voorstel voor een verordening worden de huidige bepalingen gestroomlijnd en wordt één maximale betalingstermijn van 30 dagen ingevoerd voor alle handelstransacties, met inbegrip van transacties tussen bedrijven en transacties tussen overheidsinstanties en bedrijven. Deze termijn zal overal in de EU dezelfde zijn. De contractvrijheid blijft behouden, aangezien de partijen eender welke betalingstermijn kunnen overeenkomen die niet langer is dan 30 dagen. Het voorstel heeft geen gevolgen voor kortere betalingstermijnen die in de nationale wetgeving zijn vastgelegd, teneinde de rechtszekerheid te waarborgen. Het voorziet echter wel in een afwijking van de huidige richtlijn inzake oneerlijke handelspraktijken in de agrovoedingssector voor de levering van niet-bederfelijke producten. Momenteel bedraagt de betalingstermijn voor die producten maximaal 60 dagen. Het voorstel verlaagt dit maximum tot 30 dagen. Het voorstel schrapt ook de huidige verlenging van de betalingstermijnen tot 60 dagen voor overheidsinstanties die gezondheidszorg verlenen en voor overheidsinstanties die als overheidsbedrijf economische activiteiten van industriële of commerciële aard uitoefenen. In afwijking van de huidige richtlijn betalingsachterstand wordt in het voorstel ook het dubbelzinnige begrip “kennelijke onbillijkheid” van contractuele bepalingen geschrapt, dat wordt vervangen door een lijst van welomschreven oneerlijke betalingsvoorwaarden en -praktijken.

Daarnaast wordt in de nieuwe verordening voor het eerst een termijn voorgesteld voor verificatieprocedures om goederen en diensten te controleren. Deze zijn alleen toegestaan indien zij noodzakelijk zijn wegens de bijzondere aard van het contract en zij mogen niet langer duren dan 30 dagen.

Wat zijn de nieuwe regels voor de betaling van rente en schadeloosstelling door schuldenaren?

Met de nieuwe verordening wordt beoogd schuldeisers beter te beschermen tegen hun schuldenaren. In de nieuwe regels wordt dan ook voorgesteld de betaling van rente tot aan de betaling van de schuld automatisch te maken en verplicht te stellen. Anders dan in de huidige richtlijn kan de schuldeiser volgens het nieuwe voorstel geen afstand doen van zijn recht om rente voor betalingsachterstand in rekening te brengen. Een andersluidende contractuele bepaling of een andere praktijk zou oneerlijk zijn en derhalve nietig zijn en elk rechtsgevolg ontberen.

De schuldeiser hoeft dus niet langer de betaling van rente te vorderen; de schuldenaren zijn daartoe automatisch verplicht wanneer zij te laat betalen. De rentevoet voor betalingsachterstand ligt 8 % boven de referentierentevoeten van de ECB. Voor de lidstaten die niet de euro als munt hebben, wordt de referentievoet vastgesteld door de nationale centrale bank. Bovendien wordt met de nieuwe regels de forfaitaire schadeloosstelling verhoogd van 40 euro (of gelijkwaardig) tot 50 euro (of gelijkwaardig) per te laat betaalde handelstransactie.

Hoe verbetert de nieuwe verordening de handhaving van de regels?

Het nieuwe voorstel bevat handhavings- en herstelmaatregelen om schuldeisers te beschermen tegen wanbetalers. Volgens het nieuwe voorstel moeten de lidstaten handhavingsautoriteiten oprichten om de toepassing van de regels te monitoren en te waarborgen. Die autoriteiten zullen bevoegd zijn om klachten in ontvangst te nemen, onderzoeken in te stellen en aan late betalers sancties op te leggen die doeltreffend, evenredig en afschrikkend zijn. Daarnaast moeten de lidstaten het vrijwillige gebruik van alternatieve geschillenbeslechting bevorderen om de contractuele relatie tussen schuldenaar en schuldeiser in stand te houden, te zorgen voor een snelle oplossing van het betalingsgeschil tussen de partijen en te zorgen voor een correcte toepassing van de regels.

De nieuwe verordening voorziet ook in een betere bescherming voor onderaannemers bij openbare bouwwerken, die bijzonder kwetsbaar zijn voor betalingsachterstanden, door ervoor te zorgen dat overheidsinstanties de bevoegdheid hebben om na te gaan of de hoofdaannemer betalingen daadwerkelijk doorgeeft aan de onderaannemers.

Hoe zal dit voorstel naar verwachting ten goede komen aan bedrijven, en met name aan kmo's?

Tijdige betaling is de snelste, eenvoudigste en meest doeltreffende manier om kmo's te financieren. Dit voorstel beoogt ervoor te zorgen dat liquiditeit in de reële economie terechtkomt en rechtstreeks in handen komt van bedrijven en kmo's. Gemiddeld leidt een vermindering van de betalingsachterstand tot een stijging van de totale kasstroom met ongeveer 0,9 % voor elke dag waarmee de betalingstermijn wordt verkort.

Dit voorstel voorziet in een sterker kader om de regels in de hele EU te stroomlijnen, dubbelzinnigheid weg te nemen en kmo's in staat te stellen hun rechten op te eisen wanneer zij te laat worden betaald, en roept handhavings- en verhaalmechanismen in het leven om ervoor te zorgen dat de regels worden nageleefd. Daardoor wordt de noodzaak om schuldenaren achterna te zitten aanzienlijk verkleind.

Als zij tijdig worden betaald, zullen bedrijven elk jaar ten minste vijf mandagen besparen die momenteel verloren gaan aan het achternazitten van schuldenaren, wat neerkomt op 340,2 miljoen manuren of bijna 9 miljard euro voor de gehele economie van de EU. Die tijd en dat geld zou een eigenaar van een bedrijf in plaats daarvan productiever kunnen gebruiken, bijvoorbeeld om nieuwe vaardigheden te verwerven, in de onderneming te investeren, personeel aan te werven of het bedrijf uit te breiden. Kortere betalingstermijnen, geraamd op 35 %, zullen kasstromen vrijmaken en de voorspelbaarheid van betalingen verbeteren. Kleinere marktspelers zullen minder vaak te maken krijgen met oneerlijke betalingsvoorwaarden. Door het opzetten van mechanismen voor alternatieve geschillenbeslechting zouden bedrijven jaarlijks ten minste 27 miljoen euro voor rechtszaken kunnen besparen, terwijl de zakelijke betrekkingen met hun klanten in stand worden gehouden. Deze resultaten vergroten uiteindelijk het vertrouwen in de markt.

Leidt het voorstel tot nieuwe administratieve lasten voor kmo's en overheidsinstanties? Hoe zit het met andere kosten?

Het voorstel legt geen nieuwe rapportageverplichtingen op, noch voor bedrijven, noch voor overheidsinstanties. De meeste kosten voor alle bedrijven zijn eenmalig. Het gaat onder meer om kosten voor het bijwerken van standaardfacturen om rekening te houden met nieuwe betalingsvoorwaarden en aangepaste schadeloosstellingen, die voor de hele EU op 243 miljoen euro worden geraamd. Terugkerende kosten worden echter voornamelijk gedragen door schuldenaren die momenteel te laat betalen, in de vorm van automatische betaling van rente en (hogere) schadeloosstellingen, mogelijke administratieve boeten en het verlies van onrechtmatig gratis krediet wanneer zij gedwongen worden op tijd te betalen. Die kosten kunnen echter volledig worden vermeden als de schuldenaren zich aan de regels houden en tijdig betalen.

De kosten voor de overheden zijn beperkt en evenredig. Overheidsinstanties zouden enige kosten moeten dragen om de handhavings- en bemiddelingsinstanties aan te wijzen en te doen functioneren, maar die kosten zouden op bevredigende wijze worden gecompenseerd door de algemene voordelen van een betere betalingsdiscipline. Zo betekent de verwachte algemene vermindering van betalingsachterstanden bijvoorbeeld minder faillissementen en daarmee gepaard gaande kosten voor de schatkist (waaronder niet-betaalde belastingen en socialezekerheidspremies). Daarnaast halen overheidsinstanties ook voordeel uit de toegang tot alternatieve geschillenbeslechting: rechtstreeks wanneer zij een geschil met een leverancier willen beslechten, en onrechtstreeks door de lastenverlichting voor het gerechtelijk apparaat.

Hoe kunnen vaardigheden en digitalisering volgens dit voorstel de betalingsprestaties verbeteren?

Een betere kennis van (digitale) kredietbeheermechanismen en betalingsinstrumenten en betere financiële geletterdheid kunnen het vermogen van kmo's om oneerlijk overeengekomen betalingstermijnen te vermijden en betalingsachterstanden van schuldenaren aan te pakken aanzienlijk verbeteren. Met het oog daarop bepaalt dit voorstel dat de lidstaten kmo's opleidingen inzake kredietbeheer en financiën ter beschikking moeten stellen.

Wat is het effect van het voorstel op het internationale concurrentievermogen?

Betalingsachterstanden zijn een wereldwijd probleem. Naar schatting wordt over de hele wereld 10 % van de facturen in het kader van handelstransacties niet tijdig betaald (of afgeschreven als dubieuze vorderingen), wat de wereldeconomie jaarlijks 1 biljoen dollar kost. Veel partnerlanden van de EU, zoals Canada, de VS, Turkije, Japan, Nieuw-Zeeland, Australië en het Verenigd Koninkrijk, hebben al wetgeving over betalingsachterstanden. Daarom is het risico dat ondernemingen bij internationale transacties de EU-wetgeving zouden omzeilen door systematisch naar niet-EU-regelgeving te verwijzen, klein.

Wanneer treden de nieuwe regels in werking?

Als de nieuwe regels door het Europees Parlement en de Raad zijn aangenomen, zullen zij een jaar na de inwerkingtreding van de verordening van toepassing worden, zodat de betrokken actoren (bv. overheidsinstanties, bedrijven) het nodige kunnen doen om aan de nieuwe regels te voldoen. Voor handelstransacties die na de datum van toepassing van de verordening worden verricht, zullen de bepalingen van de verordening gelden, ook als het onderliggende contract vóór die datum is gesloten.`

Hoe zullen de uitvoering van de regels en de vooruitgang worden gemonitord?

De verordening verplicht de Commissie ook om binnen vier jaar na de inwerkingtreding van de verordening verslag uit te brengen over de uitvoering ervan. Dit vormt een aanvulling op de in sommige lidstaten op eigen initiatief opgestelde jaarverslagen en verzamelde gegevens over de betalingsprestaties van hun overheidsinstanties.

Daarnaast zal de EU-waarnemingspost voor betalingen, die in 2022 is opgericht, naar verwachting een steeds grotere rol spelen bij het verzamelen, monitoren en verspreiden van informatie over betalingsprestaties bij handelstransacties.