Minder ruzies, meer gemoedsrust: steeds meer families stellen een erfovereenkomst op

In 2022 werden er in ons land ruim 4.600 erfovereenkomsten geregistreerd. Zo’n overeenkomst biedt families extra opties om hun nalatenschap in alle transparantie te regelen. De erfgenamen worden bij de gesprekken betrokken, wat leidt tot minder familieruzies en meer gemoedsrust.

Conflicten tussen erfgenamen vermijden

Het is geen geheim: een erfenis kan een familie dichter bij elkaar brengen, maar kan soms ook leiden tot hoogoplopende conflicten tussen erfgenamen. Een twistpunt dat vaak naar boven komt wanneer de ouders overlijden, zijn de voordelen die een bepaald kind eerder heeft gekregen.

​Notaris Helena Verwimp, woordvoerder van Notaris.be: “Ouders kunnen in de loop van hun leven een of meerdere kinderen op allerlei manieren een steuntje in de rug hebben gegeven. Denk maar aan een schenking, het financieren van een opleiding in het buitenland of het helpen bij een verbouwing. Zo’n verkregen voordeel kan een onevenwicht creëren tussen de erfgenamen wanneer ze geconfronteerd worden met een erfenis. Schenkingen worden in principe verrekend in een erfenis, terwijl dat bij andere genoten voordelen niet automatisch het geval is. Via een erfovereenkomst kan je vooraf een en ander rechttrekken, zodat latere problemen worden vermeden.” ​

Nieuw instrument om duidelijke afspraken te maken

De erfovereenkomst is een relatief jong instrument. Het was een van de nieuwigheden van het erfrecht dat in september 2018 in werking trad. Bij een familiepact of een ‘globale’ erfovereenkomst worden alle schenkingen en verkregen voordelen met elkaar vergeleken. De ouders gaan met al hun erfgenamen, in alle transparantie, op zoek naar een evenwicht tussen hen. Bij een familiepact bekijken de ouders wie wat heeft gekregen én wie nog iets moet krijgen. Ofwel via de erfovereenkomst zelf, ofwel later.

Notaris Helena Verwimp: “Een erfovereenkomst is het ideale instrument om een aantal zaken uit het verleden in kaart te brengen en openlijk te bespreken met je erfgenamen. Het grote voordeel van een erfovereenkomst is dat je al je erfgenamen kan betrekken, ook je stiefkinderen en je kleinkinderen.”

Naast globale ook punctuele erfovereenkomsten
​

Niet elke erfovereenkomst hoeft een familiepact te zijn. Bij punctuele erfovereenkomsten kunnen de toekomstige erfgenamen afspraken maken of beslissingen nemen over specifieke aspecten van een schenking of een erfenis. Zo kunnen erfgenamen de waarde van een schenking vastpinnen, zodat er hierover later geen discussies zijn. Of een erfgenaam kan aanvaarden dat zijn minimaal erfdeel, de zogenaamde reserve, aangetast wordt in het voordeel van iemand anders.

4.649 erfovereenkomsten in 2022, waarvan 3.573 in Vlaanderen

Sinds het nieuwe erfrecht in voege trad, werden er in ons land 13.008 erfovereenkomsten afgesloten.
Notaris Helena Verwimp: “2022 was goed voor ruim 4.600 erfovereenkomsten in België, een stuk meer dan in 2019. In volle coronacrisis was het niet evident om met de ganse familie rond de tafel te gaan zitten. Vandaar dat er toen minder overeenkomsten werden afgesloten. We merken dat de erfovereenkomst vooral in Vlaanderen stilaan ingeburgerd geraakt. Het noorden van het land is goed voor zo’n drie kwart van alle overeenkomsten.”

Procedure ligt wettelijk vast
​
Afspraken maken over je erfenis is een gevoelige aangelegenheid. Families moeten 100% begrijpen wat de gevolgen zijn van wat ze met elkaar overeenkomen. Neutraal advies is dan ook geen overbodige luxe. Vandaar dat de wetgever heeft voorzien dat een erfovereenkomst tot stand moet komen onder begeleiding van een notaris. Als neutrale, onpartijdige derde zal de notaris alle betrokken personen informeren en adviseren over de gevolgen van hun keuzes. Dit alles volgens een wettelijk vastgelegde procedure.

Notaris Helena Verwimp: “Zo krijgt iedereen eerst een ontwerp van de erfovereenkomst. Pas 15 dagen later is er een vergadering in het notariskantoor waarop de overeenkomst grondig wordt toegelicht. Vanaf de dag van de vergadering moet er een termijn van één maand verstrijken alvorens de partijen de erfovereenkomst kunnen ondertekenen. Het is een intensieve procedure, zowel voor de families als voor ons, maar het voorkomt flink wat problemen. We merken het elke dag in ons kantoor, niet alleen bij familiale aangelegenheden, maar ook bij de aankoop van een huis of de oprichting van een onderneming: de zaken vooraf netjes regelen, rendeert altijd.”

Bron: Notaris.be, pb, april 2023

Lees het perscommuniqué (PDF 272,8 kB )