Bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering - een nieuwe EU-pakket maatregelen AML : FAQ !

Deze nieuwe vier voorstellen van de Commissie vormen samen een ambitieus pakket maatregelen om de EU-regelgeving voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering te moderniseren. Zij hebben tot doel een robuust en toekomstbestendig handhavingssysteem op te zetten dat zal bijdragen tot een betere opsporing van witwassen en terrorismefinanciering in de Unie. Met deze voorstellen wordt gevolg gegeven aan het actieplan van de Commissie voor de bestrijding van witwaspraktijken en terrorismefinanciering van 7 mei 2020.

Wat stelt de Commissie voor op het gebied van de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering?

Het pakket van vandaag bestaat uit vier wetgevingsvoorstellen:

• Een verordening tot oprichting van een EU-autoriteit voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering[1] in de vorm van een gedecentraliseerd EU-regelgevend agentschap;
• Een nieuwe verordening betreffende de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering[2], met rechtstreeks toepasselijke regels op het gebied van de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering en met inbegrip van een herziene EU-lijst van entiteiten die onderworpen zijn aan de regels op het gebied van de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering (de zogenaamde “meldingsplichtige entiteiten”);
• Een richtlijn betreffende de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering[3], die in de plaats komt van de bestaande EU-richtlijn betreffende de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering (Richtlijn 2015/849, zoals gewijzigd) en bepalingen bevat die niet geschikt zijn om in een verordening op te nemen en die nationale omzetting vereisen, zoals regels betreffende nationale toezichthouders en financiële-inlichtingeneenheden in de lidstaten;
• Een herschikking van Verordening (EU) 2015/847 betreffende geldovermakingen[4]

[1] COM(2021)421

[2] COM(2021)420

[3] COM(2021)423

[4] COM(2021)422

Waarom is dit pakket noodzakelijk?

Witwassen van geld en terrorismefinanciering vormen een ernstige bedreiging voor de integriteit van de economie en het financiële stelsel van de EU en voor de veiligheid van haar burgers. Europol schat dat ongeveer 1 % van het jaarlijkse bruto binnenlands product van de EU betrokken is bij verdachte financiële activiteiten. Na een aantal spraakmakende gevallen van witwaspraktijken in de EU heeft de Commissie in juli 2019 een mededeling aangenomen over een betere tenuitvoerlegging van het EU-kader voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering alsook vier rapporten over verschillende aspecten van het beleid inzake de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering. Daarin werd de doeltreffendheid en efficiëntie onderzocht van het huidige EU-stelsel voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering en werd geconcludeerd dat hervormingen noodzakelijk waren.

Wat is de basis van dit pakket?

Op 7 mei 2020 heeft de Commissie een actieplan gepresenteerd voor een alomvattend EU-beleid voor de preventie van witwassen en terrorismefinanciering. Het actieplan bevat de maatregelen die de Commissie zal nemen om de EU-regelgeving voor de bestrijding van witwaspraktijken en terrorismefinanciering beter te handhaven, te controleren en te coördineren, met zes prioriteiten:

1. De effectieve toepassing van het bestaande EU-kader voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering verzekeren
2. Eén EU-rulebook voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering
3. Het toezicht op EU-niveau op het gebied van de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering uitbouwen
4. Een ondersteunings- en samenwerkingsmechanisme voor financiële-inlichtingeneenheden opzetten
5. Handhaving van de EU-strafrechtbepalingen en informatie-uitwisseling vergemakkelijken
6. De internationale dimensie van het EU-kader voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering versterken

De pijlers 2, 3 en 4 van het actieplan vereisen wetgevingsmaatregelen, die vandaag worden voorgesteld.

Wat zijn de problemen met het huidige EU-stelsel voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering?

Het huidige kader bestaat uit een richtlijn die omzetting in nationaal recht vereist. Dit heeft vaak vertragingen bij de uitvoering en uiteenlopende nationale regels tot gevolg, wat leidt tot een versnipperde aanpak in de EU. Bovendien is de huidige regeling niet gedetailleerd of verfijnd genoeg, wat betekent dat er onvoldoende convergentie is. Tot slot is er geen centraal coördinatieorgaan op EU-niveau, wat de samenwerking tussen nationale toezichthouders en financiële-inlichtingeneenheden belemmert, hetgeen essentieel is voor een volledig doeltreffende regeling. Deze lacunes worden in het huidige voorstel verholpen.

Hoe vergemakkelijken de nieuwe voorstellen de naleving van de regelgeving voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering door bedrijven?

Grensoverschrijdende meldingsplichtige entiteiten die onder rechtstreeks toezicht van de nieuwe antiwitwasautoriteit staan, zullen voortaan slechts één toezichthouder hebben in plaats van verschillende nationale toezichthouders, waardoor de naleving van de regelgeving door deze entiteiten wordt vereenvoudigd. Grensoverschrijdende meldingsplichtige entiteiten die niet onder het directe toezicht van de nieuwe autoriteit vallen, zullen ook baat hebben bij meer geharmoniseerde regels en minder uiteenlopende nationale stelsels. Alle meldingsplichtige entiteiten, met inbegrip van binnenlandse entiteiten zonder grensoverschrijdende activiteiten, zullen baat hebben bij beter toezicht (dankzij de inspanningen van de EU-autoriteit om alle nationale toezichthouders op het niveau van de best presterende landen te brengen) en bij betere feedback van financiële-inlichtingeneenheden, waardoor meer gerichte rapportering over verdachte transacties en activiteiten mogelijk wordt.

> EU-autoriteit voor de bestrijding van witwassen (AMLA)

Wat zullen de opdrachten zijn van de nieuwe EU-autoriteit voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering (AMLA)?

De autoriteit voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering zal twee belangrijke werkterreinen hebben: toezicht op het gebied van de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering en ondersteuning van de financiële-inlichtingeneenheden van de EU.

De AMLA zal het knooppunt worden van een geïntegreerd systeem van nationale toezichthouders op het gebied van de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering dat wederzijdse ondersteuning en samenwerking garandeert. Het doel is convergentie van het toezicht en een gemeenschappelijke toezichtcultuur. De autoriteit zal een coördinerende rol spelen in de niet-financiële sector. In de financiële sector zal zij ook rechtstreeks toezicht houden op entiteiten uit de financiële sector die het grootste risico lopen op het gebied van witwassen en terrorismefinanciering. Wat de financiële-inlichtingeneenheden betreft, zal de autoriteit samenwerking faciliteren, onder meer door normen voor rapportage en informatie-uitwisseling op te stellen, gezamenlijke operationele analyses te ondersteunen en het centrale onlinesysteem FIU.net te hosten.

Over hoeveel personeelsleden zal de nieuwe autoriteit beschikken?

De autoriteit zal naar verwachting ongeveer 250 personeelsleden tellen, waarvan ongeveer 100 personeelsleden belast zullen zijn met het directe toezicht op bepaalde meldingsplichtige entiteiten. Zij zullen werken in gemeenschappelijke toezichtsteams, waarin ook personeelsleden van de desbetreffende nationale toezichthouders van deze entiteiten werkzaam zullen zijn.

Hoe zal de nieuwe autoriteit worden beheerd en besluiten nemen?

De autoriteit zal een voorzitter en een uitvoerend directeur hebben. De uitvoerend directeur zal belast zijn met het dagelijks beheer van de autoriteit en administratief verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van de begroting, middelen, personeel en aanbestedingen.

De voorzitter zal de autoriteit vertegenwoordigen en aan het hoofd staan van de beide collegiale bestuursorganen:

1. de uitvoerende raad, die is samengesteld uit de voorzitter van de autoriteit en vijf permanente onafhankelijke leden;
2. de algemene raad, met twee alternatieve samenstellingen: een samenstelling in het kader van zijn toezichthoudende taken met de hoofden van overheidsinstanties die verantwoordelijk zijn voor het toezicht op het gebied van de bestrijding van witwassen en een samenstelling op het gebied van financiële inlichtingen met de hoofden van de financiële-inlichtingeneenheden in de lidstaten.

De algemene raad zal alle regelgevingsinstrumenten vaststellen. In zijn samenstelling in het kader van zijn toezichthoudende taken kan de raad ook advies uitbrengen over elk besluit van een gemeenschappelijk toezichtsteam over meldingsplichtige entiteiten waarop direct toezicht wordt uitgeoefend, vóór de vaststelling van het definitieve besluit door de uitvoerende raad.

De uitvoerende raad zal in voorkomend geval alle besluiten ten aanzien van individuele meldingsplichtige entiteiten of individuele toezichthoudende autoriteiten nemen. De uitvoerende raad zal ook besluiten nemen met betrekking tot de ontwerpbegroting en andere aangelegenheden die verband houden met de activiteiten en de werking van de autoriteit. Voor deze laatste categorie besluiten zal de Commissie stemrecht hebben in de uitvoerende raad.

Wanneer zal de nieuwe autoriteit met haar werkzaamheden beginnen?

De autoriteit zal in 2023 worden opgericht met als doel in 2024 met het merendeel van haar activiteiten te beginnen, in 2026 te beschikken over een volledige personeelsbezetting en in 2026 direct toezicht te beginnen houden op bepaalde financiële entiteiten met een hoog risico. Direct toezicht kan pas van start gaan wanneer het geharmoniseerde rulebook voltooid en van kracht is.

Zullen nationale toezichthouders en financiële-inlichtingeneenheden worden afgeschaft en door het nieuwe EU-orgaan worden vervangen?

Nee. Nationale toezichthouders en financiële-inlichtingeneenheden zullen behouden blijven als kernelementen van het EU-handhavingssysteem voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering. De EU-autoriteit zal alleen in de plaats treden van de nationale toezichthouders als toezichthouder van een beperkt aantal grensoverschrijdende entiteiten uit de financiële sector in de hoogste risicocategorie. Het nieuwe pakket zal een geïntegreerd EU-toezichtsysteem voor de bestrijding van witwassen tot stand brengen, waarbij de nationale toezichthouders en de EU-antiwitwasautoriteit nauw worden betrokken. De autoriteit zal ook een sleutelrol spelen bij het ondersteunen van nationale financiële-inlichtingeneenheden bij het uitvoeren van gezamenlijke analyses, maar zal zelf geen financiële-inlichtingeneenheid zijn en zal niet in de plaats treden van nationale financiële-inlichtingeneenheden.

Op welke entiteiten zal de autoriteit direct toezicht uitoefenen en hoe zal dit toezicht worden uitgeoefend?

De selectie van de financiële instellingen die onder direct toezicht staan, zal op twee manieren verlopen:

• Meldingsplichtige entiteiten uit de financiële sector die actief zijn in een aanzienlijk deel van de lidstaten en in verschillende van die lidstaten het hoogste risicoprofiel hebben, zullen worden geselecteerd voor permanent direct toezicht door de autoriteit. Deze selectie zal gebaseerd zijn op objectieve criteria die zijn toegespitst op risicocategorieën en grensoverschrijdende activiteiten. De lijst zal om de drie jaar worden herzien. Om een gelijke en eerlijke selectie te garanderen, zal de methode voor de indeling in risicocategorieën van entiteiten door nationale toezichthouders vóór de eerste selectie worden geharmoniseerd. Het eerste selectieproces op basis van een geharmoniseerde methode zal in 2025 door de AMLA worden uitgevoerd, waarbij de geselecteerde entiteiten vanaf 2026 worden overgeheveld naar het toezicht op EU-niveau.
• De autoriteit zal de Commissie kunnen verzoeken om een besluit waarbij een meldingsplichtige entiteit uit de financiële sector onder direct toezicht van de autoriteit wordt geplaatst, ongeacht de criteria. Dit kan het geval zijn als er aanwijzingen zijn dat een entiteit stelselmatig niet aan haar verplichtingen op het gebied van de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering voldoet en dat zich een aanzienlijk risico inzake witwassen of terrorismefinanciering kan voordoen indien de nationale toezichthouder niet in staat blijkt te zijn snel en doeltreffend op te treden om dergelijke risico's aan te pakken, zoals aanbevolen door de autoriteit.

Het toezicht op entiteiten die onder direct toezicht staan, zal worden uitgeoefend door gemeenschappelijke toezichtsteams die door personeelsleden van de autoriteit worden geleid en waarin ook personeelsleden van de betrokken nationale toezichthouders werkzaam zijn. Dit model is gebaseerd op de werkmethoden van het gemeenschappelijk toezichtsmechanisme van de EU voor prudentieel toezicht op banken.

Wie zal de autoriteit financieren?

Zodra de autoriteit beschikt voor de noodzakelijke personeelsbezetting, zal zij voor 25 % uit de EU-begroting en voor 75 % met financiële bijdragen van een aantal meldingsplichtige EU-entiteiten uit de financiële sector worden gefinancierd. Niet-financiële meldingsplichtige entiteiten zullen niet hoeven te betalen en andere meldingsplichtige entiteiten uit de financiële sector die niet voldoen aan de relevante selectiecriteria voor direct toezicht evenmin. De methode voor het vaststellen van de lijst van entiteiten die een financiële bijdrage moeten betalen en de berekening van de bijdragen zullen worden vastgelegd in een gedelegeerde handeling van de Commissie.

> Eén set regels op EU-niveau voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering

Wat is het “EU-rulebook” voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering?

De term “EU-rulebook” verwijst naar een gemeenschappelijk regelgevingskader op het gebied van de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering dat rechtstreeks toepasselijke regels voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering en verplichtingen voor meldingsplichtige entiteiten omvat. Deze regels zullen niet langer in nationaal recht hoeven te worden omgezet. De regels op EU-niveau zullen gedetailleerder en verfijnder zijn dan de huidige regelgeving, en zullen een aantal technische reguleringsnormen omvatten die door de toekomstige EU-antiwitwasautoriteit moeten worden opgesteld (bijvoorbeeld inzake cliëntenonderzoek). De lidstaten zullen nog steeds in staat zijn om op specifieke risico's te reageren, bijvoorbeeld door extra sectoren op nationaal niveau te verplichten regels ter bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering toe te passen indien specifieke risico's in die lidstaat dit rechtvaardigen.

Wie staat op de lijst van meldingsplichtige entiteiten en wie wordt door de nieuwe regels aan de lijst toegevoegd?

Meldingsplichtige entiteiten zijn verplicht om maatregelen voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinancering toe te passen, waaronder het uitvoeren van cliëntenonderzoek ten aanzien van cliënten en, in geval van vermoedens van witwassen en terrorismefinancering, om die vermoedens aan de financiële-inlichtingeneenheden te melden.

Momenteel zijn bijna alle financiële instellingen meldingsplichtige entiteiten (banken, levensverzekeringsmaatschappijen, betalingsdienstaanbieders en beleggingsondernemingen) en ook verschillende soorten niet-financiële entiteiten en marktdeelnemers, waaronder advocaten, accountants, vastgoedmakelaars, casino's en bepaalde categorieën aanbieders van cryptoactivadiensten, zijn meldingsplichtig.

Er zullen een aantal aanvullingen komen op de lijst van meldingsplichtige entiteiten, d.w.z. entiteiten die onderworpen zijn aan de EU-regels voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering:

• Alle soorten en categorieën van aanbieders van cryptoactivadiensten. Dit zal de EU-wetgeving in overeenstemming brengen met de desbetreffende normen van de Financial Action Task Force (FATF).
• Aanbieders van crowdfundingdiensten die buiten het toepassingsgebied van de EU-crowdfundingverordening vallen (Verordening (EU) 2020/1503 van 7 oktober 2020). Die verordening bevat reeds voldoende waarborgen voor aanbieders van crowdfundingdiensten die onder het toepassingsgebied ervan vallen.
• Bemiddelaars voor hypothecair krediet en aanbieders van consumentenkrediet die geen financiële instellingen zijn, om een gelijk speelveld te waarborgen tussen marktdeelnemers die dezelfde soort diensten verlenen (aangezien financiële instellingen reeds als meldingsplichtige entiteiten worden beschouwd).
• Marktdeelnemers die namens onderdanen van derde landen een verblijfsvergunning voor een EU-land aanvragen (d.w.z. verblijfsregelingen voor investeerders), om het risico te beperken dat dergelijke regelingen worden gebruikt om geld van criminele oorsprong van buiten de EU wit te wassen.

Wat wordt voorgesteld op het gebied van de uiteindelijk begunstigden en registers?

Het begrip “uiteindelijk begunstigde” is ingevoerd bij Richtlijn (EU) 2015/849 om de transparantie van complexe ondernemingsstructuren te vergroten. Een uiteindelijk begunstigde is een natuurlijke persoon die de uiteindelijke eigenaar is van of zeggenschap heeft over een juridische entiteit, een trust of een soortgelijke juridische constructie.

De bepalingen inzake informatie over uiteindelijke begunstigden in de verordening verduidelijken en verruimen die in de huidige EU-wetgeving op het gebied van de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering, met inbegrip van het begrip “uiteindelijk begunstigde” en de verplichting voor alle vennootschappen en andere juridische entiteiten om toereikende, accurate en actuele informatie over uiteindelijk begunstigden in te winnen en bij te houden.

De voorstellen bevatten meer gedetailleerde en geharmoniseerde regels ter verduidelijking van het soort informatie dat nodig is om de uiteindelijk begunstigde(n) te identificeren. De nieuwe regels verduidelijken niet alleen de verplichtingen voor juridische entiteiten en trustees om hun uiteindelijke begunstigden te identificeren en te verifiëren, maar ook hun verplichting om die informatie aan de nationale registers van uiteindelijk begunstigden te rapporteren. Gevolmachtigden moeten ook verslag uitbrengen over hun status en de personen namens wie zij optreden.

Met de voorstellen wordt ook een verplichting ingevoerd voor rechtspersonen van buiten de EU die een band hebben met de EU om hun uiteindelijk begunstigden te registreren in de EU-registers van uiteindelijk begunstigden. Wat de registers betreft, wordt in het voorstel nog steeds toegestaan dat gegevens worden ingewonnen in overeenstemming met de nationale systemen, maar wordt door middel van geharmoniseerde regels gezorgd voor een grotere toereikendheid, accuraatheid en tijdigheid van de in de registers beschikbare gegevens over uiteindelijk begunstigden. Daarnaast zullen de met het beheer van het nationale register van uiteindelijk begunstigden belaste entiteiten meer bevoegdheden krijgen om na te gaan of de bij het register van uiteindelijk begunstigden ingediende informatie accuraat, toereikend en actueel is, met inbegrip van controles ter plaatse.

Hoe zit het met gevolmachtigde aandeelhouders en gevolmachtigde bestuurders?

Volmachtregelingen kunnen het verbergen van de identiteit van de uiteindelijk begunstigde(n) vergemakkelijken, omdat een gevolmachtigde kan optreden als bestuurder of aandeelhouder van een juridische entiteit, terwijl de volmachtgever niet altijd openbaar wordt gemaakt. Daarom bevat het voorstel nieuwe openbaarmakingsvereisten voor gevolmachtigde aandeelhouders en gevolmachtigde bestuurders.

Wat wordt voorgesteld met betrekking tot bankrekeninginformatie?

Op grond van de bestaande antiwitwaswetgeving van de EU moeten lidstaten registers of mechanismen instellen waarmee informatie over bankrekeningen en de houders ervan kan worden opgevraagd. De Commissie stelt nu voor een grensoverschrijdend systeem tussen deze nationale registers of mechanismen in te stellen om financiële-inlichtingeneenheden in staat te stellen ook toegang te krijgen tot informatie uit andere lidstaten. Dit volgt op een uitgebreide raadpleging in het kader van het pakket ter bestrijding van witwassen van juli 2019. Een voorgestelde wijziging van de richtlijn betreffende toegang tot financiële informatie zal ervoor zorgen dat rechtshandhavingsinstanties ook toegang kunnen krijgen tot het systeem van onderling gekoppelde registers van bankrekeningen en in dit systeem zoekopdrachten kunnen uitvoeren. Dit zal rechtshandhavingsinstanties in staat stellen snel na te gaan of een verdachte bankrekeningen in andere lidstaten aanhoudt, en vergemakkelijkt bijgevolg financieel onderzoek en ontneming van vermogensbestanddelen in grensoverschrijdende zaken. Alle robuuste waarborgen van de richtlijn betreffende toegang tot financiële informatie zullen ook van toepassing zijn op de toegang van rechtshandhavingsautoriteiten tot bankrekeninginformatie.

Wanneer zal het nieuwe rulebook op het gebied van de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering van kracht zijn?

Pas nadat de AMLA is opgericht, kunnen technische normen door deze autoriteit worden opgesteld. Het volledige rulebook, met inbegrip van technische normen, zal naar verwachting eind 2025 zijn opgesteld en worden toegepast. Om de AMLA de nodige tijd te geven om operationeel te worden en het rulebook te voltooien, zal het nieuwe regelgevingskader drie jaar na de vaststelling ervan van toepassing zijn.

Wat wordt er voorgesteld met betrekking tot geldovermakingen?

Er wordt een wijziging voorgesteld van Verordening (EU) 2015/847 betreffende geldovermakingen, waarbij het toepassingsgebied ervan wordt uitgebreid tot de overdrachten van cryptoactiva. Dit betekent dat aanbieders van cryptoactivadiensten volledige informatie over de opdrachtgever en de begunstigde van dergelijke overdrachten zullen moeten opnemen bij alle overdrachten van virtuele activa, net zoals betalingsdienstaanbieders dit momenteel doen voor elektronische overmakingen. De doelstelling is dezelfde als voor de oorspronkelijke verordening betreffende geldovermakingen: identificeren van al wie cryptoactiva verzendt en ontvangt met het oog op de bestrijding van witwassen of terrorismefinancering, identificeren van mogelijke verdachte transacties en deze zo nodig blokkeren. Cryptoactiva worden steeds vaker gebruikt voor het witwassen van geld en andere criminele doeleinden, waardoor deze wijziging dringend noodzakelijk is. Hiermee wordt de EU-wetgeving ook in overeenstemming gebracht met de belangrijkste normen van de FATF.

Samenvatting: het rulebook (antiwitwasverordening, antiwitwasrichtlijn en herschikking van de verordening betreffende geldovermakingen)

> Wat is er nieuw?

• Nieuwe sectoren die in het toepassingsgebied worden opgenomen (aanbieders van cryptoactivadiensten, actoren in het kader van regelingen voor verblijfsvergunningen)
• Risicogebaseerde benadering ten aanzien van derde landen
• Verplichting tot bekendmaking van uiteindelijke begunstigden voor entiteiten van buiten de EU die een band met de EU hebben
• Bevoegdheden voor registers van uiteindelijk begunstigden om informatie te controleren
• Openbaarmakingsvereisten voor gevolmachtigden
• Geharmoniseerde aanpak voor het melden van verdachte activiteiten/transacties
• Verbod op aandelen aan toonder die niet intermediair zijn
• Plafonnering van grote contante betalingen tot 10 000 euro
• Onderlinge koppeling van registers van bankrekeningen
• Toezicht in sommige sectoren onder auspiciën van de overheid
• Gezamenlijke analyses van financiële-inlichtingeneenheden.
• Colleges van toezichthouders op het gebied van de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering
• Traceerbaarheidsvereisten voor cryptoactiva

> Wat verandert er?

• Duidelijkere regels voor risicobeheersmaatregelen op het gebied van de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering, ook voor groepen en netwerken
• Geharmoniseerde cliëntenonderzoeksprocedures
• Geharmoniseerde aanpak van de identificatie van uiteindelijk begunstigden
• Minimumpakket financiële, administratieve en rechtshandhavingsinformatie waartoe alle financiële-inlichtingeneenheden toegang moeten hebben
• Verduidelijking van de bevoegdheden van toezichthouders
• Betere samenwerking tussen autoriteiten

> Volledige toepassing van de EU-regels voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering op de cryptosector

Hoe zorgt u ervoor dat de cryptosector nu onder de regelgeving op het gebied van de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering wordt gebracht?

De toepassing van antiwitwasregels op de cryptosector moet worden bekeken in het licht van het recente pakket van de Commissie inzake digitale financiering. Een eerste stap om het EU-rechtskader te actualiseren is de vaststelling van de verordening betreffende markten in cryptoactiva, waarin vereisten worden vastgesteld voor EU-emittenten van cryptoactiva en aanbieders van cryptoactivadiensten die een vergunning willen aanvragen om hun diensten op de eengemaakte markt te verlenen. In deze verordening is ook een definitie van cryptoactiva en aanbieders van cryptoactivadiensten opgenomen die een brede waaier aan activiteiten omvat die overeenkomt met en zelfs verder gaat dan de FATF-vereisten. De verordening betreffende markten in cryptoactiva voorziet ook in verplichtingen voor deze dienstverleners om een vergunning te kunnen krijgen en om hun leidinggevenden te onderwerpen aan een betrouwbaarheids- en deskundigheidsbeoordeling.

De nieuwe voorstellen voor het kader voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering zullen het toepassingsgebied van de antiwitwasrichtlijn – die reeds van toepassing is op de uitwisseling van cryptoactiva voor geld – afstemmen op de activiteiten die onder de verordening betreffende markten in cryptoactiva vallen en met name de uitwisseling van één cryptoactivum voor een ander. Deze voorgestelde regels verbieden de mogelijkheid om een anonieme cryptoactivarekening te openen of te gebruiken. Zij verruimen ook de mogelijkheid voor de lidstaten om van op hun grondgebied gevestigde aanbieders van cryptoactivadiensten met hoofdkantoor in een andere lidstaat te eisen dat zij een centraal contactpunt aanwijzen (zoals momenteel al het geval is voor uitgevers van elektronisch geld en betalingsdienstaanbieders).

De Commissie stelt ook voor alle aanbieders van cryptoactivadiensten die betrokken zijn bij de overdracht van cryptoactiva te verplichten om gegevens in te winnen en toegankelijk te maken over de opdrachtgevers en begunstigden van de overdrachten van virtuele of cryptoactiva die zij uitvoeren. Dit zal gebeuren door middel van een wijziging van Verordening (EU) 2015/847 betreffende geldovermakingen. Deze nieuwe regels zullen het toezicht op aanbieders van cryptoactivadiensten aanzienlijk verbeteren en de naleving waarborgen van de maatregelen die in de FATF-aanbevelingen worden gevraagd.

Hoe zorgt u ervoor dat de toepassing van de regelgeving op het gebied van de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering op de cryptosector innovatie niet zal belemmeren?

Verscheidene rechtshandhavingsinstanties gaven aan dat de risico's inzake witwassen of terrorismefinanciering van cryptoactiva sinds 2019 verder zijn toegenomen als gevolg van de groei van de markt voor cryptoactiva. Kredietinstellingen, beleggingsondernemingen, uitgevers van elektronisch geld en betalingsinstellingen zijn de sectoren die het meest aan deze risico's zijn blootgesteld. Deze voorstellen zijn bedoeld om het juiste evenwicht te vinden tussen het aanpakken van deze bedreigingen en het naleven van internationale normen, zonder dat dit tot buitensporige regeldruk voor de sector leidt. Sterker nog, deze voorstellen zullen de cryptoactiva-industrie in de EU helpen ontwikkelen, aangezien zij baat zal hebben bij een geactualiseerd en geharmoniseerd rechtskader in de hele EU.

> Digitale identificatie

Hoe versterkt de Commissie de identificatie op afstand?

Digitale identiteitsoplossingen zijn essentieel voor burgers en bedrijven om veilig toegang te krijgen tot digitale diensten. Zij zijn een belangrijke stap om financiering te digitaliseren en het potentieel van de interne markt gemakkelijker te benutten.

Zoals aangekondigd in de strategie voor het digitale geldwezen werkt de Europese Commissie aan een solide rechtskader voor het interoperabel gebruik van digitale identiteitsoplossingen, zodat klanten snel en gemakkelijk toegang hebben tot financiële diensten. Dit omvat onder meer het opzetten van een faciliterend kader ter ondersteuning van de veilige aanmelding van klanten op afstand in de hele EU, in overeenstemming met de risicogebaseerde benadering op het gebied van witwassen en terrorismebestrijding. De voorstellen voor het kader voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering zullen hieraan bijdragen, met een harmonisatie van de vereisten inzake cliëntenonderzoek (“customer due diligence”, CDD), hetgeen zal resulteren in een eenvoudiger gebruik van digitale identiteitsoplossingen en een grotere grensoverschrijdende werking mogelijk zal maken. Bovendien wordt in de voorstellen voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering door middel van technische normen voorzien in een nadere specificatie van aspecten met betrekking tot gedetailleerde identificatie- en authenticatie-elementen voor aanmeldingsdoeleinden. Dit zal het gemakkelijker maken om de identiteit van klanten vast te stellen en te verifiëren en hun inloggegevens op een betrouwbare en veilige wijze te controleren.

De wijzigingen in het kader voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering zullen naadloos aansluiten bij het door de Commissie voorgestelde kader voor een Europese digitale identiteit, dat voorziet in aanzienlijke verbeteringen van het bestaande kader voor elektronische identificatie en zal bijdragen tot het wegnemen van belemmeringen voor het grensoverschrijdende gebruik van digitale identiteiten in de financiële sector.

> Transacties in contanten

Wat zijn de voorstellen van de Commissie op het gebied van transacties in contanten?

Contant geld blijft een geprefereerd betaalmiddel van criminelen, omdat het moeilijk te traceren is. Grote aankopen in contanten maken het mogelijk illegale opbrengsten te investeren in de reële economie. In de huidige EU-regels wordt het risico van grote sommen contanten reeds onderkend door alle marktdeelnemers die goederen verhandelen en contante betalingen van meer dan 10 000 euro ontvangen, te verplichten de vereisten op het gebied van de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering toe te passen. Daarnaast beschikken de lidstaten over de mogelijkheid om strengere maatregelen vast te stellen. Twee derde van de lidstaten hebben reeds striktere maatregelen dan de EU-regels genomen door maxima vast te stellen voor grote contante transacties, gaande van 500 euro in Griekenland tot iets meer dan 10 000 euro in Tsjechië.

De Commissie stelt daarom voor om op EU-niveau een maximumbedrag van 10 000 euro in te voeren voor grote transacties in contanten. Het zal de lidstaten vrij staan om lagere grenswaarden op nationaal niveau te handhaven.

Een dergelijk maximum zal een aanzienlijk temperend effect hebben op witwaspraktijken en terrorismefinanciering in de EU, terwijl de status van de euro als wettig betaalmiddel behouden blijft. Er worden mechanismen voorgesteld om ervoor te zorgen dat een dergelijke maatregel burgers niet van het financiële stelsel uitsluit.

> Beleid ten aanzien van derde landen en bedreigingen op het gebied van witwassen en terrorismefinanciering van buiten de Unie

Wat stelt de Commissie voor met betrekking tot derde landen en bedreigingen op het gebied van witwassen en terrorismefinanciering van buiten de EU?

De Commissie stelt een herziening voor van de benadering van derde landen, die tot doel heeft ervoor te zorgen dat externe bedreigingen voor het financiële stelsel van de Unie doeltreffend worden ingeperkt, door een geharmoniseerde aanpak op EU-niveau toe te passen en te zorgen voor een meer verfijnde en proportionele afweging van de gevolgen van opname op de lijst, op basis van risicogevoeligheid.

Ons voorstel voor een herziening van het beleid is gebaseerd op de volgende elementen:

• De Commissie zal derde landen identificeren, hetzij rekening houdend met de publieke identificatie door de internationale normsteller (FATF), hetzij op basis van haar eigen autonome beoordeling. Derde landen die aldus door de Commissie zijn geïdentificeerd, zullen in twee verschillende categorieën worden ondergebracht, met respectieve gevolgen die in verhouding staan tot het risico dat zij vormen voor het financiële stelsel van de Unie: i) derde landen die onderworpen zijn aan landspecifieke verscherpte cliëntenonderzoeksmaatregelen; en ii) derde landen die onderworpen zijn aan alle verscherpte cliëntenonderzoeksmaatregelen en aanvullende landspecifieke tegenmaatregelen.
• In principe zal de Commissie derde landen ten aanzien waarvan een “oproep tot optreden” door de FATF is gedaan, aanmerken als derde landen met een hoog risico (zwarte lijst). Gezien de aanhoudende aard van de ernstige strategische tekortkomingen in hun kader voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering, zullen alle verscherpte cliëntenonderzoeksmaatregelen op hen van toepassing zijn, evenals landspecifieke tegenmaatregelen met het oog op een proportionele inperking van de bedreiging.
• Derde landen met tekortkomingen in de naleving van hun regelgeving op het gebied van de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering, die door de FATF onderworpen zijn “aan verscherpt toezicht”, zullen in beginsel door de Commissie worden geïdentificeerd en onderworpen worden aan landspecifieke verscherpte cliëntenonderzoeksmaatregelen die in verhouding staan tot de risico's (grijze lijst).
• De Commissie kan ook derde landen identificeren die niet op de lijst van de FATF staan, maar die een specifieke bedreiging vormen voor het financiële stelsel van de Unie en die op basis van die bedreiging onderworpen zullen worden aan landspecifieke verscherpte cliëntenonderzoeksmaatregelen of, in voorkomend geval, aan alle verscherpte cliëntenonderzoeksmaatregelen en tegenmaatregelen. Bij de beoordeling van het dreigingsniveau van die derde landen kan de Commissie voortbouwen op de technische expertise van de AMLA.

Zal dit beleid doeltreffender zijn bij het aanpakken van risico's die uit derde landen voortvloeien?

Het herziene beleid dat de Commissie voorstelt, zal doeltreffender zijn, aangezien het zal zorgen voor een geharmoniseerde aanpak op het niveau van de Unie en een meer verfijnde risicobeperkende reactie van de Unie op externe bedreigingen, op basis van risicogevoeligheid. Dit zal op zijn beurt leiden tot meer duidelijkheid, consistentie en evenredigheid bij de uitvoering van het beleid van de EU op het gebied van de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering ten aanzien van derde landen:

• De harmonisatie van risicobeperkende maatregelen op EU-niveau zal ervoor zorgen dat de goede werking van de interne markt op efficiënte wijze wordt beschermd door een robuust kader dat rechtstreeks op alle meldingsplichtige entiteiten in de EU van toepassing is en dat verschillen op het niveau van de lidstaten, die het gehele financiële stelsel van de Unie aan risico's zouden blootstellen, voorkomt. Het vermogen om de risicobeperkende respons af te stemmen op de specifieke risico's die door derde landen worden veroorzaakt, zal het mogelijk maken ons kader aan te passen aan een snel veranderende en complexe internationale omgeving waarin de risico's snel evolueren, en tegelijkertijd te zorgen voor de toepassing van evenredige maatregelen op maat, afhankelijk van het risiconiveau.
• Tot slot zal de antiwitwasautoriteit toezicht houden op specifieke risico's, trends en methoden waaraan het financiële stelsel van de Unie is blootgesteld en zal zij met de meldingsplichtige entiteiten van de Unie communiceren over externe bedreigingen. Zij zal richtsnoeren vaststellen voor het definiëren van externe bedreigingen en de meldingsplichtige entiteiten daarover op gezette tijden informeren.

Wanneer zal dit nieuwe beleid worden uitgevoerd?

Het zal ten uitvoer worden gelegd zodra het nieuwe rechtskader van kracht wordt (d.w.z. 3 jaar na de datum van vaststelling). In de tussentijd is het huidige rechtskader van toepassing.

Zal de Commissie autonome beoordelingen van derde landen blijven opstellen?

Ja. De Commissie zal autonome beoordelingen blijven opstellen om ervoor te zorgen dat op alomvattende en passende wijze rekening wordt gehouden met witwas- en terrorismefinancieringsrisico's die uitgaan van derde landen en waardoor het financiële stelsel van de Unie specifiek wordt bedreigd.

Wat zullen de gevolgen zijn van plaatsing op de lijst?

De gevolgen van plaatsing in de lijst zullen in verhouding staan tot het risiconiveau. Er zijn twee categorieën gevolgen voor derde landen die door de Commissie zijn geïdentificeerd:

• De toepassing van landspecifieke verscherpte cliëntenonderzoeksmaatregelen die op EU-niveau zijn geharmoniseerd. Deze zullen van toepassing zijn op derde landen die door de Commissie zijn geïdentificeerd omdat zij “onderworpen zijn aan verscherpt toezicht” door de FATF vanwege tekortkomingen in de naleving van hun regelgeving op het gebied van de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering of op basis van een autonome beoordeling door de Commissie (grijze lijst).
• De toepassing van de hele reeks verscherpte cliëntenonderzoeksmaatregelen en aanvullende landspecifieke tegenmaatregelen die op EU-niveau zijn geharmoniseerd. Deze zullen van toepassing zijn op derde landen die door de Commissie zijn geïdentificeerd omdat de FATF ten aanzien van hen “een oproep tot optreden” heeft gedaan of op basis van een autonome beoordeling door de Commissie (zwarte lijst). De ernstigere gevolgen in dit geval worden gerechtvaardigd door het verhoogde dreigingsniveau dat uitgaat van die derde landen, hetgeen een doeltreffende, consistente en geharmoniseerde risicobeperkende reactie op het niveau van de Unie vereist.

Naast deze maatregelen zal de antiwitwasautoriteit de mondiale risico's, trends en methoden inzake witwassen of terrorismefinanciering identificeren, die verder gaan dan de landspecifieke dimensie. De antiwitwasautoriteit zal richtsnoeren uitvaardigen om meldingsplichtige entiteiten over deze risico's te informeren, zodat zij op gezette tijden bewust worden gemaakt van de ontwikkeling van de mondiale situatie.

Meer informatie

• Bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering
• Voorstel inzake centrale registers van bankrekeningen
• Persbericht
• Factsheet
• Remarks by Commissioner McGuinness at the press conference on the Anti-money laundering package
• Remarks by Executive Vice-President Dombrovskis at the press conference on the Anti-money laundering package

Bron : Europese Commissie, juli 2021 - Vragen en antwoorden: Bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering