12 aanbevelingen ...

In tijden van crisissen die elkaar opvolgen - en ondanks de maatregelen die de diverse overheden nemen - ondervinden tal van vrouwen en mannen die ervoor kozen om zich als zelfstandige te vestigen, moeilijkheden.

Om de bestaande ondersteuning te verbeteren en nieuwe preventieve en corrigerende maatregelen in overweging te nemen publiceert de Koning Boudewijnstichting nu 12 aanbevelingen. Die werden uitgewerkt door de professoren Didier Van Caillie (ULiège) en Johan Lambrecht (KU Leuven), met de hulp van verschillende deskundigen.

Met dit rapport brengt de KBS een ander gezicht van kwetsbaarheid naar voor.​

>> Lees de publicatie

In België leeft 12,2% van de huishoudens met een hoofdactiviteit als zelfstandige onder de armoedegrens, tegenover 3,2% van de huishoudens met een inkomen als werknemer (EU-SILC-gegevens van 2020, op basis van het inkomen van 2019). Dit cijfer is des te meer zorgwekkend omdat het sociaal-economische klimaat voor zelfstandigen de jongste jaren ingrijpend is veranderd, wat tot onzekerheid leidt. De COVID-19-pandemie heeft een groot aantal van deze mensen onder druk gezet. Zij werden hard getroffen door de bijbehorende beperkingen, ondanks de talrijke maatregelen die de overheden hebben genomen ter compensatie van het inkomensverlies. Ook de dramatische overstromingen in de zomer van 2021 hebben een aantal zelfstandigen niet gespaard; zij leden aanzienlijke schade. Meer recent heeft de oorlog in Oekraïne geleid tot hogere energie- en grondstoffenprijzen en ook tot flessenhalzen in veel logistieke ketens, waardoor het leven voor veel zelfstandigen nog moeilijker is geworden.

​Naast liquiditeitsproblemen en het risico op een faillissement zijn er nog andere moeilijkheden die eigen zijn aan zelfstandigen: de ontkenning of weigering om de eigen situatie te aanvaarden, een toegenomen gevoel van eenzaamheid, de behoefte aan zowel professionele als psychologische ondersteuning en de moeilijkheid om op een eenvoudige manier informatie te vinden over de beschikbare vormen van ondersteuning... Al deze obstakels kunnen reële risico’s vormen als we het over armoede hebben.​

​Impact

De Koning Boudewijnstichting, die aandacht heeft voor alle vormen van bestaansonzekerheid, achtte het nuttig het probleem van de zelfstandigen die door de opeenvolgende crisissen zijn verarmd, opnieuw onder de loep te nemen. De Stichting doet dit inderdaad niet voor het eerst: reeds in 2012 lanceerde de KBS een soortgelijke studie over hetzelfde onderwerp. Met resultaat: een aantal van de destijds voorgestelde aanbevelingen om zelfstandigen in moeilijkheden te steunen, zijn inmiddels omgezet in politieke besluitvorming. Denk aan de wijziging van de termijn voor de betaling van de socialezekerheidsbijdragen, de aanpassing van de procedure voor de vrijstelling van socialezekerheidsbijdragen voor zelfstandigen en het overbruggingsrecht.

​Tien jaar later hebben de twee toenmalige onderzoekers, Didier Van Caillie (HEC École de Gestion, ULiège) en Johan Lambrecht (KU Leuven), op verzoek van de KBS de aanbevelingen opnieuw bestudeerd en nieuwe maatregelen voorgesteld, zowel preventief als corrigerend, om de problematiek van zelfstandigen in moeilijkheden aan te pakken of om problemen te voorkomen. Net als in 2012 werd hun werk opgevolgd en verrijkt door een Begeleidingscomité dat bestond uit een vijftiental actoren met zeer uiteenlopende achtergronden (Boerenbond, UNIZO, INASTI, UCM, Kamer van Koophandel en Industrie, OCMW’s, ondernemerscoaches...).

​De 12 nieuwe aanbevelingen die zij hebben geformuleerd, werden verder verfijnd na een rondetafelgesprek op 25 mei. Sommige richten zich hoofdzakelijk op de verbetering van bestaande maatregelen, andere hebben betrekking op nieuw uit te voeren maatregelen. Ze betreffen alle overheidsniveaus.​

Drie assen

De aanbevelingen, die gericht zijn tot alle actoren in de politieke, economische en sociale omgeving, zijn gegroepeerd in drie assen:

- Een as die gericht is op de politieke en economische ondersteuning van zelfstandigen in moeilijkheden en die als doel heeft hun concurrentiepositie in geval van een crisis te consolideren, door de veerkracht van onze overheidsinstanties te versterken.

- Een as die gericht is op financiële en administratieve ondersteuning van zelfstandigen in moeilijkheden, in overeenstemming met de acties die al zijn ondernomen naar aanleiding van onze aanbevelingen van 2012. Deze aanbevelingen zijn erop gericht de cashflow van zelfstandigen in moeilijkheden te ondersteunen en de administratieve procedures te vereenvoudigen.

- Een derde as beoogt een betere voorlichting, bewustmaking en begeleiding van zowel de zelfstandigen in moeilijkheden als de professionals op het gebied van cijfers of maatschappelijk werk die hen begeleiden. Dat wordt vertaald in aanbevelingen die de nadruk leggen op de preventie van de latente omstandigheden die een mogelijke spiraal richting faling versnellen.

> Financiële en administratieve ondersteuning

​Om in geval van ernstige crises (zoals een zware economische recessie of een diepe malaise in een sector) de cashflow van zelfstandigen in moeilijkheden te verlichten, pleiten de onderzoekers voor overbruggingskredieten met staatsgarantie op gewestelijk niveau. De garantie moet ervoor zorgen dat zelfstandigen niet te lang in onzekerheid blijven over de toekenning van een overbruggingskrediet en dat hun onderneming snel weer kan opveren. Als de middelen worden goedgekeurd, moeten zij binnen een termijn van twee weken worden uitbetaald om de meest acute liquiditeitsbehoeften te lenigen. Tegelijkertijd moet de zelfstandige een beroep doen op individuele begeleiding.

​De onderzoekers stellen ook maatregelen voor om de administratieve procedures voor zelfstandigen in moeilijkheden te vereenvoudigen, met name door het overbruggingsrecht aan te passen. Het gaat om de vereenvoudiging van het systeem om zelfstandigen die gedwongen zijn hun beroepsactiviteit (tijdelijk) stop te zetten, in staat te stellen daar een beroep op te doen, ongeacht de oorzaak van het stopzetten; de aanpassing van de termijn van het overbruggingsrecht als de gewezen zelfstandige werkt; de mogelijkheid om het overbruggingsrecht te combineren met een ander vervangingsinkomen; de afschaffing van het verplichte attest van de RVA en de permanente verankering in de wet van het overbruggingsrecht in een crisiscontext.
​

> Beter informeren, sensibiliseren en begeleiden
​

Een van de grootste problemen die zelfstandigen vermelden als zij het gevoel hebben dat ze richting faillissement evolueren, is dat ze de vele vormen van financiële, sociale en psychologische hulp en ondersteuning die ter beschikking staan niet kennen. De onderzoekers bevelen daarom de oprichting aan van een digitaal ‘kruispunt’ en een gecentraliseerd gratis nummer om zelfstandigen in moeilijkheden snel en anoniem door te verwijzen naar actoren met wie zij contact kunnen opnemen voor de concrete praktische vragen waar ze mee te kampen hebben.

​Om zelfstandigen in moeilijkheden uit hun isolement te helpen, pleiten de onderzoekers ook voor de invoering en financiering van een gestructureerd mentorsysteem waardoor (toekomstige) zelfstandigen kunnen worden begeleid door ervaren zelfstandigen met wie ze op gelijke voet over hun moeilijkheden kunnen praten en hun ervaringen kunnen delen.

​Aarzel niet contact met de Koning Boudewijnstichting op te nemen voor meer informatie. Ze brengen u graag in contact met de onderzoekers die de aanbevelingen kunnen toelichten.​

Bron : Koning Boudewijnstichting, 28 juni 2022

Contact