Versterking van de sociale partners op nationaal en EU-niveau

Temps de lecture: 6 min |26 januari 2023 à 09:17

Op 25 januari heeft de Commissie een initiatief gepresenteert om de sociale dialoog verder te versterken en te bevorderen met concrete maatregelen op nationaal en EU-niveau. Het initiatief illustreert opnieuw dat we veel belang aan de sociale dialoog hechten als hoeksteen van de sociale markteconomie in de EU en het concurrentievermogen. Dankzij het initiatief kan de sociale dialoog zich aan de veranderende arbeidsomstandigheden en de nieuwe trends op de arbeidsmarkt aanpassen tegen de achtergrond van de transitie naar een digitale en klimaatneutrale economie en de opkomst van nieuwe vormen van werk.

Achtergrondinformatie

De sociale dialoog en de betrokkenheid van de werknemers vormen een belangrijk beginsel van de Europese pijler van sociale rechten en een integraal onderdeel van het sociaal engagement van Porto uit 2021. De Commissie heeft in het actieplan voor de Europese pijler van sociale rechten aangekondigd een initiatief te zullen presenteren om de sociale dialoog op EU- en nationaal niveau te bevorderen, zoals ook Commissievoorzitter von der Leyen tijdens de tripartiete sociale top in 2022 heeft benadrukt.

De Commissie heeft dit initiatief in nauwe samenwerking met de sociale partners voorbereid en met het Europees Parlement, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's overleg gepleegd. Het initiatief met betrekking tot de sociale dialoog – dat ook wordt vermeld in de mededeling van de Commissie “Conferentie over de toekomst van Europa: Van visie tot concrete actie” van juni 2022 – levert een belangrijke bijdrage tot de follow-up van de conferentie. Het initiatief draagt ook bij tot het Europees Jaar van de Vaardigheden 2023 en het Green Deal Industrial Plan, aangezien de sociale partners een sleutelrol spelen door de ontwikkeling van vaardigheden, de mobiliteit op de arbeidsmarkt en het concurrentievermogen van de EU te ondersteunen

De onderhandelingen tussen werkgevers- en werknemersorganisaties (de sociale partners) via de sociale dialoog en collectieve onderhandelingen dragen bij tot betere levens- en arbeidsomstandigheden, onder meer op het gebied van loon, werktijden, jaarlijks verlof, ouderschapsverlof, opleiding en maatregelen ter bevordering van gezondheid en veiligheid. Ze spelen ook een cruciale rol bij de aanpassing aan veranderende economische en sociale omstandigheden en bij het verwezenlijken van de nodige productiviteitswinst om het concurrentievermogen van de Europese bedrijven te versterken. Dit alles draagt bij tot sociale rechtvaardigheid en democratie op het werk en stimuleert de welvaart en veerkracht van Europa.

De sociale partners spelen ook een cruciale rol in tijden van crisis en verandering. Zo hebben ze tijdens de COVID-19-pandemie snel geholpen om maatregelen ter bevordering van de gezondheid en de veiligheid op het werk te nemen en regelingen voor werktijdverkorting op te zetten. De sociale partners helpen ook bij het zoeken naar evenwichtige oplossingen om de arbeidsmarkt aan het digitale tijdperk aan te passen. De nauwe samenwerking tussen werkgevers en werknemers is ook van essentieel belang om de industriële productie efficiënt te organiseren en de beroepsbevolking met groene en digitale vaardigheden uit te rusten.

De intensiteit en de kwaliteit van de betrokkenheid van de sociale partners verschillen echter aanzienlijk van land tot land. Tegelijkertijd neemt het aantal vakbondsleden af en daalt het percentage werknemers dat onder een collectieve arbeidsovereenkomst op nationaal niveau valt (van een EU-gemiddelde van ongeveer 66 % in 2000 tot ongeveer 56 % in 2019). Werknemers met nieuwere vormen van werk (bijvoorbeeld platformwerkers) en bepaalde groepen (bijvoorbeeld jongeren) zijn ook minder vertegenwoordigd. In sommige sectoren (bijvoorbeeld de zorgsector) is er nauwelijks sprake van collectieve onderhandelingen.

Aanbeveling en mededeling

In dit verband stelt de Commissie een aanbeveling van de Raad voor, waarin wordt toegelicht hoe de EU-landen de sociale dialoog en collectieve onderhandelingen op nationaal niveau verder kunnen versterken. De Commissie presenteert ook een mededeling over de versterking en de bevordering van de sociale dialoog op EU-niveau. De sociale partners waren nauw betrokken bij de voorbereiding van deze initiatieven.

> De sociale dialoog op nationaal niveau bevorderen

In het voorstel van de Commissie voor een aanbeveling van de Raad wordt de lidstaten aanbevolen:

ervoor te zorgen dat de sociale partners worden geraadpleegd over de opzet en de uitvoering van economisch, sociaal en werkgelegenheidsbeleid overeenkomstig de nationale gebruiken.
de sociale partners aan te moedigen naar nieuwe vormen van werk en atypisch werk te kijken en op grote schaal ruchtbaarheid te geven aan de voordelen van de sociale dialoog en eventuele collectieve overeenkomsten.
een toename van de capaciteit van werknemers- en werkgeversorganisaties mogelijk te maken, bijvoorbeeld door ervoor te zorgen dat ze toegang tot relevante informatie hebben en door de nationale regeringen worden ondersteund.

De voorgestelde aanbeveling van de Raad respecteert de nationale tradities en de autonomie van de sociale partners volledig. Het voorstel laat de lidstaten toe zelf te bepalen hoe de doelstellingen het best kunnen worden verwezenlijkt, rekening houdend met hun specifieke omstandigheden.

> De betrokkenheid van de sociale partners op EU-niveau bevorderen

Om de rol van de sociale partners bij de beleidsvorming van de EU verder te bevorderen en de sectorale sociale dialoog op EU-niveau te versterken, stelt de Commissie een reeks maatregelen voor om:

de Europese sectorale sociale dialoog te versterken door het kader ervan te moderniseren in nauwe samenwerking met de sociale partners in de EU en via een mogelijke herziening van de huidige regels.
overeenkomsten met sociale partners te blijven ondersteunen, met name via administratieve steun en juridisch advies.
de sociale partners sterker bij de beleidsvorming van de EU te betrekken, bijvoorbeeld door de standpunten van de Europese branche-overkoepelende sociale partners over de beleidsprioriteiten van de EU in te winnen, voordat het werkprogramma van de Commissie wordt opgesteld.
de technische en financiële steun van de EU voor de sociale partners doeltreffender te maken. Zo zal de Commissie in samenwerking met de sociale partners een onderzoeksnetwerk opzetten om de sociale dialoog in de EU te monitoren en te promoten.

Daarnaast roept de Commissie de sociale partners op om meer overeenkomsten te sluiten en het ledenaantal en de representativiteit van zowel vakbonden als werkgeversorganisaties te verhogen.

De Commissie zal de sociale dialoog ook internationaal blijven promoten door regelmatig samen te werken met de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO), de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling en andere actoren. De Commissie moedigt de lidstaten aan de IAO-verdragen te blijven ratificeren en doeltreffend uit te voeren.

Volgende stappen

De Commissie zal de in de mededeling vermelde voorgestelde maatregelen op EU-niveau in nauwe samenwerking met de sociale partners opvolgen.

De lidstaten zullen het voorstel van de Commissie voor een aanbeveling van de Raad bespreken met het oog op de aanneming ervan door de Raad. Zodra het voorstel is aangenomen, worden de lidstaten verzocht de Commissie een reeks met de sociale partners besproken maatregelen voor te leggen om deze aanbeveling uit te voeren. Op de uitvoering van de maatregelen zal worden toegezien in het kader van het Europees Semester.