Vragen en antwoorden over de herziene richtlijn energieprestatie van gebouwen (EPBD)

De herziene richtlijn energieprestatie van gebouwen (EPBD) zet Europa op schema om tegen 2050 een volledig koolstofvrij gebouwenbestand te bereiken door renovaties in elke lidstaat aan te moedigen, met name voor de slechtst presterende gebouwen. Het moderniseert het bestaande regelgevingskader (overeengekomen in 2018) om rekening te houden met een hogere klimaatambitie in combinatie met sociale maatregelen, en biedt de lidstaten de nodige flexibiliteit om rekening te houden met de verschillen in het gebouwenbestand in Europa. Zij legt geen renovatieplicht op aan individuele huiseigenaren.

Wat zijn de kernelementen van de herziene richtilijn ?

In het versterkte kader worden residentiële en niet-residentiële gebouwen anders behandeld. Wat residentiële gebouwen betreft, zal elke lidstaat zijn eigen nationale traject vaststellen om hun gemiddelde primaire energieverbruik tegen 2030 met 16 % en tegen 2035 met 20-22 % te verminderen. De nationale maatregelen moeten ervoor zorgen dat ten minste 55 % van de daling van het gemiddelde primaire energieverbruik wordt bereikt door de renovatie van de slechtst presterende gebouwen, maar het staat de lidstaten vrij te kiezen welke gebouwen zich richten en welke maatregelen zij nemen.

Wat niet voor bewoning bestemde gebouwen betreft, voorziet de herziene richtlijn in de geleidelijke invoering van minimumnormen voor energieprestaties om de 16 % slechtst presterende gebouwen tegen 2030 en de 26 % slechtst presterende gebouwen tegen 2033 te renoveren. De lidstaten zullen de mogelijkheid hebben om bepaalde categorieën van zowel residentiële als niet-residentiële gebouwen, waaronder historische gebouwen of vakantiewoningen, vrij te stellen van deze verplichtingen.

De herziene richtlijn maakt van emissievrije gebouwen de nieuwe norm voor nieuwe gebouwen. Alle nieuwe residentiële en niet voor bewoning bestemde gebouwen moeten ter plaatse geen emissies van fossiele brandstoffen hebben, vanaf 1 januari 2028 voor overheidsgebouwen en vanaf 1 januari 2030 voor alle andere nieuwe gebouwen, met de mogelijkheid van specifieke vrijstellingen.

De geactualiseerde EPBD versterkt ook het faciliterende kader voor renovaties. Het introduceert regelingen voor het „gebouwenrenovatiepaspoort” in de hele EU om eigenaren van gebouwen te helpen bij het plannen van hun (gefaseerde) renovaties.

De waarborgen voor huurders worden ook versterkt, aangezien de lidstaten maatregelen zullen moeten nemen om de risico's van zogenaamde „renovaties” aan te pakken (feitelijke uitzetting in verband met een aanzienlijke huurverhoging na renovatiewerkzaamheden). Voorts zullen de bepalingen inzake databanken en gegevensuitwisseling ervoor zorgen dat burgers en financiële instellingen betrouwbare bouwinformatiegegevens krijgen om renovaties te ondersteunen.

Betere planning is ook een belangrijk onderdeel van de herziene richtlijn. In het kader van de nieuwe bepalingen zullen de lidstaten nationale plannen voor de renovatie van gebouwen opstellen waarin de nationale strategie voor het koolstofvrij maken van het gebouwenbestand wordt uiteengezet en hoe de resterende belemmeringen, zoals financiering, opleiding en het aantrekken van meer geschoolde werknemers, kunnen worden aangepakt. Er wordt een gemeenschappelijk model met verplichte en vrijwillige elementen ingevoerd om de vergelijkbaarheid tussen de lidstaten te verbeteren. Ontwerpplannen moeten ter beoordeling aan de Commissie worden voorgelegd en op basis van deze beoordeling kan de Commissie aanbevelingen doen die de lidstaten verder moeten ondersteunen bij het opstellen van hun definitieve plannen. De plannen worden ingediend als onderdeel van het proces van geïntegreerde nationale energie- en klimaatplannen (NECP's). Bij wijze van uitzondering, en gezien de urgentie om de renovatie van gebouwen op te schalen op basis van solide nationale plannen, wordt het eerste ontwerp van de plannen uiterlijk in december 2025 ingediend.

2. Hoe zal de EPBD de uitfasering van fossiele brandstoffen voor verwarming in gebouwen ondersteunen?

Om de gebouwensector koolstofvrij te maken, wordt in het klimaatdoelstellingsplan van de EU benadrukt dat fossiele brandstoffen voor verwarming tegen 2040 moeten worden uitgefaseerd. Tegen die tijd zullen de directe emissies van de bouwsector met ongeveer 80 % -89 % moeten zijn gedaald. De herziene EPBD zal de EU helpen om op fossiele brandstoffen gestookte ketels geleidelijk uit te faseren.

De levensduur van verwarmingssystemen bedraagt gemiddeld ongeveer 20 jaar. In het kader van de herziene EPBD zullen op fossiele brandstoffen gestookte zelfstandige ketels vanaf 2025 niet meer in aanmerking komen voor overheidssteun, in overeenstemming met de aanbevelingen in het REPowerEU-plan en de mededeling van de EU over energiebesparing. Hoewel de herziene EPBD geen uitfaseringsdatum op EU-niveau voorschrijft voor de installatie van nieuwe verwarmingsketels voor fossiele brandstoffen, voorziet zij in een duidelijke rechtsgrondslag voor nationale verboden, waardoor de lidstaten eisen kunnen vaststellen voor warmtegeneratoren op basis van broeikasgasemissies, het soort brandstof dat wordt gebruikt of een minimumdeel van de hernieuwbare energie die voor verwarming wordt gebruikt. Veel lidstaten achten dergelijke maatregelen essentieel om tot een koolstofvrij gebouwenbestand te komen en de luchtkwaliteit en de gezondheid te verbeteren.

Daarnaast zullen de lidstaten in hun plannen voor de renovatie van gebouwen hun beleidslijnen en maatregelen moeten opnemen met betrekking tot de uitfasering van fossiele brandstoffen voor verwarming en koeling met het oog op een uitfasering van verwarmingsketels op fossiele brandstoffen tegen 2040.

Om de snelle uitrol van verwarmingssystemen zonder directe emissies aan te moedigen, mogen de nieuwe emissievrije gebouwen geen koolstofemissies ter plaatse door fossiele brandstoffen veroorzaken.

3. Hoe draagt de EBPD bij tot de toename van hernieuwbare energie in gebouwen?

Naast de steun voor de uitfasering van fossiele brandstoffen uit verwarming in gebouwen, voert de herziene richtlijn een specifieke eis in dat alle nieuwe gebouwen „klaar voor zonne-energie” moeten zijn, wat betekent dat zij in een later stadium moeten kunnen worden ingericht voor fotovoltaïsche of thermische installaties op daken zonder kostbare structurele ingrepen.

De lidstaten moeten ook zorgen voor de uitrol van geschikte zonne-energie-installaties op grote bestaande openbare gebouwen en bestaande niet voor bewoning bestemde gebouwen die ingrijpende renovaties ondergaan of waarvoor een vergunning vereist is, alsook op nieuwe daken.

Bovendien moet in emissievrije gebouwen (d.w.z. alle nieuwe gebouwen vanaf 2030), voor zover dit technisch en economisch haalbaar is, 100 % van het totale jaarlijkse primaire energieverbruik worden gedekt door hernieuwbare energie die ter plaatse, nabij of door een hernieuwbare-energiegemeenschap wordt opgewekt, energie uit een efficiënt systeem voor stadsverwarming en -koeling of energie uit koolstofvrije bronnen.

De integratie van hernieuwbare energiebronnen wordt ook beter belicht in de energieprestatiecertificaten (EPC's) en in het gebouwenrenovatiepaspoort.

4. Hoe ondersteunt de herziening van de EPBD de uitrol van elektrische voertuigen en fietsgebruik?

De uitrol van oplaadinfrastructuur voor elektrische voertuigen moet worden versneld om de verwachte toename van het wagenpark van elektrische voertuigen op de wegen in de EU te begeleiden. De verordening infrastructuur voor alternatieve brandstoffen (AFIR) bevat streefcijfers voor de openbaar toegankelijke oplaadinfrastructuur. Aangezien een groot deel van het opladen in gebouwen naar verwachting zal plaatsvinden, vormt de herziene EPBD een aanvulling op de AFIR met eisen voor oplaadinfrastructuur en voorbekabeling in gebouwen en aangrenzende parkeerterreinen, zowel thuis als op de werkplek.

De herziene richtlijn verplicht de lidstaten voorts om de procedure voor de installatie van oplaadpunten te vereenvoudigen, te stroomlijnen en te versnellen en belemmeringen voor de installatie van laadpunten in appartementsgebouwen weg te nemen. Er is ook een nieuwe verplichting voor oplaadpunten om slim en, in voorkomend geval, bidirectioneel opladen te ondersteunen, hetgeen ook in overeenstemming is met de richtlijn hernieuwbare energie. Met slim opladen kunnen auto's worden opgeladen wanneer de energieprijzen laag zijn of wanneer hernieuwbare energie rijkelijk voorhanden is. Naarmate de technologie evolueert, zal het ook mogelijk zijn om elektriciteit terug te voeren naar het net en de autobatterij als opslagfaciliteit te gebruiken. Slim opladen vergemakkelijkt de integratie van hernieuwbare energie zoals wind- en zonne-energie in het net en helpt het energiesysteem koolstofvrij te maken. Tot slot pakt de herziene richtlijn een andere belangrijke belemmering voor duurzame mobiliteit aan — het gebrek aan veilige fietsenstallingen — door vereisten in te voeren voor fietsparkeerplaatsen in nieuwe en gerenoveerde gebouwen en in bestaande grote niet voor bewoning bestemde gebouwen.

5. Wat zijn minimumnormen inzake energieprestaties en op welke gebouwen zullen zij van toepassing zijn?

In het algemeen zijn minimumnormen voor energieprestaties (MEPS) eisen waaraan bestaande gebouwen moeten voldoen om te voldoen aan een bepaalde energieprestatie als onderdeel van een breed renovatieplan voor een gebouwenbestand of op een triggerpunt op de markt (zoals verkoop, huur, schenking of wijziging van het doel binnen het kadaster of het kadaster), gedurende een bepaalde periode of op een specifieke datum, waardoor de renovatie van bestaande gebouwen in gang wordt gezet. Zij zijn in sommige lidstaten al in gebruik.

De herziene EPBD voorziet in de geleidelijke invoering van minimumnormen voor energieprestaties, alleen voor niet voor bewoning bestemde gebouwen, om de renovatie van de zeer slechtst presterende gebouwen in gang te zetten. Die normen zullen gebaseerd zijn op maximale energieprestatiedrempels en leiden tot de renovatie van de 16 % slechtst presterende niet voor bewoning bestemde gebouwen tegen 2030 en de 26 % slechtst presterende niet voor bewoning bestemde gebouwen tegen 2033. De lidstaten zullen de flexibiliteit hebben om verschillende categorieën gebouwen vrij te stellen, op basis van een ongunstige kosten-batenanalyse of vanwege de gebouwencategorie en de wijze waarop het gebouw wordt gebruikt, bijvoorbeeld voor historische en erfgoedgebouwen. De lidstaten moeten in het kader van hun nationale plannen voor de renovatie van gebouwen ook een traject vaststellen om tegen 2040 en 2050 aan lagere maximale energieprestatiedrempels te voldoen.

Voor residentiële gebouwen zullen minimumnormen voor energieprestaties een facultatief instrument blijven om de noodzakelijke verbetering van de energieprestaties van het gebouwenbestand te bereiken. De lidstaten zullen een nationaal traject vaststellen om het gemiddelde primaire energieverbruik van het residentiële gebouwenbestand tegen 2030 met ten minste 16 % en tegen 2035 met 20-22 % te verminderen, met een grote flexibiliteit om te beslissen welke maatregelen van toepassing zijn en op welke gebouwen. Toch zullen de slechtst presterende gebouwen, gedefinieerd als de 43 % van het gebouwenbestand met de laagste energieprestaties, prioritair moeten worden gerenoveerd. Voor residentiële gebouwen zullen de lidstaten ervoor moeten zorgen dat ten minste 55 % van de energieprestaties wordt verbeterd door de renovatie van slechtst presterende residentiële gebouwen, waarvoor renovaties gewoonlijk het meest kostenefficiënt zijn.

6. Hoe versterkt de herziene EPBD de transparantie over de energieprestaties van gebouwen?

Energieprestatiecertificaten (EPC's) zijn een essentieel instrument om de prestaties van onze gebouwen te beoordelen. De herziening omvat maatregelen om EPC's duidelijker, betrouwbaarder en zichtbaarder te maken en te baseren op een gemeenschappelijk model voor alle 27 EU-lidstaten met een aantal indicatoren inzake energie en broeikasgasemissies, en vrijwillige indicatoren voor oplaadpunten of de aanwezigheid van vaste controles voor de luchtkwaliteit binnenshuis. Dit komt ten goede aan eigenaren, kopers en huurders van gebouwen, financiële instellingen en overheden.

De controlemechanismen en de zichtbaarheid van vastgoedreclame worden verbeterd en de lidstaten moeten publiekelijk verslag uitbrengen over het kwaliteitsborgingsproces voor EPC's.

In het kader van de herziene EPC zal er een gemeenschappelijke A-G-schaal komen. De score „A” komt overeen met emissievrije gebouwen, terwijl de „G” -score overeenkomt met de zeer slechtst presterende gebouwen in elk land, waarbij de overige gebouwen in het land verdeeld zijn over de klassen. Dit zal een duidelijker en eenvoudiger classificatiesysteem van gebouwen mogelijk maken, de toegang tot financiering vergemakkelijken en tegelijkertijd flexibel zijn en kunnen worden aangepast aan de nationale kenmerken van het gebouwenbestand. De lidstaten zullen ook de mogelijkheid hebben om een „A +” -energieprestatieklasse vast te stellen die overeenkomt met gebouwen die een nog betere energieprestatie hebben dan emissievrije gebouwen en die jaarlijks ter plaatse meer hernieuwbare energie opwekken dan de hoeveelheid energie die zij verbruiken.

EPC's moeten worden afgegeven en getoond op meer punten dan vandaag, ook in het geval van ingrijpende renovaties en de vernieuwing van een huurcontract, om eigenaren en huurders van gebouwen bewuster te maken.

De herschikte EPBD bevat ook gemeenschappelijke eisen voor nationale databanken over de energieprestatie van gebouwen, de toegang tot die databanken en de publicatie van geaggregeerde informatie. Dit zal de beschikbaarheid en de kwaliteit van informatie verbeteren en het werk van overheden en financiële instellingen vergemakkelijken om renovaties in heel Europa aan te zwengelen.

In alle lidstaten zullen ook regelingen voor het renovatiepaspoort voor gebouwen worden ingevoerd om betrouwbare en gepersonaliseerde routekaarten voor renovatie te verstrekken aan eigenaren van gebouwen die een gefaseerde renovatie van hun gebouw plannen.

7. Zullen er voldoende middelen beschikbaar zijn voor energierenovaties?

Energierenovaties van gebouwen betalen zichzelf in de loop van de tijd door besparingen op de energierekening op te leveren. Er zijn momenteel echter diverse obstakels die huiseigenaren ervan kunnen weerhouden om met energierenovaties over te gaan, waardoor huiseigenaren en huurders worden blootgesteld aan hoge energierekeningen en kwetsbaarder zijn voor stijgingen van de energieprijzen. Dit geldt met name voor degenen die in de slechtst presterende gebouwen wonen, die vaak ook minder kapitaal hebben om verbeteringen van de energieprestaties te financieren.

De herziene richtlijn zal er dus voor zorgen dat meer steun wordt verleend aan kwetsbare huishoudens en dat er meer nadruk wordt gelegd op gebouwen waarvoor renovaties het meest kosteneffectief zijn — en zo de grootste besparingen opleveren. Een zeer slechtst presterend gebouw kan tot 10-15 keer meer energie verbruiken dan een emissievrij gebouw.

De nationale plannen voor de renovatie van gebouwen moeten de uitrol van voldoende financiering op nationaal niveau mogelijk maken en particuliere investeringen op grote schaal helpen aantrekken. De lidstaten moeten een overzicht opnemen van nationale beleidslijnen en maatregelen om kwetsbare huishoudens mondiger te maken en te beschermen, energiearmoede te verlichten en de betaalbaarheid van woningen te waarborgen, in overeenstemming met de onlangs gepubliceerde aanbevelingen van de Commissie om energiearmoede aan te pakken.

Aangezien tussen 100 en 2023 naar schatting meer dan 2030 miljard EUR uit EU-financiering beschikbaar zal zijn om renovaties te ondersteunen, helpt de Commissie ook om meer financiering vrij te maken die nodig is om de aanloopinvesteringskosten te dekken. De EU-financiering is afkomstig uit verschillende bronnen, waaronder de fondsen van het cohesiebeleid, InvestEU, leningen van de Europese Investeringsbank, het LIFE-subprogramma voor de transitie naar schone energie, Horizon Europa, met inbegrip van het partnerschap „Gebouwen voor mensen”, de ELENA-faciliteit, het moderniseringsfonds en de faciliteit voor veerkracht voor herstel, met name dankzij de sterke „renovatievlaggenschipinitiatieven” en specifieke REPowerEU-hoofdstukken in de nationale herstel- en veerkrachtplannen. Cruciaal is dat het nieuwe sociaal klimaatfonds dat in het kader van de Europese Green Deal is opgericht, 86.7 miljard EUR zal vrijmaken voor de periode 2026-2032 ter ondersteuning van kwetsbare huishoudens en micro-ondernemingen, met energierenovaties als een van de twee aandachtsgebieden (met vervoer) voor structurele maatregelen.

Om een efficiënte combinatie van publieke en particuliere financiering mogelijk te maken, heeft de Commissie het staatssteunkader ook beter afgestemd op de behoeften van de EU-brede minimumnormen voor energieprestaties, met name de algemene groepsvrijstellingsverordening.

De herziening moet ook bijdragen tot het mobiliseren van steun van financiële instellingen. De richtlijn belast de Commissie met de ontwikkeling van een alomvattend portefeuillekader voor vrijwillig gebruik door financiële instellingen, teneinde een toename van de kredietvolumes voor de renovatie van gebouwen te ondersteunen. Een gefaciliteerde en gereguleerde toegang van financiële instellingen tot de EPC-gegevens moet ook de financiering van renovaties via particuliere financiële instellingen vergemakkelijken.

8. Hoe wordt met de herziening van de EPBD de broeikasgasemissies gedurende de gehele levenscyclus aangepakt?

Emissies ten gevolge van de vervaardiging van materialen, het vervoer, de bouw, het onderhoud en de deconstructie van een gebouw staan bekend als „ingebedde koolstof”. Koolstofmissies die verband houden met de gebruiksfase van een gebouw worden „operationele” koolstofemissies genoemd. Het maken van de juiste keuzes op het gebied van efficiënte bouwpraktijken en -materialen kan een enorm effect hebben op zowel operationele als ingebedde koolstofemissies.

Met de nieuwe regels worden verschillende positieve stappen gezet om de broeikasgasemissies gedurende de gehele levenscyclus van de gebouwen aan te pakken. De broeikasgasemissies gedurende de levenscyclus zullen vanaf 2030 moeten worden berekend en bekendgemaakt via een EPC voor alle nieuwe gebouwen, om burgers en bedrijven te informeren. Daarnaast zullen de lidstaten nationale routekaarten moeten vaststellen en streefcijfers moeten vaststellen om dergelijke emissies gedurende de levenscyclus te verminderen.

9. Hoe zal de herziening van de EPBD een betere binnenluchtkwaliteit en een betere kwaliteit van het binnenklimaat ondersteunen?

De lidstaten behouden de bevoegdheid om de kwaliteit van het binnenmilieu te reguleren, en zij moeten bepalen welke binnenomstandigheden in gebouwen in stand moeten worden gehouden om gezonde omstandigheden te waarborgen. De herziene EPBD ondersteunt hoge binnenmilieunormen door te eisen dat nieuwe, niet voor bewoning bestemde emissievrije gebouwen worden uitgerust met meet- en regelapparatuur voor het monitoren en reguleren van de binnenluchtkwaliteit. Dit is ook het geval voor gebouwen die ingrijpend worden gerenoveerd, voor zover dit technisch en economisch haalbaar is.

Deze apparaten zullen de werking van de technische bouwsystemen van het gebouw monitoren en reguleren om ervoor te zorgen dat zij optimaal functioneren en de vereiste omgevingskwaliteitsomstandigheden binnenshuis bieden, met behoud van een hoog efficiëntieniveau.

De energieprestatiecertificaten en de indicator van slimme gereedheid zullen de gebouwen die beschikken over systemen voor controle en monitoring van de binnenmilieukwaliteit zichtbaar maken.